Sa bawat hagupit ng bagyo, sa bawat pagbaha na lumulunod sa mga bayan sa Cagayan at Isabela, sa bawat pagguho ng lupa na kumikitil ng buhay, isang pangalan ang muling lumulutang na parang isang multo, isang paalala ng isang pagkakataon na sinayang ng bansa. Ang pangalang iyon ay Gina Lopez.

At sa bawat pagkakataong iyon, isang tanong ang ibinabato sa hangin: Bakit?

Bakit, sa kabila ng kanyang matapang at walang-kapagurang krusada para sa kalikasan, ay hinayaan siyang matanggal? At bakit ang dating Pangulong Rodrigo Duterte, ang tao na mismong nagtalaga sa kanya at kilala sa kanyang bakal na kamay, ay tila naging walang kapangyarihan—o, mas masahol pa, naging walang pakialam—habang ang kanyang pinaka-radikal na Kalihim ay nilalapa ng mga interes na sinubukan nitong labanan?

Ito ang kuwento ng isang trahedya sa pulitika, isang kuwento ng pag-asa at pagtataksil, at kung paano ang isang desisyon na ginawa sa isang naka-aircondition na silid sa Kongreso noong 2017 ay direktang konektado sa nakakakilabot na pagkakalbo ng Sierra Madre ngayon.

Nagsimula ang lahat sa isang pagsabog ng pag-asa. Noong 2016, si Rodrigo Duterte ay umupo sa kapangyarihan bilang isang political outsider, isang populistang manggugulo na nangakong babasagin ang mga lumang sistema. At sa isa sa kanyang mga pinaka-hindi inaasahang galaw, itinalaga niya si Gina Lopez, ang babaeng mula sa isa sa pinakamakapangyarihang dinastiyang pang-negosyo sa bansa, bilang Kalihim ng Department of Environment and Natural Resources (DENR).

Ito ay isang kabalintunaan na ikinagulat ng lahat. Si Lopez ay hindi isang pulitiko. Siya ay isang krusador. Sa loob ng maraming taon, ginamit niya ang kanyang yaman at impluwensya sa pamamagitan ng ABS-CBN Foundation upang labanan ang mismong mga industriya na kadalasang pinoprotektahan ng mga pulitiko: ang mga mapanirang minahan. Ang kanyang pagtatalaga ay isang senyales mula kay Duterte na seryoso siya sa kanyang banta laban sa mga oligarko. Para sa mga tagapagtanggol ng kalikasan, ito ay isang himala. Sa wakas, ang mismong lobo na bumabangga sa mga minahan ang siyang naatasang magbantay ng manukan.

At nagbantay nga siya. Sa loob lamang ng sampung buwan sa puwesto, si Gina Lopez ay naglunsad ng isang digmaan.

Hindi siya nagpainit ng upuan. Sa kanyang unang ilang linggo, kaagad niyang sinuri ang lahat ng 41 na metal mining operations sa bansa. Walang takot siyang bumangga sa mga bilyonaryong may-ari ng minahan, mga taong dati niyang nakakasalamuha sa mga sosyal na pagtitipon. Ngayon, sila na ang kanyang kalaban.

Ang kanyang mantra ay simple: Social justice. Kung ang isang operasyon ay nakakasira sa watershed, kung ito ay nagpapahirap sa mga magsasaka, kung ito ay lumalason sa mga ilog na pinagkukunan ng kabuhayan ng mga komunidad, ito ay dapat ipasara. Para sa kanya, ang konstitusyonal na karapatan ng bawat Pilipino para sa isang malusog na kapaligiran ay mas matimbang kaysa sa anumang permit na inisyu ng gobyerno o sa bilyun-bilyong kita ng mga korporasyon.

Noong Pebrero 2017, ginawa niya ang kanyang pinakamalaking pasabog: nag-utos siya ng pagpapasara o suspensyon ng 28 sa 41 minahan sa bansa.

Ito ay isang deklarasyon ng giyera.

Ang industriya ng pagmimina ay nataranta. Bigla, ang babaeng kanilang minaliit bilang isang “idealistang may kaya” ay isa na palang rebolusyonaryo na may kapangyarihan ng estado sa likod niya. Ang Chamber of Mines of the Philippines ay umalma, sinasabing bilyun-bilyong dolyar na kita at libu-libong trabaho ang mawawala. Naglunsad sila ng isang napakalaking kampanya sa media, ipinipinta si Lopez bilang isang emosyonal, walang-alam, at anti-progress na panatiko.

Ngunit si Lopez ay hindi natinag. Bawat argumento nila ay sinasagot niya ng isang simpleng katotohanan: ang presyo ng kanilang pag-unlad ay ang ating mga ilog, ang ating mga bundok, at ang ating kinabukasan.

Ang lahat ng mata ay napunta sa Commission on Appointments (CA), ang makapangyarihang komite ng mga Senador at Kongresista na siyang magpapatibay o magbabasura sa kanyang appointment. Dito, ang digmaan ay lumipat mula sa kabundukan patungo sa mga bulwagan ng Kongreso. Ang mining lobby, na kilala bilang isa sa pinakamakapangyarihan sa bansa, ay di-umano’y gumalaw nang buong puwersa. Ang mga pulitiko, na marami sa kanila ay may sariling interes sa pagmimina o tumanggap ng pondo sa kampanya mula sa mga kumpanyang ito, ay biglang naging mga “eksperto” sa batas pang-kapaligiran.

Dito na pumasok ang sentral na tanong: Nasaan si Pangulong Duterte?

Si Duterte, na may hawak na supermajority sa Kongreso, ay madali sanang makakapagbigay ng utos sa kanyang mga kaalyado sa CA na ipasa ang kumpirmasyon ni Lopez. Siya, na may political will na maglunsad ng isang madugong digmaan laban sa droga, ay tila nawalan ng tapang pagdating sa pagtatanggo sa kanyang sariling Kalihim mula sa mga oligarkong nangako siyang wawasakin.

Bakit hindi siya nakinig? Bakit siya nanahimik habang si Gina Lopez ay tinatanggal?

Ang sagot ay isang mapait na aral sa pulitika. Si Lopez ay naging isang pabigat sa politika. Ang kanyang krusada ay nagsimula nang bumangga sa mga interes na masyadong makapangyarihan, mga interes na marahil ay kaalyado rin ng administrasyon. Sa isang tahimik na kalkulasyon, mas pinili ni Duterte na isakripisyo ang kanyang “reyna” sa chess board upang mapanatili ang kanyang mga “knight” at “bishop” sa Kongreso.

Noong Mayo 2017, sa isang botong 16-8, ibinasura ng Commission on Appointments ang pagtatalaga kay Gina Lopez. Siya ay tinanggal.

Ang kanyang pag-alis sa DENR ay ipinagbunyi ng mga minahan. Para sa mga tagapagtanggol ng kalikasan, ito ang araw na namatay ang pag-asa. Si Gina Lopez ay umiyak. Ang bansa ay nanood habang ang pinakamatapang na opisyal sa gabinete ay lumabas, talunan, hindi dahil sa kakulangan ng tapang, kundi dahil sa kakulangan ng suporta mula sa mismong taong naglagay sa kanya doon.

Ngayon, makalipas ang walong taon, ang mga babala ni Gina Lopez ay hindi na mga teorya. Sila na ang ating kasalukuyang bangungot.

Ang pinakamatinding halimbawa: ang Sierra Madre.

Ang Sierra Madre ay ang tinik ng Luzon, ang 540-kilometrong bulubundukin na nagsisilbing kalasag ng isla laban sa pinakamalalakas na bagyo na nabubuo sa Karagatang Pasipiko. Ito ang natural na pader na humaharang sa hangin, na nagpapahina sa mga bagyo bago pa man ito makarating sa Metro Manila at sa mga kapatagan ng Gitnang Luzon.

Ngunit ang kalasag na ito ay nabibitak na. Ang Sierra Madre ay nakakalbo na.

Ang mga mining at logging operations na sinubukan ni Gina Lopez na pigilan ay ang mismong mga operasyon na ngayon ay walang-habas na pumipilas sa puso ng kabundukan. Ang mga permit na kanyang kinansela ay di-umano’y muling binuhay. Ang mga kumpanyang kanyang ipinasara ay muling nakapagbukas. Ang mga pulitikong kanyang kinalaban ay nanalo.

Ang resulta ay isang ekolohikal na sakuna na nagaganap sa mabagal na paraan. Bawat puno na pinuputol sa Sierra Madre ay isang pako sa ating sariling kabaong. Ang pagkakalbo ng kabundukan ay nangangahulugan ng dalawang bagay: una, ang kalasag natin sa bagyo ay humihina. Pangalawa, ang lupa na dapat sana ay sumisipsip ng ulan ay nagiging isang malaking kanal, na nagreresulta sa mga dambuhalang flash flood.

Ang mga trahedya sa Cagayan at Isabela, kung saan ang mga bayan ay nalunod sa loob lamang ng ilang oras, ay direktang epekto ng isang nasirang watershed. Ang mga pagbaha sa Marikina at Rizal ay pinalalala ng kakulangan ng mga puno sa kabundukan na dapat sanang pumipigil sa tubig.

Ang pagkakalbo ng Sierra Madre ay ang resibo ng ating pambansang pagtataksil. Ito ang pisikal na katibayan ng isang pampulitikang desisyon na ginawa noong 2017.

Ang tanong na Bakit? na itinatuon kay Duterte ay hindi na lamang tungkol sa pulitika. Ito ay isang tanong ng pananagutan. Bakit hindi siya nakinig? Bakit niya hinayaang matanggal si Gina Lopez?

Ang sagot ay nakakatakot: marahil, para sa kanya, ang kita ng mga minahan sa kasalukuyan ay mas mahalaga kaysa sa kaligtasan ng mga Pilipino sa hinaharap. O marahil, hindi niya lang talaga naunawaan ang tunay na laban.

Ang laban ni Gina Lopez ay hindi laban sa negosyo. Ito ay laban sa mapanirang negosyo. Ito ay isang laban para sa hinaharap. Ito ay isang laban na, sa kasamaang-palad, ay natalo siya.

At ngayon, sa bawat bagyong dumadaan, sa bawat ilog na umaapaw, tayong lahat ang nagbabayad ng presyo ng kanyang pagkatalo. Ang multo ni Gina Lopez ay mananatili sa Sierra Madre, bumubulong sa hangin, isang paalala ng isang babala na binalewala.