“Sa bawat pagpintig ng puso sa lungsod na malayo sa tahanan, may batang nagbubuwis ng sarili para sa pamilya, at ang bawat luha ay nagiging hagdang patungo sa pangarap.”

Sa isang liblib na baryo sa Occidental Mindoro, doon lumaki si Adel, panganay sa pitong magkakapatid. Sa murang edad na anim, ramdam na niya ang bigat ng responsibilidad—isang bigat na hindi man lamang naranasan ng karamihan sa kaedad niya. Ang kanilang bahay ay yari sa lumang kahoy. Ang bubong ay yero na butas-butas, at ang sahig ay kawayan na minsan ay may malamig na hangin na sumisingit tuwing gabi.

Ang ama niya, si Mang Larry, ay magsasakang nakikisaka lamang sa lupa ng mayamang Lopez sa kabilang baryo. Kapag tag-init, basag ang lupa sa tindi ng sikat ng araw; kapag tag-ulan, nilulunod ng baha. Walang katiyakang kita. Ang kanyang ina, si Aling Laura, ay nagtitinda ng gulay sa palengke, ngunit halos wala ring tubo sa sobrang baba ng presyo. Sa dami ng magkakapatid, madalas ginugulpi sila ng gutom. Si Adel ay sanay nang magpanggap na busog habang pinapanood ang mga kapatid na sabik na kumain ng kaunting kanin at asin. Sa bawat gabing ganito, humihigpit ang kanyang dibdib—hindi dahil sa gutom, kundi dahil sa pagnanais niyang makatulong.

Isang hapon, habang nag-aayos siya ng mga gulay sa harap ng kanilang bahay, dumating si Aling Mercy, kapitbahay at matagal nang kaibigan ng pamilya.

“Adel,” bungad ng matanda, “may pagkakataon ka? May kakilala ang anak ko sa Maynila na naghahanap ng katulong. All-around ang sweldo.”

Napa-corrupt man ang isip ni Adel sa posibilidad ng mas magandang kabuhayan, nag-alinlangan siya sa kondisyong hindi libre ang pagkain. Ngunit nang mapatingin siya sa pagod na mukha ng kanyang ina at payat na katawan ng ama na tila lumalala ang pag-ubo, biglang naging malinaw ang sagot: Kung mananatili ako rito, sabay-sabay kaming mamamatay sa gutom.

Gabi bago ang kanyang pag-alis, nagtipon silang pamilya. Walang handa, walang espesyal na pagkain. Tanging yakap at luha ang naghati sa kanilang hapag. Hinawakan ng kanyang ina ang mga kamay niya.

“Anak, huwag kang panghinaan ng loob. Kung saan ka dalhin ng Diyos, basta’t maging mabuti ka.”

Ang kanyang ama naman, sa kabila ng hirap huminga, ay nagawang ngumiti. “Pagbutihan mo roon, anak. Hindi masama ang maghangad ng mas magandang buhay.”

Kinabukasan, halos mapatid ang hininga ni Adel sa pag-iyak. Habang tumatalbog ang sinasakyan nilang Jeep, pigil-pigil niya ang luha. Ngunit sa ilalim ng lungkot ay may umuusbong na matatag na pangarap.

Maaga silang nakarating ni Aling Mercy sa Maynila. Mabilis ang daloy ng trapiko, malakas ang busina, at tila walang oras ang lahat sa lungsod. Si Adel, bagaman kinakabahan, pinipilit lakasan ang loob. Napahawak siya sa lumang bag na puno ng damit, lumang panyo, at isang litrato ng pamilya—ang tanging alaala na maaaring sandalan sa gabi ng pangungulila.

“Mukhang malapit na tayo,” sabi ni Aling Mercy habang tinitignan ang address.

Napaluha si Adel habang lumalapit sila sa gate ng malaking bahay. Napakalaki ng pintuhan. Mataas ang pader, at halata ang yaman sa disenyo—hindi niya akalaing mapupunta siya sa ganitong uri ng tahanan. Pagbukas ng gate, sinalubong sila ng malamig na hangin mula sa aircon. Ngunit bago pa man niya maramdaman ang kaunting ginhawa, lumabas si Mrs. Veronica Tvez.

Nakataas ang kilay, nakasuksok ang kamay sa bewang, at tila hindi natuwa sa pagdating nila.

“Ito ba ang sinasabi mo?” malamig na tanong nito kay Aling Mercy.

“Opo ma’am. Si Adel po, masipag po ‘yan at marespeto.”

Hindi na pinatapos pa ni Veronica ang matanda. Suri-suri niyang tinignan si Adel mula ulo hanggang paa, parang sinusukat ang halaga ng batang kaharap niya. Ang payat, maitim, at tila hindi sanay sa ganitong uri ng trabaho—sarkastikong sabi nito habang umiiwas ng tingin.

Napayuko si Adel. Ramdam niya ang simula ng pagyapak sa dignidad niya, ngunit tiniis niya ito. Kailangan niya ang trabahong ito.

“Het ang mga rules,” matigas na sabi ni Veronica. “5:00 ay dapat gising ka na. Ikaw ang magluluto ng almusal, magpapakain sa mga aso, maglilinis ng buong bahay, maglalaba, magmamlantya. Magluluto ng tanghalian at hapunan. At hangga’t hindi kami umuuwi, hindi ka pwedeng matulog. Wala akong pakialam kung pagod ka. Bawal mo ring galawin ang kahit na anong pagkain dito. Lahat ng nasa repal, kakainin mo kung ibinigay ko. Malinaw ba?”

Napakagatlabi si Adel at mahina ngunit malinaw na tumango. “Opo, ma’am.”

Libre naman ang tirahan: tubig at kuryente. Paulit-ulit sa isip ni Adel, ngunit nagtimpi siya. Hindi panahon para sumagot, hindi oras para umaray. Matapos ang maikling usapan, nagpaalam si Aling Mercy.

“Ate, mag-ingat ka ha. Palitaan mo na lang ako kapag pwede na,” sabi nito.

“Pwede po ba kaming umalis na?” sagot ni Veronica, halatang may kasamang galit.

Sa isang iklap, nag-iisa na si Adel sa harap ni Veronica, hawak ang bag at may bigat sa dibdib. Itinuro siya sa maliit na kwarto sa likod ng kusina. Sira-sira ang bintana, maingay ang lumang electric fan, at amoy nakasanayan na hindi nalilinis. Ngunit para kay Adel, ito ay simula—simula ng hirap, simula ng sakripisyo, at simula ng pangarap.

Habang nakahiga sa matigas na kama, tahimik siyang nagdasal: Diyos ko, sana’y gabayan mo ako.

Lumipas ang mga araw, linggo, at buwan. Unti-unti nang nasanay si Adel sa mabibigat na trabaho, ngunit hindi kailanman nasanay sa kasungitan at pagmamalupit ni Mrs. Veronica. Bawat umaga bago sumikat ang araw, gising na siya, nanginginig ang kamay sa lamig at antok habang nagluluto ng almusal. Pagkatapos, pinapakain ang mga aso, sapagkat kapag tumahol ng matagal ay nasisigawan siya.

“Napakatamad mo. Ano bang ginagawa mo? Para kang walang pinag-aralan. Bakit hindi mo magawa ng maayos?” Paulit-ulit na salitang parang martilyo sa tengod ni Adel.

Minsan, isang buong araw, hindi siya nakakakain. Kapag may bisita, nabibigyan lamang ng tira-tirang pagkain. Ngunit sa halip na sumuko, palihim niyang inuubos ang kaunting tira-tira sa rep, hindi dahil gutom, kundi para makatipid at mapadala sa pamilya sa probinsya.

Ang kaunting perang natatabi mula sahod ay agad niyang pinapadala. Sa gabi, matapos ang lahat ng gawaing bahay, doon lamang siya nakakahanap ng pagkakataong tumawag sa pamilya. Ngunit madalas, walang load ang cellphone niya, kaya umaasa sa pakiusap kay Aling Tesa, kapitbahay sa probinsya.

Sa bawat gabing mag-isa, bawat pagkakain ng tirang pagkain, bawat pag-iyak sa tahimik na kwarto, unti-unti siyang lumalakas. Ang batang lumaki sa kahirapan ay natutong magtiis, magtrabaho, at maniwala na ang sakripisyo ay hakbang patungo sa pangarap na magdadala ng liwanag sa pamilya.