May mga gabi na ang katahimikan ay mas maingay pa kaysa sa anumang sigaw. Para kay Mario, ang bawat hakbang niya sa sementadong kalye ng kanilang baryo ay isang pag-asa at isang takot. Ang pag-asa ay nasa kanyang bulsa—limang libong piso, pinag-ipunan mula sa kanyang sahod sa pagiging part-time library assistant at sa natitirang allowance ng kanyang scholarship. Ang takot ay nasa hangin—ang dilim, ang mga asong kumakahol, at ang mga kuwento ng mga taong nawawala sa gabi. Si Mario ay dalawampung taong gulang, nasa ikatlong taon sa kursong Criminology. Isang pangarap na tila kabalintunaan sa mundong kanyang ginagalawan. Gusto niyang maging pulis, isang mabuting pulis, tulad ng kanyang yumaong ama. Ngunit ang mundong ito ay tila pilit siyang sinusubok.

Ang kanyang ina, si Aling Adela, ay naghihintay sa kanilang maliit na kwarto. Ang matamis nitong ngiti ay pilit na lamang dahil sa karamdaman sa puso na unti-unting umuubos sa kanyang lakas. Ang 5,000 piso ay hindi lang pera; ito ay hininga. Ito ay ilang linggo pang dagdag sa buhay ng nag-iisa niyang pamilya. “Mag-iingat ka, anak,” palaging bilin nito. At nag-iingat siya. Ngunit minsan, ang pag-iingat ay hindi sapat.

Sa may kanto ng Esmeralda, kung saan pundido ang nag-iisang ilaw sa poste, isang patrol car ang biglang sumulpot mula sa kawalan. Pumarada ito ng pahalang, hinarangan ang kanyang daan. Bumukas ang mga pinto at lumabas ang limang lalaking naka-uniporme. Ang kanilang mga anino ay humaba sa ilalim ng buwan, tila mga dambuhalang mangangain ng pag-asa.

“Hoy, bata! Saan ka pupunta? Gabi na ah!” Ang boses ay magaspang, galing sa pinakamatangkad sa kanila, na may nameplate na “SPO3 Ramirez.” Si Ramirez ay may tiyang malaki at mga matang mapanuri, tila kinikilatis kung gaano karaming takot ang kayang ibigay ng kanyang biktima.

“U-uuwi na po, sir. Diyan lang po sa susunod na kanto,” sagot ni Mario, pinipilit na itago ang panginginig ng kanyang boses. Ipinakita niya ang kanyang school ID, umaasang ito na ang kanyang magiging kaligtasan. “Estudyante po. Iskolar.”

Nagtawanan ang mga pulis. Ang apat na kasama ni Ramirez—sina PO1 Dela Cruz, PO1 Santos, PO1 Gomez, at PO1 Reyes—ay umikot sa kanya, tila mga asong nakapalibot sa isang sugatang kuneho.

“Estudyante? Anong ginagawa ng isang estudyante sa ganitong oras?” tanong ni Ramirez, habang kinakapkapan siya.

“Galing pa po sa trabaho, sir. Sa library po ng unibersidad,” paliwanag ni Mario.

Naramdaman ni Mario ang kamay ni Ramirez na huminto sa kanyang bulsa. Naramdaman nito ang bulto ng pera. Ang puso ni Mario ay tila gustong kumawala sa kanyang dibdib. “Sir, ‘wag po…”

Ngunit huli na. Dinukot ni Ramirez ang pera. Binilang ito sa harap ng kanyang mga kasama. “Limang libo. Malaki ‘to para sa isang estudyante, ah.” Ang ngisi ni Ramirez ay nagpalamig sa buong pagkatao ni Mario. “Baka naman sa masamang paraan mo ‘to nakuha, ha?”

“Hindi po, sir! Pinag-ipunan ko po ‘yan! Para po sa gamot ng nanay ko!” halos lumuhod na pakiusap ni Mario.

“Gamot? Palusot ‘yan ng mga tulad mo,” sabi ni PO1 Santos, sabay tulak sa balikat ni Mario.

Biglang may dinukot si PO1 Dela Cruz mula sa sarili nitong bulsa. Isang maliit na sachet na may lamang puting pulbos. Sa isang mabilis na kilos, ibinagsak ito ni Dela Cruz malapit sa paa ni Mario, sabay sigaw, “Sir Ramirez! Tignan ninyo! Nagtapon!”

Ang mundo ni Mario ay gumuho. “Hindi po! Hindi po akin ‘yan! Pakana n’yo lang po ‘yan!” sigaw niya.

Isang malakas na sampal ang dumapo sa kanyang pisngi, galing kay Ramirez. “Aba, lumalaban ka pa? Gusto mo bang sa presinto tayo magpaliwanagan? Sayang ang scholarship mo, bata. Sayang ang pangarap mong maging pulis.”

Natahimik si Mario. Alam nila. Alam nilang gusto niyang maging pulis. Nakita nila sa ID niya ang kursong Criminology. At ginagamit nila ito laban sa kanya.

“Hindi po… Pakiusap po…”

Si Ramirez ay bumuntong-hininga, tila nababagot. “Sige, ganito na lang. Alam kong mabait ka namang bata. Itong limang libo,” winagayway niya ang pera, “bayad mo na lang para sa abala namin. At itong… basura na ‘to,” sabay sipa sa sachet, “kalimutan na nating nakita namin. O, ano? Ayos na ba ‘yon?”

Ito ay pagnanakaw. Ito ay pang-aabuso. Ito ay kasinungalingan. Ngunit sa pagitan ng pagkawala ng 5,000 piso at ng pagkawala ng kanyang pangarap at pag-asa ng kanyang ina, walang pagpipilian si Mario.

Tumango siya, ang mga luha ay tumutulo na sa kanyang mga mata.

“Wala akong makitang tango,” sabi ni Ramirez, inilapit ang mukha.

“O-opo, sir. Ayos na po,” sabi ni Mario, ang boses ay basag.

Kinuha ni Ramirez ang isang libong piso mula sa limang libo at iniabot kay Mario. “O, pamasahe mo. ‘Wag mong sabihing hindi kami mabait.” Ngumisi siya. “Ngayon, umalis ka na. At ‘wag na ‘wag kang titingin pabalik. ‘Wag na ‘wag mong tatandaan ang mga mukha namin. Nagkakaintindihan ba tayo?”

Tumango ulit si Mario. Kinuha niya ang isang libo, at tumakbo. Tumakbo siya palayo sa kanyang mga pangarap, palayo sa hustisya. Narinig niya ang malalakas na halakhak ng limang pulis habang sila ay sumasakay pabalik sa kanilang patrol car, tila mga hari ng gabi.

Umuwi si Mario na durog ang puso. Ang apat na libong nawala ay apat na libong pako sa kabaong ng kanyang ina. Dahan-dahan niyang binuksan ang pinto. Gising pa si Aling Adela.

“Anak? Nabili mo ba?” tanong nito, ang boses ay mahina.

Tumingin si Mario sa isang libong piso sa kanyang kamay. Hindi niya kayang magsinungaling, ngunit hindi niya rin kayang sabihin ang totoo. “Na-hold po, ‘nay. May problema sa bangko. Bukas ko pa raw po makukuha.”

Ang ngiti ni Aling Adela ay bahagyang kumupas, ngunit tumango ito. “Sige, anak. Magpahinga ka na.”

Pumasok si Mario sa kanyang maliit na silid, isang espasyo na siniksikan ng mga lumang libro ng Criminology. Isinandal niya ang kanyang likod sa pinto at tahimik na humagulgol. Ang kahihiyan, ang galit, ang kawalan ng kapangyarihan… lahat ay dumadagan sa kanya. Pinangako niya sa kanyang sarili, sa puntod ng kanyang ama, na ipagpapatuloy niya ang legasiya nito. Ngunit sa isang gabi, winasak ng limang tao ang kanyang mundo.

Huminto siya sa pag-iyak. Tumingin siya sa salamin. Ang nakita niya ay hindi isang talunang estudyante. Ang nakita niya ay isang apoy.

Dahan-dahan, itinaas niya ang laylayan ng kanyang lumang t-shirt. Nakadikit sa kanyang dibdib, na may itim na electrical tape, ay isang manipis, kwadradong aparato. Isang high-resolution body camera. Hinawakan niya ang kanyang relo—isang luma, sirang-sira tingnan na Casio—at pinindot ang isang maliit na butones sa gilid nito ng tatlong segundo. Umilaw ng pula ang maliit na LED sa camera, hudyat na ang recording ay tumigil na at nai-save.

Kinuha niya ang kanyang lumang Nokia phone. Hindi siya tumawag sa 911. Hindi siya tumawag sa kaibigan. Pumindot siya ng isang numero na matagal na niyang kabisado.

Isang ring lang, sumagot ang kabilang linya. Isang boses na puno ng awtoridad at bigat.

“General Borja,” sabi ng boses.

Pumikit si Mario, at nang magmulat siya, ang boses niya ay hindi na nanginginig. Ito ay malamig, matatag, at puno ng bakal.

“Sir. Si Cadet Sandejas po. Phase 3, Target Alpha. Tapos na po.”

Nagkaroon ng sandaling katahimikan. “Mario… ayos ka lang ba? Sinaktan ka ba nila?”

“Negative, sir. Psychological lang. Pero ang ebidensya, positibo,” sagot ni Mario.

“Gaano kalinaw?”

“Malinaw pa po sa sikat ng araw, General. Buong pag-uusap. Ang pagtanim ng pekeng ebidensya. Ang paghingi ng pera kapalit ng aking paglaya. At ang pagbabanta nila.”

“Magaling,” sabi ni General Borja. “Alam mo na ang gagawin. Upload the footage. Magpadala ng team diyan para sa kapakanan ng nanay mo.”

“Sir, ‘wag na po. Kaya ko pa. Kailangan kong matapos ‘to. Kailangan kong umakto na talunan ngayong gabi.”

“Sigurado ka, Sandejas?”

“Opo, sir. Sila ang may hawak ng apat na libo ko. Pero ako, hawak ko ang buong buhay nila.”

Ang hindi alam ng mga pulis, si Mario Sandejas ay hindi isang ordinaryong estudyante. Siya ang pinuno ng “Project Integrity,” isang top-secret, undercover na programa na pinamumunuan mismo ni General Borja, ang pinuno ng Internal Affairs Service. Si Mario ay na-recruit dalawang taon na ang nakakaraan dahil sa kanyang matatalinong marka at sa kanyang malinis na background—isang anak ng isang tapat na pulis na pumanaw matapos umanong “manlaban” sa isang operasyon na pinamunuan ng mga kasamahan nitong korap.

Si Mario ay hindi lang isang Criminology student; siya ay isang pain. At ngayong gabi, limang isda ang kumagat.

Kinaumagahan, ang lima—sina Ramirez, Dela Cruz, Santos, Gomez, at Reyes—ay nag-iinuman na sa isang karinderya malapit sa presinto. Nagtatawanan sila, pinaghahatian ang apat na libong piso.

“Madali lang ‘yung bata kagabi, ‘no?” sabi ni Gomez. “Criminology pa! Siya pa ang unang-unang yumuko.”

“Takot ‘yon, sigurado,” sabi ni Ramirez, sabay lagok ng beer. “Lahat sila takot. Akala nila, porket naka-uniporme tayo, santo na tayo. Hindi nila alam, ang unipormeng ‘to ang kapangyarihan natin.”

“Para sa kapangyarihan!” sigaw ni Santos, itinaas ang kanyang baso.

Hindi pa nila naibababa ang kanilang mga baso nang ang pinto ng karinderya ay bumukas nang malakas. Pumasok ang sampung lalaking naka-itim na SWAT gear, ang kanilang mga armas ay nakatutok. Sa likod nila, sa kanyang kumpletong General’s uniform, ay si General Borja.

Napatayo ang limang pulis, natapon ang kanilang mga beer. “G-General? Anong… anong operasyon ‘to?” nanginginig na tanong ni Ramirez.

“Operasyon: Basura,” malamig na sagot ni General Borja. “SPO3 Ramirez, PO1 Dela Cruz, PO1 Santos, PO1 Gomez, PO1 Reyes. Inaaresto ko kayong lahat para sa robbery, extortion, planting of evidence, at grave misconduct.”

“General! Walang ganyanan! Wala kaming ginagawa!” sigaw ni Ramirez, ang kanyang tapang ay biglang nawala.

Ang pinto ay muling bumukas. Pumasok si Mario. Ngunit hindi ang estudyanteng nakayuko at umiiyak. Nakasuot siya ng malinis na puting t-shirt at maong, ang kanyang tindig ay tuwid, at ang kanyang mga mata ay puno ng apoy.

Ang mga mukha ng limang pulis ay namutla, tila nakakita ng multo.

“B-bata…” utal ni Dela Cruz.

Nilabas ni Mario ang kanyang tunay na ID. “Cadet Mario Sandejas, Philippine National Police Academy. Undercover operative, Internal Affairs Service.”

Bago pa makapagsalita si Ramirez, isang portable projector ang binuksan ng mga tauhan ni General Borja. Sa pader ng karinderya, umere ang video.

Napanood ng lahat ang nangyari kagabi. Ang paghinto nila kay Mario. Ang paglapastangan. Ang pagtanim ng sachet. Ang malinaw na boses ni Ramirez: “Limang libo… kalimutan na nating nakita namin.” Ang pag-amin ni Santos: “Palusot ‘yan ng mga tulad mo.” Ang pagtawa nila habang tumatakbo si Mario.

Ang buong karinderya ay natahimik. Maging ang ibang mga pulis na kumakain doon ay napayuko sa kahihiyan.

“Kasinungalingan ‘yan! Edited ‘yan!” huling sigaw ni Ramirez.

Lumapit si Mario. “PO1 Dela Cruz,” sabi niya. “Ang sachet na itinanim mo, may bakas ng finger prints mo. SPO3 Ramirez, ang apat na libong kinuha mo… narito pa sa bulsa mo, hindi ba?”

Dinukot ng isang IAS operative ang pera sa bulsa ni Ramirez. “At ang isang libong ibinalik mo sa akin… narito.” Inilabas ni Mario ang isang libong piso. “Lahat ‘yan, documented. Ang serial numbers, naka-record.”

Tapos na ang laro.

Ang limang pulis ay pinosasan at kinaladkad palabas ng karinderya, sa harap ng lahat. Ang kanilang “kapangyarihan” ay biglang naging ang kanilang pinakamalaking kahihiyan.

Ang sumunod na araw ay ang tinatawag na “paglalamayan.”

Hindi ito isang literal na burol. Ito ay mas malala pa.

Ang mga mukha ng limang pulis ay nasa bawat telebisyon, bawat pahayagan, bawat social media feed. Sila ay ipinarada, naka-orange na t-shirt, patungo sa kulungan. Ang “paglalamayan” ay ang pag-iyak ng kanilang mga asawa at anak sa labas ng presinto, napupuno ng kahihiyan. Ang “paglalamayan” ay ang pagkawala ng kanilang mga trabaho, ang pagkakait ng kanilang mga benepisyo, ang pagbasura sa kanilang mga pangalan mula sa hanay ng mga pulis.

Ito ay ang “lamay” para sa kanilang mga karera. Ito ay ang “lamay” para sa kanilang dangal. Sila, na naghari-harian sa dilim, ay ibinurol sa liwanag ng katotohanan.

Si Mario Sandejas ay kinilala bilang isang bayani. Ngunit para sa kanya, ang laban ay hindi pa tapos. Siya ay isang hakbang na lang mula sa pagiging isang ganap na pulis.

Umuwi siya sa kanilang bahay. Dala niya ang tunay na 5,000 piso, na ibinalik sa kanya ng IAS, kasama ang tamang gamot para sa kanyang ina.

“Anak,” sabi ni Aling Adela, naguguluhan. “Paano… akala ko…”

Ngumiti si Mario. “Pasensya na ‘Nay. May kailangan lang po akong tapusin.” Kinuwento niya ang lahat.

Umiyak si Aling Adela, ngunit sa pagkakataong ito, ang mga luha ay dahil sa matinding pagmamalaki. “Ang tatay mo… sigurado akong nakangiti siya ngayon.”

Niyakap ni Mario ang kanyang ina. Ang 5,000 piso ay simbolo na pala ng mas malaking bagay. Hindi ito tungkol sa pera, kundi tungkol sa prinsipyo. Hindi ito tungkol sa takot, kundi tungkol sa tapang.

Hindi lahat ng naka-uniporme ay masama. Ngunit ang iilang bulok na mansanas, tulad nina Ramirez, ay sumisira sa buong basket. Ang kailangan lang ay isang tao na may sapat na tapang na tumayo at sabihin, “Tama na.” Kahit pa ang taong iyon ay isang hamak na estudyante na ginipit sa isang madilim na eskinita.

Dahil ang hustisya, tulad ng bukang-liwayway, ay palaging darating. Minsan, kailangan lang nitong maghintay na mawala ang pinakamadilim na bahagi ng gabi.

Para sa iyo, ano ang tunay na kahulugan ng “kapangyarihan”? Nasa uniporme ba ito, o nasa tapang na ipaglaban ang tama kahit walang uniporme?