“Sa gitna ng ulan at kidlat sa gubat ng San Valerio, isang lihim ang nagbubukas ng pintuan ng nakaraan – at isang batang lalaki ang susi.”

Mataas ang ulap sa kabundukan ng San Valerio at tila binabalot ng hamog ang bawat bakas ng buhay sa paligid. Sa ilalim ng matandang punong balete, isang maliit at payak na kubo ang bahagyang natatakpan ng malalaking dahon ng saging. Doon nakatira si Kalem Don, labing-tatlong taong gulang, payat, maalikabok, ngunit may mga matang laging alerto sa bawat kaluskos ng paligid.

Bago pa man sumapit ang tanghali, abala na siya sa panghuhuli ng isda sa maliit na sapa. Hawak ang kanyang kawayan na nilagyan ng tinik at bait mula sa dinurog na mais, pinagmamasdan niya ang kumikislap na tubig at bulong sa sarili, “Sige pa, onti pa.” Nang makadakip ng tatlong isda, mabilis niyang isinilid iyon sa dahon ng saging at ipinikit sa kanyang sako.

Pabalik sa kubo, namataan niya ang ilang lumang gamit – isang sirang kalan, lumang litrato ng mag-ama, at baol na puno ng kalat. Sa litrato, nakikita si Kalem noong bata pa, hawak ng ama niyang si Ernesto Dizon. Matipunong lalaki, may maamong mukha. Pitong taon na ang nakararaan nang mawala ang kanyang ama sa isang aksidente sa ilog habang nagtatabas ng kahoy.

Habang iniinit ang maliit na kalan, naaalala ni Kalem ang huling tinig ng ama: “Anak, tandaan mo, sa gubat may mga lihim. Pero kung marunong kang makinig, ang hangin mismo ang magtuturo sayo kung saan ligtas.” Napangiti siya habang sinisindihan ang apoy gamit ang dalawang batong pinaghampasan. “Pa, sana nandito ka pa,” bulong niya habang piniprito ang isda.

Lumipas ang maghapon sa katahimikan ng kubo. Paminsan-minsan, maririnig niya ang putok ng baril mula sa malayo – mga mangangaso na dumadaan sa gubat. Alam ni Kalem na hindi siya pwedeng magpakita. Walang magulang, walang proteksyon. Kung mahuhuli siya ng mga awtoridad, baka dalhin siya sa bahay-ampunan. Kaya tuwing may naririnig na banta, palihim siyang umaakyat sa puno at nagtatago hanggang sa lumayo ang panganib.

Pagsapit ng gabi, bumuhos ang malakas na ulan. Kasabay ng kulog at kidlat, nagmistulang maliwanag ang buong paligid. Nakayakap si Kalem sa lumang kumot nang marinig niya ang kakaibang tunog mula sa labas. Hindi ito hayop, hindi rin sanga – isang mahina, nanginginig na boses ng tao.

“Tulungan niyo, apo!”

Napatingala si Kalem. Sa gitna ng malakas na ulan, tinabig niya ang kurtinang sako sa pintuan at sumilip. Wala siyang nakita kundi ang mga anino ng puno at patak ng ulan. Ngunit nang ulitin ang sigaw, naramdaman niya ang kaba sa dibdib. May tao sa gubat. Kinuha niya ang maliit na lampara at isang patalim na yari sa bato, at dahan-dahang lumakad palabas ng kubo.

Nilampasan niya ang pilapil ng basa at madamong bahagi ng gubat. Malamig ang hangin at nakapanginginig. Bawat hakbang ay may kasamang lagitik ng basang dahon. Habang papalalim sa gubat, lumalakas ang tunog – isang mahinang pag-ungol, halong hikbi at sakit.

“Nasaan ka?” sigaw ni Kalem, itinaas ang lampara. Sa ilalim ng punong akasya, sa pagitan ng dalawang malalaking bato, nakita niya ang isang lalaki – basang-basa, duguan, at nakagapos ang mga kamay at paa gamit ang alambre. Ang damit nito’y punit at may bakas ng malalim na sugat sa dibdib.

“Kuya!” sigaw ni Kalem at lumapit.

Nagpupumiglas ang lalaki, mahina ang boses, “Tulungan mo ako… baka bumalik sila.”

Napaatras si Kalem sa takot. Sino sila? Sino ang bumigay sa lalaking ito? Ngunit ang tanong ay hindi nasagot. Napagpasyahan niyang huwag pabayaan. Tumakbo siya pabalik sa kubo, kinuha ang kutsilyo mula sa panghiwa ng isda at bumalik sa ilalim ng ulan.

Sa unang hiwa sa alambre, napasinghap siya sa kaba, ngunit hindi tumigil. Unti-unting lumuwag ang pagkakagapos ng lalaki hanggang sa tuluyang bumagsak ito sa lupa. Hinila niya ito sa ilalim ng punong may silong at tinakpan ng sako.

“Kuya, buhay ka pa ba?” tanong ni Kalem, nanginginig sa lamig.

Bumukas ang mga mata ng lalaki, mahina ngunit may ngiti, “Salamat… anak.”

Nagulat si Kalem. “Hindi po ako anak ninyo,” sagot niya. Ngunit napansin niya ang kumikislap sa leeg ng lalaki – isang pilak na kwintas na may maliit na pendant. Sa loob nito, isang larawan ng sanggol. Nang inilapit ni Kalem ang lampara sa larawan, napahinto siya.

Ang batang iyon… siya. Parehong mata, parehong ngiti, at parehong maliit na peklat sa noo. Nanginig ang kamay ni Kalem habang hawak ang kwintas. “Paano ito napunta sa akin?” bulong niya halos hindi makapaniwala.

Pinisil niya ang kamay ng lalaki. “Kuya, huwag po kayong mamatay. Hindi ko po kayo kilala, pero tutulungan kita. Promise.”

Bahagya lamang gumalaw ang lalaki at bumulong, “Kalem…”

Namilog ang mata ng bata. Paano niya alam ang pangalan niya? Ngunit wala nang sumunod na sagot. Tuluyan nang pumikit ang lalaki at nawalan ng malay.

Patuloy ang kulog at kidlat sa labas, ngunit mas malakas ang tibok ng puso ni Kalem sa dibdib. Alam niyang may lihim ang lalaki at ang gabing iyon ay simula ng pagbabago sa tahimik niyang buhay sa gubat ng San Valerio.

Basbasa si Kalem habang iniiwas ang lalaki sa ulan. Ang dugo mula sa sugat sa ulo nito ay patuloy na dumadaloy sa lupa, nag-iiwan ng mapulang bakas. Kumuha siya ng sanga at bato at tinapyas ang matalim na dulo upang maalis ang alambre na bumabalot sa katawan ng lalaki.

Tuwing tumatama ang kidlat, nanginginig siya sa kaba, ngunit nagpapatuloy. Sa wakas, naputol ang lubid. Bumagsak ang lalaki sa lupa, huminga ng malalim, at bahagyang kumilos.

“May sugat ka sa ulo,” bulong ni Kalem, kumuha ng dahon ng bayabas, at piniga sa sugat upang tumigil ang pagdaloy ng dugo. Habang ginagamot, napansin niya ang mga kamay ng lalaki – puno ng mga piklat, tanda ng matagal na paghihirap, hindi dahil sa karahasan.

Suot nito ang itim na jacket na punit na, tila may nakasulat ngunit natanggal na. “Teka lang… anong ginagawa mo rito sa gubat?” tanong ni Kalem.

Hindi sumagot ang lalaki. Tumingin lamang sa kanya, parang sinusuri. “Bakit ka tinitignan ng ganyan? Parang may gusto kang sabihin ah,” wika ni Kalem, nangingipisa ngunit determinado na alamin ang misteryo.

Ang ulan ay humupa nang unti-unti, ngunit ang kwento ng gabing iyon ay mananatili sa alaala ni Kalem – ang batang lalaki na nakatira sa gubat, nakatagpo ng isang estranghero, at natuklasan ang isang lihim na magbabago sa kanyang buhay magpakailanman.

Sa gubat ng San Valerio, sa ilalim ng malakas na ulan at kidlat, isang kwento ng nakaraan at hinaharap ang nagsimula – isang lihim na magbubukas ng pinto ng kanyang kapalaran.