“Sa mundong madilim para sa isang bata, minsan ang liwanag ay nagmumula sa mga taong hindi mo inaasahan.”

Sa bawat sulok ng siyudad, may mga kuwentong hindi nasusulat, hindi naririnig, at minsan ay hindi pinaniniwalaan. Mga kuwentong kasing lamig ng hangin sa gabi, at kasing bigat ng pusong pagod. Isa sa mga kuwentong iyon ang kay Jewell—isang batang walong taong gulang na mas marami pang sugat sa alaala kaysa sa tuhod.

Habang palubog ang araw, marahang naglalakad si Jewell sa gilid ng kalsada. Payat, marumi, at may dalang lumang bag na halos hindi na maisara. Ang lakad niya ay parang pagaspas ng dahon—mahina, magaan, at laging natatakot mahulog. Ang bawat hakbang niya ay may kasamang kaba, lalo na kapag may dumaraang lasing o mga asong gala.

Sanay siya sa takot. Sanay siya sa pagiging tahimik kahit masakit. Sanay siyang hindi marinig kahit umiiyak.

Sa murang edad, natutuhan niyang ang salitang “anak” ay hindi laging may lambing. Minsan, may kasunod itong galit. O sigaw. O katahimikang mas malakas pa sa pananakit.

Kaya nang gabing iyon, nang tumama ang sinturon sa balat niya nang sunod-sunod, tumakbo siya. Hindi na lumingon. Kahit binabasag ng hangin ang mukha niya, tuloy lang siya. Pinili niyang sumugal sa dilim kaysa manatili sa lugar na mas masakit pa kaysa takot.

Habang tumatagal ang paglalakad niya, ang mundo niya ay naging maingay pero tahimik. Maingay sa busina at sigaw ng mga motorista. Tahimik dahil unti-unti niyang tinatanggal sa puso ang pag-asang may babalik pa sa kanya.

Nang sumapit ang gabi, narating niya ang isang sari-sari store na may dilaw na ilaw na kumikislap. Kumulo ang tiyan niya kaya napahawak siya roon. Mahina niyang tawag, “Manang… pwede pong pahingi ng tubig lang…”

Hindi siya pinansin. Nagtawanan ang tindera at kausap nito, at para bang wala siyang sinabi. Umurong si Jewell. Umupo sa gilid at pinahid ang luha bago pa iyon bumagsak. Ang pag-iyak kasi, para sa kanya, ay parang paghingi ng pahintulot—na wala namang nagbibigay.

Sa tabi niya, may batang lalaki na halos kaedad niya, kumakain ng tinapay. Tumingin siya rito, sana ibigay kahit kaunting piraso. Pero alam niyang hindi. Kaya tinakpan na lang niya ang tiyan at pumikit nang mariin.

Lumalamig ang hangin. Pinagdikit niya ang tuhod at niyakap ang lumang manika. Sa malayo, may mga batang tumatawa at naglalaro. Napangiti siya saglit, pero agad ding nawala. Dati, ganon din siya—masayahin, maingay, at hindi takot. Hanggang sa dumating ang mga taong tinawag niyang nanay at tatay, pero kalaunan tinawag naman siyang istorbo.

“Uy bata, anong ginagawa mo diyan?”

Isang lasing na lalaki ang lumapit. Tumawa ito nang makita siyang nanginginig.

“Naliligaw ka? Gusto mong sumama sa bahay ko?”

Para sa kanya, iyon ay parang kulog na pumunit sa gabi. Mabilis siyang tumakbo, halos madapa sa pagmamadali. Huminto siya sa ilaw ng poste, hingal, nanginginig, at muling nalapit ang alaala ng mga bagay na ayaw na niyang maalala.

Umupo siya at dahan-dahang pumikit. Pagod na ulo, pagod na katawan, pagod na puso.

“Bata?”

Isang mabait na tinig ang pumasok sa ingay ng gabi. Pagdilat niya, may lalaking nakatayo sa harap niya. May dalang supot ng tinapay. Matangkad, may mabait na mukha, at halatang nagdadalawang-isip kung lalapit ba o hindi.

“Gutom ka ba?”

Hindi siya sumagot agad. Pinagmasdan niya muna ang lalaki. May mga sugat sa kamay na parang manggagawa, ngunit may ngiti na hindi nakakatakot.

Inabot nito ang mainit pang pandesal. “Kain ka. Libre ’yan.”

Dahan-dahan niyang tinanggap. Isang kagat lang, pero parang may init na bumalik sa sikmura niya.

“Salamat po…” mahina niyang sabi.

“Ako si Toto,” pakilala nito. “Ikaw?”

“Jewell po…”

“Maganda. Parang alahas.”

Bago pa sila makapagsalita ulit, may isa pang lalaking dumating—mas maliit, seryoso, may bitbit na toolbox.

“Toto! Ano na naman ’yan? Kahit sinong bata pinapakain mo? Wala ka na ngang makain, magpapakain ka pa ng iba.”

Napahiya si Toto. “Eh gutom eh. Isang pirasong tinapay lang naman…”

Nagbatuhan pa ng asaran ang dalawa—si Toto na mabait, at si Diter na tila laging iritado pero hindi naman masamang tao. At kahit nagtatatalo sila, napangiti si Jewell. Matagal na rin mula nang may narinig siyang ganoong simpleng ingay—yung ingay na hindi nakakatakot.

Hindi niya namalayan, sinusundan niya na pala ang dalawa habang naglalakad pauwi. Tahimik, maingat, parang anino. Siguro dahil mabait si Toto. O baka dahil gusto lang niyang marinig ang boses na hindi sumisigaw.

Pagdating nila sa isang lumang compound, may mga paso sa harap at isang karatulang bawal mangutang. Nagkunwari siyang nagbibilang ng bato sa lupa para hindi mahalata. Pero nabuking pa rin siya.

“Uy, ikaw na naman?” tawa ni Toto.

Si Diter agad na nagtaas ng kilay. “Ayan! Sinusundan tayo ng pulubi! Toto, sinasabi ko na nga ba—”

Ngunit bago pa magpatuloy ang sermon niya, nagsalita si Jewell.

“Wala po akong mapuntahan…”

At doon tumigil ang lahat. Kahit ang hangin, parang nakinig.

Napakamot si Diter, halatang naguguluhan. “Ay naku Toto… trouble ’yan! Ibalik mo na ’yan sa barangay bago tayo madamay.”

Pero si Toto, tahimik lang na nakatingin kay Jewell. Hindi siya galit. Hindi rin takot. Para bang may nakita siya sa batang ito na hindi nakikita ng iba.

“Kumain ka na ba?” tanong niya.

Umiling si Jewell.

“Tara muna sa loob,” malumanay niyang sabi.

“TOTOO? Toto, huwag mo sabihin—”

“Huwag kang mag-alala, Diter,” sagot ni Toto. “Hindi naman masama ang tumulong.”

At sa unang pagkakataon matapos ang napakaraming gabi na walang ligtas na lugar, pumasok si Jewell sa isang tahanan na hindi kanya—pero hindi rin agresibo, hindi rin malamig. May amoy ng lumang kahoy, may kalat, may basag na upuan. Pero may isang bagay na matagal na niyang hindi nararamdaman:

Kaginhawaan.

Habang kumakain siya ng kanin at ulam mula sa karinderya, nakatingin lang sa kanya sina Toto at Diter. Nagbubulungan ang dalawa, pero hindi niya iyon alintana. Ang mahalaga, hindi siya gutom. Hindi siya lamig. Hindi siya takot.

Pagkatapos kumain, nagtanong si Toto, “Jewell… kung gusto mo, pwede ka munang dito. Hindi muna kita ibabalik kung ayaw mo. Pero bukas, pupunta tayo sa barangay para maging maayos ang lahat. Ayoko na giniginaw ka sa kalsada.”

Napatigil si Jewell. Hindi niya alam kung bakit, pero napaluha siya. Hindi dahil sa sakit, kundi dahil hindi sanay ang puso niyang nakakarinig ng malumanay na boses.

Sa tabi niya, nagbuntong-hininga si Diter. “Sige na nga… pero Toto, ikaw bahala diyan ha. Ako maghuhugas, ikaw mag-aalaga sa bata!”

At tawa lamang ang narinig niya mula sa dalawa.

Nang gabing iyon, naranasan ni Jewell matulog sa sahig na may banig, hindi sa sementong malamig. May bintana. May ilaw. May mga taong hindi niya kilala, pero hindi siya tinatakot.

Habang pumipikit siya, mahina niyang naisip:

“Kung minsan pala… ang pamilya hindi kailangan dugo. Minsan, nakikita mo lang sila sa simpleng tanong na, ‘Gutom ka ba?’”

At sa unang pagkakataon matapos ang napakatagal na panahon, nakatulog siyang may tiyak na bukas.

Dahil may dalawang taong hindi perpekto, hindi mayaman, hindi malinis ang buhay…

…pero marunong maging tao.

At sa mundong minsan ay napakadilim para sa isang bata, sapat na iyon para magsimulang muli.