“Sa likod ng simpleng anyo, may alamat na muling nagbabalik sa apoy ng nakaraan—handa na ba kayong makasaksi ng isang babaeng minsang kinatakutan ng digmaan?”

Sa bayan ng San Celestino, Nueva Ecija, kilala ang palengke tuwing Martes at Sabado bilang puso ng komunidad. Bago pa man sumikat ang araw, buhay na buhay na ang paligid. Ang mga tricycle ay nag-aalboroto sa paghatid ng mga mamimili, habang ang mga tinderong nag-aalok ng kanilang paninda ay nagsisigawan, “Bili na kayo! Sariwa, bagong pitas!” Ang hangin ay may halong amoy ng bagong huling isda, sariwang gulay, at mainit na pandesal mula sa kalapit na panaderya, at ang liwanag ng mga ilaw mula sa mga puestong bakal at kahoy ay nagbibigay init sa malamig na umaga. Sa gitna ng lahat ng kaguluhan, nakatayo sa kanyang maliit na mesa si Aling Elena Santos, 68 taong gulang, maayos na nakasalansan ang mga gulay na siya mismo ang nagtanim sa kanilang bakuran—talong, sitaw, ampalaya at marami pang iba.

Ngunit sa likod ng mga kulubot at mahinahong ngiti ng matanda, may apoy na matagal nang itinago. Sa mata ng mga tao, isa siyang mabait at simpleng lola. Para sa kanyang apo, si Angela Reyz, isang 26 anyos na bagong graduate ng Philippine National Police Academy na nadestino sa kanilang sariling bayan, si Elena ay simpleng lola lamang na nagturo sa kanya ng kabutihan, dedikasyon, at kung paano maging matatag. Ngunit ang katotohanan ay iba—si Elena ay dating Kapitan Elena Tigres Santos, isa sa mga unang babaeng opisyal ng Philippine Army Scout Rangers, isang babaeng nakipaglaban sa Mindanao, namuno ng mga platoon sa pinakamapanganib na misyon, at nagsilbing personal security sa mga matataas na opisyal ng gobyerno.

Isang umaga, habang nag-aayos si Elena ng kanyang mga gulay, napansin niya ang kilos ni Angela sa palengke. “Lola, nandito na po ako,” bati ng kanyang apo na may ngiti sa labi, may dalang supot ng mainit na pandesal. Ngumiti si Elena, bahagyang tumango at sinabing, “Oh Angel, apo, ang aga mo naman magronda!”

Habang nakaupo sa maliit na bangko at nag-uusap, dumating ang balita ng laganap na mga nambibiktima sa Maynila. Agad na nag-alala si Angela, ngunit tinahimik siya ni Elena. “Angel, apo, ano ang lagi kong sinasabi sa’yo?” tanong ni Elena. “Huwag kang basta-basta humusga. Matuto kang magmasid. Naiintindihan mo ba?” Tumango si Angela. Ang simpleng payo ng lola ay may lalim: hindi lahat ay tulad ng nakikita sa unang tingin. Ang ordinaryo sa mata ng iba ay maaaring may pambihirang kakayahan, at ang mukhang nakakatakot ay maaaring ang pinakamahina.

Si Elena ay may lihim na itinago sa loob ng tatlong dekada. Isang lihim na ngayon ay muling bumabalik sa kanyang buhay dahil sa panganib na dumating sa kanyang apo. Muling nag-iba ang tindig ni Elena habang iniisip ang nangyari—ang dating hukot na likod ay unti-unting tumuwid, at mula sa ilalim ng kanyang pwesto, kinuha niya ang isang lumang itim na backpack at isang pares ng matibay na combat boots. Sa kanyang isipan, muling nabuo ang numero ng telepono na matagal nang hindi niya tinatawagan. Ramirez! Si Tigres to—may mga asunggala na pumasok sa bakuran.

Sa oras na iyon, hindi lamang pisikal na lakas ang kailangang ipakita ni Elena, kundi pati ang kanyang isip at karanasan bilang dating Scout Ranger. Alam niyang kailangan niyang ipagtanggol ang kanyang pamilya at ang kanyang apo.

Si Angela, sa kabila ng kanyang kabataan at pagiging bago sa serbisyo, ay puno ng pangarap at idealismo. Ngunit ngayong natuklasan ang nakaraan ng kanyang lola, kailangang harapin niya ang katotohanan: ang babaeng matagal niyang minahal at tinitingala bilang simpleng lola ay isa palang alamat. Sa unang pagkakataon, nakita ni Angela ang apoy sa mata ni Elena, ang parehong apoy na matagal nang tinangka ng panahon at takot na apulahin.

Hindi nagtagal, dumating ang mga balita tungkol sa panganib na sumasakop sa kanilang bayan. Ang mga basagulo at kriminal na dating pinangarap nilang mapigilan ay muling nagbabalik. Sa tulong ng kanyang kakayahan, karanasan, at matalim na isip, handa na si Elena na ipagtanggol ang kanyang mahal sa buhay. Sa bawat hakbang sa palengke, bawat galaw ng kamay habang nag-aayos ng gulay, naroon ang disiplinang natutunan sa loob ng gubat at sa digmaan.

Habang dumaraan ang mga oras, nakikita ni Angela ang kakaibang determinasyon ng kanyang lola. Hindi ito takot kundi matinding dedikasyon. Ang matandang babae ay hindi lamang nagbabantay sa kanyang apo, kundi nagpapakita rin kung paano maging matatag sa gitna ng panganib. Ang mga mata ni Elena ay nagliliwanag ng tapang at pang-unawa, na kahit sa mata ng isang bagitong pulis ay nagiging inspirasyon.

Isang gabi, matapos ang isang araw ng pagbabantay, nagtipon sina Elena at Angela sa loob ng kanilang tahanan. Tahimik ang paligid, ngunit ramdam ang tensyon sa hangin. “Apo,” simula ni Elena, “maraming lihim ang buhay. Hindi lahat ay kailangang malaman ngayon. Ngunit may tamang panahon. Darating ang araw na mauunawaan mo lahat ng nangyayari.” Tumango si Angela, hawak ang kamay ng kanyang lola, at sa puso niya ay naramdaman ang init ng proteksyon at pagmamahal.

Sa sumunod na linggo, nagsimula ang serye ng mga pangyayari na magpapakita ng katapangan ni Elena sa isang bagong anyo. Sa kabila ng edad at katandaan, ipinakita niya na ang isang tunay na alamat ay hindi kailanman natutulog. Sa tulong ng kanyang karanasan at ng kabataan ng apo, nagsanib-puwersa silang harapin ang mga hamon na sumalubong sa kanilang bayan.

Lumipas ang mga araw at buwan, habang patuloy ang kanilang pakikipaglaban sa mga kriminal at pagsubok, naging mas matatag si Angela hindi lamang bilang pulis kundi bilang apo. Natutunan niyang ang tunay na lakas ay hindi nasusukat sa pisikal na anyo o edad kundi sa tapang, karanasan, at pagmamahal sa pamilya. Si Elena, sa kanyang mga simpleng kilos sa palengke, ay naging simbolo ng tapang at karunungan—isang babaeng dating kinatakutan sa digmaan, ngayon ay gabay at sandigan sa kanyang apo at sa buong komunidad ng San Celestino.

Sa huli, ang bayan ng San Celestino ay muling nakakita ng katahimikan, ngunit ang alamat ni Kapitan Elena Tigres Santos ay mananatiling buhay sa puso ng bawat tao na kanyang pinrotektahan. Ang simpleng palengke na puno ng gulay at sigawan ay naging saksi sa muling pagbabalik ng isang alamat, at sa aral na ang tunay na lakas ay nakikita sa tapang, dedikasyon, at pagmamahal—hindi sa panlabas na anyo.

At sa bawat umaga, habang nag-aayos si Elena ng kanyang mga gulay at nagbabantay sa palengke, si Angela ay nariyan, handang ipagpatuloy ang legasiya ng kanyang lola. Sa simpleng palengke, natutunan ng bayan at ng apo ang kahulugan ng katapangan, katapatan, at ang di-mabilang na lakas ng pusong handang ipaglaban ang minamahal.

Sa pagtatapos ng kwento, malinaw na ang alamat ni Elena Santos ay hindi lamang nakatago sa lumang combat boots o sa mga medalya ng digmaan. Ito ay buhay na nakapaloob sa bawat galaw, bawat desisyon, at bawat aral na iniwan niya sa kanyang apo—isang babala at inspirasyon sa lahat na sa likod ng simpleng anyo, maaaring nagtatago ang pinakadakilang tapang.