“Sa pagitan ng ingay ng tricycle at karangyaan ng politika, may pag-ibig at pangarap na ipinanganak—at may tagumpay na hindi inaasahang sasabog sa gitna ng gabing matao sa isang maliit na bayan.”

Sa isang bayang tahimik tuwing umaga ngunit nagigising sa ingay tuwing gabi, kilala si Ramon Dela Cruz bilang isa sa pinaka-masisipag na tricycle driver. Bago pa sumikat ang araw, nasa terminal na siya, hawak ang manibela na tila ba iyon ang tanging tulay patungo sa pangarap na maayos na buhay para sa sarili at sa kanyang ama, si Mang Cardo.

Pero higit pa sa pangarap, may lihim siyang dahilan ng inspirasyon—si Claris Villanueva, ang magandang anak ni Mayor Ernesto. Kilala ang dalaga hindi lang sa angking talino at ganda, kundi pati sa presensyang nakakakuha ng atensyon saan man siya mapadpad.

Maraming beses nang nakita ni Ramon si Claris—tuwing may event sa munisipyo, tuwing bumababa ito ng sasakyan, tuwing napapalapit sa mga taong may pangalan. Sa tuwing nasisilayan niya ang dalaga, para bang humihinto sandali ang mundo.

Isang hapon, matapos ang mahabang biyahe, naglakas-loob siyang lumapit.

“Magandang hapon, Claris,” bati niya, pilit pinapakalma ang puso.

Napatingin ang dalaga, bahagyang nagulat, ngunit agad bumalik ang malamig na ekspresyon. “May susundo sa ’kin,” maikli nitong sagot, sabay iwas ng tingin.

Bahagyang napahiya si Ramon, pero hindi iyon pag-asa-durog na sagot. Kaya sa halip na umurong, ngumiti siya ng magaan at kumaway bago umalis. Hindi niya alam, ang munting paglapit na iyon ang magiging simula ng isang kwentong hindi na mababalik sa dati ang buhay nilang dalawa.

Ilang araw ang lumipas, pista na sa bayan. Punong-puno ang paligid ng ilaw, tugtugan, at tawanan. Dala ng pagkakataon, muling nag-krus ang landas nila. Nakita ni Ramon si Claris sa harap ng stage, naka-bestida at kausap ang mga kababaihang kapwa maykaya.

Lumapit siya.

“Claris,” masigla niyang bati. “Pwede ba kitang makausap sandali?”

Bago pa man sumagot ang dalaga, lumapit ang mga kaibigan nito—pawang nakadamit ng mamahalin.

“Sino ’yan, Claris?” tanong ng isa, nakangising may pangmamaliit.

Napailing si Claris at tumumang ang kilay. “Ah, wala ’yan. Tricycle driver lang dito.”

Tumawa ang ilan. At sa gitna nila, si Ramon—nakangiti pero unti-unting nasusunog ng kahihiyan sa loob.

“Tricycle driver lang ’yan. Baka wala namang mararating,” dagdag pa ng isa.

Hindi kumontra si Claris.

At para kay Ramon, iyon ang pinakamalakas na sampal na naramdaman niya sa buhay.

Hindi siya nagsalita. Hindi siya lumingon. Tahimik siyang umalis, dala ang bigat ng salita at tawanan ng mga taong hindi man lang siya kilala.

Pag-uwi, sinalubong siya ni Mang Cardo. “Anak, may problema ba?”

Sa una, ayaw niyang magkwento. Ngunit nang hindi na niya kaya, bumuhos ang sama ng loob.

“Tay… pinahiya po ako. Sinabi nilang wala akong mararating dahil tricycle driver lang ako.”

Tahimik si Mang Cardo, bago marahang tinapik ang balikat ng anak.

“Anak… hindi nasusukat ang tao sa trabaho niya, kundi sa kung gaano siya magsusumikap. Kung gusto mong patunayan na mali sila, gawin mo sa gawa, hindi sa galit.”

Tumagos ang mga salitang iyon kay Ramon.
At ang sakit ay unti-unting naging apoy.

Simula nang gabing iyon, nagbago ang ritmo ng buhay niya.

Gumising siya nang mas maaga, halos walang pahinga sa pasada. Tinanggap kahit delikadong biyahe, nag-deliver ng gulay tuwing madaling araw, at naghatid-sundo ng mga estudyante tuwing umaga at hapon.

Ang bawat piso ay ipinapasok niya sa kahong tago sa ilalim ng kama—ipon na unti-unting nagiging simula ng panibagong kinabukasan.

Dahil masipag, naging kilala siya ng mga pasahero:
Si Ramon, ang driver na laging magalang, maingat, at maaasahan.
Si Ramon, na kahit pagod ay laging may ngiti.
Si Ramon, na pinagbubuhusan ng mundo ng pangungutya, pero hindi ng pagsuko.

Habang lumilipas ang buwan, dumami ang nakukuha niyang biyahe. Dumami ang nagkakatiwala. Dumami ang ipon.

Hanggang sa isang araw—mahigit isang taon mula noong pinahiya siya—sapat na ang pera niya para bumili ng pangalawang tricycle.

Hindi brand new, pero matibay.
Hindi mamahalin, pero umaandar ng maayos.
At para kay Ramon, isa itong simbolo ng maliit ngunit makabuluhang tagumpay.

Tinulungan siya ni Mang Cardo ayusin ito. Pinintahan nilang mag-ama ang katawan, pinalitan ang upuan, inayos ang ilaw.

Ipinaupa niya ang tricycle kay Mang Boyet, matalik na kaibigan. Hati sila sa kita, at araw-araw, may pumapasok sa ipon ni Ramon kahit hindi siya ang nagmamaneho.

Unti-unting lumalago ang maliit niyang negosyo.

At habang lumalawak ang mundo niya…
unti-unti ring nagbabago ang tingin ng mga tao sa kanya.

Maging si Claris, minsang nakita siya habang nag-aayos ng tricycle kasama ang ilang estudyanteng sumasakay sa kanya. May kakaibang titig na sandaling dumaan sa mga mata ng dalaga—hindi pangmamaliit, hindi rin panghusga… kundi pagkilala.

Ngunit hindi iyon ang hinahangad ni Ramon.
Hindi na iyon ang dahilan ng pagsusumikap niya.

Gusto niyang lumago hindi dahil sa Claris—kundi dahil sa sarili.
Dahil kay Mang Cardo.
Dahil sa pangarap na noon pa dapat natupad kung hindi sila nalugmok sa hirap.

Pagsapit ng sumunod na taon, nakaipon siya para sa isang maliit na motor na ginagamit pang-deliver ng order sa palengke. Sunod ay isang maliit na second-hand na multicab na pinanghatid ng gulay mula bayan papuntang lungsod.

Hanggang sa hindi na lang “tricycle driver” ang tawag sa kanya.
Naging Ramon Dela Cruz—ang batang negosyante ng bayan.

Isang gabing matao sa pista, muling nakita ni Ramon si Claris. Hindi na siya lumapit. Ngunit ngayon, si Claris ang tumawag.

“Ramon…”

Napalingon siya. Iba ang tono ng dalaga—wala na ang lamig, wala na ang yabang.

“Pwede ba kitang makausap?” tanong nito.

Ngumiti si Ramon. Hindi ngiti ng pag-asa, kundi ng taong mas malakas na kaysa kahapon.

“Siyempre,” mahina niyang tugon.

Nagpasalamat si Claris sa kanya—sa pag-intindi noon, sa hindi pagalit, sa pagpili niyang umangat sa halip na lumaban gamit ang salita.

“Hindi ko alam na ganito ka na,” mahina niyang sabi.

“Lahat naman,” sagot ni Ramon, “may pagkakataong magbago ang buhay—basta kumikilos.”

Tumango si Claris, may ngiting may pag-amin.

“Ramon… may pag-asang bang—?”

Bago pa matapos ang dalaga, ngumiti si Ramon at dahan-dahang umiling.

“Claris… salamat. Pero ngayon, mas pinipili kong mahalin ang mga bagay na lumalago kasama ko… hindi ’yung muntik na akong yurakan.”

Hindi iyon masakit na salita, kundi malumanay na pagbitaw.

At sa gitna ng ilaw, tugtugan, at masayang pista, tumalikod si Ramon at naglakad pauwi—dala ang puso na hindi basag, kundi buo.

Isang pusong pinanday ng pagsusumikap, hindi ng pag-ibig na hindi ibinalik.

At doon nagtatapos ang kwento ni Ramon Dela Cruz—ang tricycle driver na minsang nilait, ngunit kalaunan, siya ring taong hindi pwedeng maliitin ng sinuman.

Dahil sa huli, ang tunay na tagumpay ay hindi nasusukat sa gulong, kundi sa direksyong pinili mong tahakin.