“Paano mo haharapin ang bigat ng pagkawala… kung bigla mong mararamdaman na may milagro pa pala?”

Sa malawak at tahimik na hardin ng Velor Mansion, nakaupo si Leonardo Velor sa isang antigong upuang gawa sa Nara. Ang malamig na simoy ng hangin ay hindi sapat upang pahupain ang bigat na matagal nang nakadagan sa kanyang dibdib. Ilang taon na ang lumipas mula nang mawala sa kanya ang kanyang asawa, si Helena, ngunit sa tuwing lulubog ang araw, mas sumisidhi ang pakiramdam ng kawalan—isang butas na hindi kayang punuan ng kayamanan, kapangyarihan, o kahit tagumpay.

Ang dating masiglang mukha ni Leonardo ay napalitan ng pagod. May mamalinyang lungkot sa mga matang dati’y naglalarawan ng buhay. “Helena…” mahina niyang bulong, halos hindi lumalabas sa kanyang labi. Parang bawat sulok ng mansyon ay naghihintay sa kanyang asawa—sa balkonahe kung saan sila madalas magkape, sa piano room na pinapagalaw ng kanyang mga paboritong klasikong piyesa, o sa silid kung saan nakahanay pa rin ang mga damit nito na hindi niya magawang galawin.

Mula sa loob ng mansyon, maririnig ang malumanay na yabag. Lumabas si Ophilia, ang sekretarya niyang halos dalawang dekada nang nagsisilbi sa kanya, bitbit ang ilang dokumento at laptop. “Sir Leonardo,” bungad niya, may halong pag-aalala, “magsisimula na po ang board meeting sa loob ng 30 minuto.”

Hindi tumingin si Leonardo. Nakapako lang siya sa kawalan, sa bahagi ng hardin kung saan sa mga unang taon ng kanilang pagsasama, madalas silang maglakad ni Helena. Maya-maya, isang mahina ngunit mabigat na tinig ang bulong sa kanya, “Bigyan mo pa ako ng konting oras.” Tumango si Ophilia, na naintindihan ang bigat na dinadala ng kanyang amo.

Hindi lang ang kanyang sarili ang nabasag nang pumanaw si Helena; pati ang mga taong malapit sa kanila ay dama ang pagkawala. Habang nanatili si Leonardo sa hardin, bumaba mula sa ikalawang palapag ang kanyang anak na si Claudine, nakasuot ng puting coat bilang medical student, dala ang binder at libro. Sa unang tingin, mukhang maayos ang lakad nito, ngunit may mababanaag na lungkot sa mga mata—isang lungkot na hindi nawala mula nang mamatay ang kanilang ina.

“Dad,” mahinang tawag ni Claudine. “Are you skipping the meeting again?”

Napasinghap si Leonardo, marahang tumingin sa anak. “I just need some… peace today, anak. Too many things on my mind.”

Umupo si Claudine sa tabi ng ama, marahang hinihimas ang likod nito. “I know, dad. Pero kailangan ka ng board… kailangan ka ng ospital… at kailangan mo rin kami.”

Bumuntong-hininga si Leonardo. Alam niya na hindi madali, at alam niyang hindi rin madali para sa anak niya. Ngunit kailangan nilang magpatuloy, kahit ang nakaraan ay tila handang lamunin sila. Pilit na pinipilit ni Claudine na ngumiti, nagpapaalala ng aral ni Helena: “We should always choose to stand up kahit parang walang lakas.”

“Hindi ko alam kung paano tatayo muli, anak,” ang mahina niyang tugon.

“Then we stand together. We keep going kahit mahirap.” Buong tapang na tugon ng anak.

Sa kabilang bahagi ng mansyon, pumasok si Marvin, ang matagal nang driver, dala ang grocery at ilang maintenance supplies. “Ma’am Ophilia, si Sir Leonardo ba?” tanong niya. “Nasa hardin pa rin,” sagot ni Ophilia. Napahinto si Marvin, napalungkot ang mukha. Ang hirap tanggapin ang pagkawala ni Ma’am Helena, hanggang ngayon parang hindi pa rin totoo.

Sa sandaling iyon, dumating si Dr. Rufino Aragon, matalik na kaibigan ng pamilya, suot ang dark blue suit, dala ang medical briefcase. “Nandiyan ba si Leonardo?” agad na tanong. Halatang apektado rin siya.

“Nasa hardin,” sagot ni Ophilia.

Umupo si Dr. Aragon sa tabi niya. “Lo, grief is not a sickness. It’s a wound. Sometimes it closes, sometimes it opens again.”

Tahimik na nakinig si Leonardo, habang nakatingin sa ulap, tila hinahanap ang kaluluwa ni Helena. “Hindi ko nasabi kay Helena kung gaano ko siya kamahal noong huling gabi niya,” bulong niya.

“Sigurado akong alam niya,” sagot ni Rufino.

“Hindi… we were fighting that night. I was stressed. I raised my voice. And then…” napapikit siya, pilit na pinipigil ang luha. “She didn’t wake up the next day.”

Hinawakan ni Rufino ang balikat niya. “Hindi mo kasalanan, Leo. Hindi mo kailanman ginusto ang nangyari.”

Ngunit papaano niya tatawarin ang sarili kung siya ang huling taong nakaiyak sa kanyang asawa? Walang tamang salita para sa ganoong bigat.

Pagbalik sa mansyon, sinalubong siya ng alingawngaw ng malungkot na bahay. Pinilit niyang dumiretso sa meeting room—kailangan niyang ipakita ang lakas. Ngunit bago pa man siya makapasok, nakita niya si Claudine sa dulo ng pasilyo, hawak ang picture frame ng kanyang ina.

“Dad,” marahang sabi ng anak, “kung nandito si Mom, ayaw niyang ganyan ka.”

Huminga si Leonardo. “Let’s get through this day, anak.” At sa unang pagkakataon matapos ang ilang linggo, magkasabay silang naglakad—ama at anak—parehong basag pero pilit lumalaban.

Pagkatapos ng mahaba at mabigat na board meeting, tahimik na bumalik si Leonardo sa opisina. Bagam’t maayos ang operasyon at presentasyon, halata ang pagod sa mukha niya. Tumayo si Joven, ang sekretaryo, at nagsabi, “Sir, may mga dokumento kayong kailangan pirmahan at isang sulat na dumating kaninang umaga. Wala pong sender.”

Walang sender? tanong ni Leonardo, kinutuban ang noo. Tumango si Joven. Inabot sa gate, hindi ipinadala sa mailbox. Biglang dumaan ang malamig na hangin sa pagitan ng mga balikat ni Leonardo.

Dahan-dahan niyang lumapit sa mesa at tiningnan ang puting sobre. Walang nakasulat, walang markang pamilyar. Nang marating iyon ni Ophilia, agad itong nagsabi: “Sir, gusto niyo po bang tingnan ko muna bago ninyo buksan?”

Umiling si Leonardo. “Hindi na. Ako na.”

Umupo siya, binuksan ang sobre, at marahang hinila ang papel. Isang linya lamang—ngunit sapat para magbago ang tibok ng puso niya. Buhay si Helena.

Nanlaki ang mga mata ni Ophilia. Napabuntong-hininga si Leonardo, nanginginig ang kamay habang ipinapahingalay ang liham sa mesa. Sa unang pagkakataon matapos ang matagal na pangungulila, may pag-asa—isang bagong simula para sa puso ni Leonardo.