“Sa mundong puno ng panghuhusga, may isang dalaga na natutong lumaban gamit ang kanyang mga paa… at puso.”

Sa isang liblib na baryo sa gilid ng bundok ng Struz, namumuhay si Aurea Limsiko, isang dalagang isinilang na walang mga kamay. Hindi mo aakalain, sa kabila ng kapansanan, ang apoy sa kanyang mga mata ay tila hindi kailanman namamatay. Sa bawat umaga, bago pa sumikat ang araw, maririnig ang kaluskos ng kahoy at sahig habang siya’y nagbabangon gamit ang kanyang mga paa, inaabot ang lumang alarm clock at maingat na pinapangalagaan ang kanyang simpleng banig. Sa ganitong paraan niya sinisimulan ang bawat araw—matatag, tahimik, at puno ng determinasyon.

Sa munting kahoy na bahay, naroroon ang kanyang tiyahin, si Milagros, isang 58-anyos na may malubhang sakit sa bato. “Aurea, huwag ka masyadong mapagod,” mahina at pautal na wika ng tiyahin habang nakahiga sa papudpod na papag. Ramdam ng dalaga ang bigat ng boses nito, alam niyang konti na lamang ang natitirang lakas ng tiyahin. Ngunit sa kabila ng lahat, mumiti siya, hindi para sa sarili kundi para sa taong nagpalaki sa kanya.

“Magluluto pa po ako ng almusal. Kailangan niyo ng lakas,” wika ni Aurea. Habang naglalakad sa sahig ng bahay, dama niya ang bawat tibok at galaw ng kahoy sa ilalim ng kanyang mga paa. Ang liwanag mula sa labas ay tumatagos sa siwang ng dingding at pansamantala siyang nakalimot sa bigat ng mundo nang ito’y dumapo sa kaning yukha na kanyang hinahain. Tumalikod siya, huminga ng malalim, at ipinagpatuloy ang gawain.

Sanay na sanay si Aurea sa paggamit ng kanyang mga paa. Ginagamit niya ito upang mahawakan ang kutsilyo at hiwain ang kamatis at sibuyas. Para bang sayaw ang bawat galaw niya—isang ritwal na kanyang pinag-practice simula pagkabata. Matapos maihain ang almusal, naglakad siya patungo sa karenderya ni Aling Dorina upang tumulong kapalit ng kaunting bayad. Sa bawat hakbang, dama niya ang bawat hirit at bulong ng mga tao sa paligid.

“Ah, buti dumating ka, Aurea. May order na naman tayo ng parehas at tapsilog,” bati ni Aling Dorina, may-ari ng karenderya. Sagot ni Aurea: “Opo, Aling Dorina,” habang pinapasan gamit ang mga paa ang plastic gloves. Ngunit hindi lahat ng tao sa baryo ay mabait.

“Oh, tingnan niyo na si Aurea o,” pangungutya ni Brando, isang tambay na laging nakainom. “Kaya mo bang mag-serve ng mabilis? Baka matapon mo na naman gamit ang mga paa mo.” Napatawa ang ilang suki ngunit ramdam ni Aurea ang pangungutya. Hindi siya nagpatalo. “Kung gusto niyo po, kayo na lang po ang maghulog sa basurahan mamaya,” sagot niya, may bahid ng tapang.

“Aray! Sumasagot na!” sigaw ni Brando, sabay tawa ng mga kaibigan. “Aba, tumigil nga kayo,” singit ni Aling Dorina. “Mas maino pa ‘tong bata kaysa sa inyo. Baka nga mas masipag pa kaysa buong barangay.” Napangiti si Aurea sa panalo sa munting tagpong iyon. Sanay na siya sa mga salita ng pangmamaliit, ngunit alam niyang may mas malalim na dahilan kung bakit siya lumalaban bawat araw—ang kaligtasan ni Tiyang Milagros.

Pagsapit ng hapon, naglakad siya pauwi dala ang supot ng gulay at kaunting bigas, nakasabit sa paa ang sling bag upang maiwasang magnanakaw. Habang naglalakad sa gilid ng palayan, bumabalik sa kanyang alaala ang kabataan—ang trahedya na kinuha ang kanyang mga magulang noong siya’y tatlong taong gulang. Si Tiyang Milagros ang nagpalaki sa kanya, walang reklamo, walang pagdududa, at minahal siya sa kabila ng kapansanan.

Ngunit ngayon, unti-unting humihina ang tiyahin. Nang marating niya ang bahay, nakita niya si Milagros na nakaupo sa balkonahe, humihinga ng mabigat. “Tiyang, bakit kayo nakahiga?” tanong niya. “Gusto ko lang makita ang araw ko, alam mo, hanggang kailan pa ako,” malungkot na sagot nito. Naupo si Aurea sa tabi niya, sumandal sa balikat ng tiyahin. “Tiyang, gagawa ako ng paraan. Babawi ako sa inyo. Promise, hindi mo kailangan maging superwoman,” wika niya.

Ngunit sa kabila ng tapang, alam ni Aurea na hindi madali ang hamon. Wala siyang kamay, maliit ang pera, at tila maliit ang pagkakataon. Ngunit may pangarap siyang matagal nang itinago—makapunta sa Maynila at magkaroon ng trabaho na maayos ang sahod. Kinabukasan, habang abala sa karenderya, tumawag sa kanya ang pinsan na si Ron.

“Ate Aurea, narinig mo na ba tungkol sa job hiring sa Maynila? Yung malaking kumpanya, marami silang staff na hinahanap. Baka gusto mong sumubok,” ani Ron. Napanghinga siya. “Pag nag-apply ako, paano ‘yan? Makita pa lang nila akong walang kamay…” “Hindi mo malalaman hanggang hindi mo sinusubukan,” sagot ng pinsan niya. Sa simpleng tinig na iyon, nagsimula ang bagong pag-asa sa puso ni Aurea.

Kinabukasan, nagpaalam siya kay Tiyang Milagros. “Tiyang, pupunta po ako sa Maynila. Kailangan ko pong humanap ng mas malaking trabaho at makapagpadala para sa gamot ninyo.” Tumitig si Milagros, unti-unting tumulo ang luha, at hinaplos ang ulo ni Aurea gamit ang nanginginig na daliri. “Aurea, sulit na sulit ang buhay ko dahil sa’yo. Pero mag-ingat ka ha, huwag mong iisipin na wala kang halaga at huwag kang papayag na maliitin ka nila.”

Maagang umaga, hawak niya ang ticket papuntang Maynila gamit ang kanyang bibig. Habang tinutulungan siya ng konduktor, huling tinignan niya ang baryo—ang mga palayan, mga bangkong kahoy, at ang maliit na kubo na naging tahanan niya. Hindi niya alam kung kailan siya makakauwi o kung paano haharapin ang lungsod na puno ng ingay at tao, ngunit alam niyang kailangan niyang lumaban.

Sa bus, napansin niya ang mga nagtatakang mata ng ilang pasahero. Sanay na siya sa mga tingin ng awa, pagtataka, at minsan pang paghuhusga. Ngunit sa pagkakataong ito, may kakaiba. Isang babaeng estudyante ang lumapit at ngumiti sa kanya. “Hay, ate, masiglang bati! Ako pala si Trixy Mohar. Papuntang Maynila ka rin?” Napatingala si Aurea at ngumiti. “Opo, maghahanap po ng trabaho.” “Ang tapang mo, ate! Pwede kitang samahan sa ilang lugar. Marami akong alam na hiring,” ani Trixy.

Sa loob ng bus, nagsimula silang magkuwentuhan—pamilya, pangarap, at takot sa buhay. Dito unang naipakita ni Aurea ang kanyang hinaing. “Minsan po, pakiramdam ko, walang patutunguhan ang buhay ko,” malumanay niyang sabi. “Hindi totoo ‘yan, ate. Ang taong marunong magsakripisyo, mas malayo ang nararating, at kita ko sa’yo ‘yan,” mabilis na sagot ni Trixy. Napangiti si Aurea, at tila may bagong lakas na tumatag sa kanyang puso.

Pagdating sa Maynila, sinalubong siya ng isang mundong puno ng ingay, usok, at mga taong nagmamadali. Sa terminal pa lang, may mga bulong-bulungan. “Uy, tingnan mo yun. Walang kamay pero nag-iisa. Paano kaya ‘yan? Kawawa naman.” Ngunit sa halip na matakot o mapahiya, ramdam niya ang kakaibang determinasyon. Dito magsisimula ang kanyang bagong buhay—isang paglalakbay na magpapatunay na ang tapang, puso, at determinasyon ay higit pa sa anumang kapansanan.

Aurea ay natutong maglakad sa bagong mundo, magtrabaho, at ipakita sa bawat tao na ang kakulangan sa katawan ay hindi hadlang sa tagumpay. Sa bawat hakbang, dala niya ang aral ng baryo—ang pagmamahal ni Tiyang Milagros, ang pagkakaibigan ni Trixy, at ang sariling tapang na hindi kayang sirain ng panghuhusga. Sa kanyang bagong tahanan, natutunan niyang ang tunay na lakas ay nagmumula sa puso, hindi sa anyo ng katawan.

At sa bawat araw, habang tumitingin sa mga gusali at daan ng Maynila, natutunan ni Aurea na kahit saan man siya mapadpad, dala-dala niya ang liwanag ng baryo ng Struz—isang paalala na sa gitna ng dilim, may apoy na patuloy na magbibigay gabay sa kanyang landas.