Ang bawat kuwento ng pagkawala ay nagdadala ng bigat, ngunit may mga paglisan na tila sinadya upang balutin ang katotohanan sa isang matinding misteryo. Ang kuwento ni Jenalyn Salazar, isang 28 taong gulang na ina sa Laguna, ay isa sa mga ito—isang salaysay na nagsimula sa isang tahimik na umaga at nagwakas makalipas ang halos sampung taon sa isang malaking pagkabigla at pagkadismaya.

Noong Setyembre, isang madaling araw, lumabas ng kanilang bahay si Jenalyn. Iniwan niya ang kanyang asawa, si Jiso, na mas kilala bilang Johnny Salazar, kasama ang dalawa nilang anak na lalaki, edad anim at apat, na mahimbing pang natutulog. Walang iniwang sulat, walang anumang paalam. Tila siya’y bigla na lamang naglaho, nag-iwan ng isang malaking katanungan at matinding pagkalito sa pamilya.

Kinaumagahan, isang mangangalakal ang nagbigay ng pahayag na nakita niya si Jenalyn na naglalakad sa kalsada bago mag-umaga. Nakita raw niya itong nakatayo sa gilid ng tulay, matamang nakatanaw sa ilog. Pagkaraan ng ilang sandali, bigla na lang siyang hindi na nakita, at tanging isang malakas na tunog ng pagbagsak sa tubig ang kanyang narinig.

Nang hindi na umuwi si Jenalyn, napilitang mag-ulat sa pulis si Johnny. Ginamit ang salaysay ng mangangalakal upang simulan ang isang search and rescue operation. Sa loob ng tatlong araw, sinuyod nila ang ilog, at sumama pa ang mga residente, umaasa na makita si Jenalyn. Sinuyod ang mga pangpang at maging ang bahagi ng tubig na papunta sa dagat. Ngunit sa kabila ng lahat ng paghahanap, wala silang natagpuang anumang bakas—walang katawan, walang gamit, at walang malinaw na palatandaan kung ano talaga ang nangyari.

Doon nagsimulang mabuo ang misteryo ng pagkawala ni Jenalyn. Ang iba’y naniniwala na baka matinding kalungkutan o kahirapan ang nagtulak sa kanya upang gawin ang bagay na iyon. Walang nakakaalam ng totoo, at ang kawalan ng sagot ay lalong nagpabigat sa sitwasyon ni Johnny at ng kanilang mga anak. Ang bunso ay palaging nagtatanong kung kailan babalik ang ina, habang ang panganay naman ay tahimik lang, madalas nakaupo sa pintuan, tila umaasa sa pagbabalik.

Isang taon ang lumipas, at wala pa ring nakitang katawan o bagong impormasyon. Sa wakas, pormal na idineklara na si Jenalyn ay maaaring wala na. Sa kabila ng pagdududa, tinanggap na lamang ni Johnny ang ideya na hindi na magbabalik ang kanyang asawa. Sa bigat ng kanyang loob, halos gabi-gabi siyang nagsisindi ng kandila sa tulay bilang pag-alaala kay Jenalyn.

Ang paglisan ni Jenalyn ay tuluyang nagpabago sa takbo ng buhay ni Johnny at ng kanilang dalawang anak. Ang tahanang dati’y puno ng halakhak, ngayon ay nabalot ng katahimikan at matinding pangungulila. Si Johnny, noon ay 31 taong gulang, ay humarap sa pinakamahirap na papel ng kanyang buhay—ang buhayin at palakihin ang dalawang batang naiwan. Ang kanyang trabaho bilang part-time construction worker ay hindi sapat upang tugunan ang lahat ng gastusin. Maliit ang sahod, at madalas ay kapos sa bayad ng renta, kuryente, at tubig. Ngunit sa kabila ng lahat, pinilit niyang magpatuloy, dala-dala ang pag-asa para sa kanyang mga anak.

Ang panganay, na anim na taong gulang nang mawala ang kanyang ina, ay napilitang maging mas responsable kaysa sa mga kasing-edad niya. Natuto siyang tumulong sa gawaing-bahay at bantayan ang nakababatang kapatid. Ang bunso, na apat na taong gulang pa lang, ay patuloy na nagtatanong kung kailan babalik ang kanilang ina. Sa bawat ulit ng tanong na iyon, walang ibang maisagot si Johnny kundi ang isang buntong-hininga at mahigpit na yakap.

Hindi natigil ang mga bulung-bulungan sa Laguna. Ang pagkawala ni Jenalyn ay naging paksa sa mga tindahan, kanto, at palengke. Ang ilan ay naniniwalang nagpahamak siya dahil sa matinding depresyon at kahirapan. Ang iba naman ay nagdududa, iniisip na baka tumakas siya at nagtago. Sa bawat haka-haka, lalong nadagdagan ang bigat sa kalooban ni Johnny.

Halos gabi-gabi, nauupo si Johnny sa harap ng maliit nilang altar, kung saan nakalagay ang lumang larawan ng kanilang kasal. Sa tabi nito ay laging may sinding kandila. Sa bawat apoy na nagliliyab, nakapaloob ang kanyang dasal na sana’y nasa mapayapang kalagayan na ang kanyang asawa, saan man ito naroroon. Sa paglipas ng mga taon, nanatili si Johnny sa parehong kalagayan. Hindi siya naghanap ng ibang makakasama, hindi dahil sa ayaw niya, kundi dahil sa hindi pa rin niya magawang palitan ang alaala ni Jenalyn.

Lumipas ang halos sampung taon, at tila unti-unting nabaon sa limot ang kaso. Naging ordinaryo na lamang ang tulay, at natabunan ang kuwento ng babaeng umalis umano dala ng hindi makayanang hirap ng buhay. Hanggang sa isang araw, pagkaraan ng mahabang panahon ng pananahimik, isang balita mula sa malayo ang yumanig sa buhay nina Johnny at ng kanyang mga anak. Isang balitang muling nagbukas ng sugat na matagal nang pilit nilang sinasara.

Oktubre ng 2018, isang dating kapitbahay ni Johnny ang nagbakasyon sa Cebu City. Habang naglalakad siya noon sa Colon Street, napansin niya ang isang babae na tila pamilyar ang mukha. Kasama nito ang isang batang babae at isang lalaki. Sa una, inakala niyang nagkakamali lang siya. Ngunit habang pinagmamasdan niya, lalong tumitingkad ang pagkakahawig. Ang anyo ng mukha, ang paraan ng paglalakad, maging ang pag-aayos ng buhok—tila ba kahawig na kahawig ng babaeng matagal nang pinagluluksaan ng kanyang pamilya.

Hindi nakatiis ang dating kapitbahay at sinundan niya ang babae. Nang malapit na siyang makatiyak, naglakas loob siyang lumapit. Ngunit nang makita siya ng babae, agad itong umiwas at nagmamadaling lumayo, halatang gulat at may takot ang mga mata. Hindi na siya nagkaroon ng pagkakataong makapagtanong pa. Bago pa tuluyang mawala ang babae sa kanyang paningin, palihim niya itong nakuhanan ng larawan.

Pagkaraan ng ilang araw, nang makabalik siya sa Laguna, ipinakita niya ang litrato kay Johnny. Doon nagsimula ang pag-uga ng halos isang dekada ng katahimikan. Hindi makapaniwala si Johnny sa kanyang nakita. Ang babaeng ilang taon nang itinuturing na wala na, naroroon sa isang larawan—buhay, malusog, at kasama ang isang bagong pamilya, naglalakad sa kalsada ng Cebu na para bang walang iniwang buhay sa Laguna.

Sa isang iglap, ang mga kandilang paulit-ulit na sinisindihan gabi-gabi ay tila nagmistulang huwad. Ang mga taon ng pagluha, ng pagdarasal, ng pagtanggap sa pagkawala ng asawa ay biglang napalitan ng mas matinding sakit: ang katotohanang pinili nitong mamuhay nang malayo sa kanyang pamilya.

Mula noon, isang desisyon ang nabuo sa isip ni Johnny. Kailangan niyang makita ng personal si Jenalyn at makuha ang katotohanan, hindi siya makakapayag na manatili sa anino ng kasinungalingan. Kailangang magkaroon ng kasagutan ang halos sampung taong misteryo.

Makalipas ang ilang linggo, nagpasya si Johnny na bumiyahe patungong Cebu. Kahit kapos sa pera, binitbit niya ang litrato at naglakbay ng mahigit 24 oras. Sa pagdating niya sa Cebu City, agad niyang ginamit ang larawan upang makapagtanong sa mga tao. Sa patuloy na pagtatanong, nakarating siya sa isang barangay kung saan may nagsabi na ang babaeng iyon ay kilala nila bilang si ‘Vanessa,’ may asawang si Alan Lagkao, isang negosyante, at may anak na babae.

Doon nabuo ang bigat sa dibdib ni Johnny. Ang babaeng ilang taon na niyang ipinagluluksa ay may bago nang pangalan, bagong pamilya, at bagong pagkatao. Sa isip ni Johnny, hindi lamang siya iniwan nito, kundi niloko pa siya at ang kanilang mga anak.

Gamit ang impormasyon, tinuntun ni Johnny ang tirahan ng pamilya sa isang subdivision. Ilang minuto siyang nakatayo sa harap ng pintuan bago nagdesisyon na kumatok. Si Alan ang humarap sa kanya at pinapasok matapos magpakilalang kamag-anak ng kanyang asawa. Sa loob ng bahay, doon nagkaroon ng matinding tensyon.

Nakaharap niya si Vanessa, ang babaeng kilala niya bilang si Jenalyn. Sa una, tumanggi ito at nagsabing nagkakamali siya. Ngunit habang patuloy na tinutukoy ni Johnny ang mga detalye ng kanilang nakaraan, unti-unti ring nagbago ang ekspresyon ng babae. Ang lalaking si Alan, ang bagong asawa, ay nagulat din. Hindi niya alam na ang babaeng pinakasalan niya ay may iniwang pamilya at dalawang anak sa Laguna.

Mabigat ang naging eksena. Umalis si Johnny sa bahay na iyon na halos masira ang dibdib sa sakit. Ngunit dala rin niya ang pakiramdam ng kaunting kalayaan. Sa wakas, alam na niya ang katotohanan. Pinili niyang bumalik sa Laguna. Wala siyang lakas at sapat na pera para manatili pa sa Cebu, ngunit dala niya pauwi ang malinaw na katotohanan—ang asawang matagal niyang iniyakan ay namumuhay nang para bang walang nakaraan.

Pagbalik ni Johnny sa Laguna, hindi na siya mapakali. Ang nakita niyang katotohanan sa Cebu ay paulit-ulit na bumabalik sa kanyang isipan. Sa tuwing makikita niya ang kanyang dalawang anak, na ngayo’y mga binatilyo na, lalo siyang nasasaktan. Habang lumalaki ang mga bata, dala nila ang sugat ng pagkawala ng kanilang ina, at ngayong mas mabigat pa dahil sa pagtuklas na buhay ito ngunit piniling mamuhay na kasama ang iba.

Nalaman naman ito ng mga kaanak ni Jenalyn at hindi rin sila makapaniwala. Paano nagawa ng babaeng mamuhay sa kasinungalingan? Itinuring siyang makasarili at taksil ng kanyang mga kamag-anak.

Sa Cebu, nagpatuloy ang tensyon sa bahay nina Alan at Vanessa. Nagsimula ang mga tanong at lamat. Si Alan, na buong akala’y kilala na ang babaeng pinakasalan niya, ay unti-unting nakaramdam ng galit. Sinuri niya ang mga sinabi ni Johnny at ikinumpara sa mga detalye ng buhay ni Vanessa. Sa bawat piraso ng impormasyon, nagiging malinaw na may tinatagong nakaraan ang kanyang asawa. Naging malinaw na peke ang mga dokumentong dala ni Vanessa, at kung gayon, nakaugat din ang kanilang pakiki-isa sa isang pekeng pakikipag-ugnayan.

Hindi matanggap ni Alan na siya mismo ay niloko rin. Sa galit at pagkadismaya, nagpasiya siyang palayasin ito sa kanilang bahay. Nagmakaawa si Vanessa, ngunit wala siyang nagawa sa harap ng galit ni Alan. Ang kanilang anak na babae ay naiwan kay Alan, ngunit matindi ang pagtutol ni Vanessa. Nagharap sila sa Municipal Trial Court upang pagdesisyunan ang kustodiya. Sa proseso, inilahad ni Alan ang kasaysayan ng kanyang asawa mula Laguna hanggang Cebu at ipinakita ang mga ebidensya ng panlilinlang.

Sa huli, ipinagkaloob ng korte kay Alan ang kustodiya ng kanilang anak. Pinawalan din ng bisa ang kanilang pakiki-isa dahil sa peke nilang pagkatao at mga pekeng dokumento na ginamit. Si Vanessa ay tuluyang nawalan ng direksyon. Wala na siyang tahanan at wala na siyang makakapitan.

Makalipas ang ilang linggo, bumalik si Jenalyn, na ngayo’y Vanessa, sa Laguna. Wala na siyang matitirahan sa Cebu. Wala na ring ibang malalapitan. Kaya naman, sa kabila ng hiya at bigat ng kanyang konsensya, naglakad siya pabalik sa bayan na minsan niyang iniwan.

Pagdating sa bahay ni Johnny, sinalubong siya ng malamig na katahimikan. Ang dating tahanan na puno ng pagmamahalan ay ngayo’y naging pader ng galit. Si Johnny, na isang dekada nang nagdusa, ay hindi na nagpakita ng kahit anong pagnanais na muling tanggapin ang babaeng minsang minahal niya. Para sa kanya, mas mabuti pang tuluyang naglaho si Jenalyn kaysa bumalik na dala ang bigat ng kasinungalingan.

Ang kanilang mga anak, na ngayo’y mga binata, ay hindi rin nagpakita ng awa. Lumaki silang bitbit ang pangungulila at tanong kung bakit sila iniwan ng ina. Nang sa wakas ay muling humarap si Jenalyn, wala na silang nadama kundi galit. Para sa kanila, wala nang puwang ang isang inang pinili ang sarili kaysa sa pamilya. Isang inang muling nagbabalik dahil lang wala nang ibang pagpipilian.

Sa halip na makahanap ng kapatawaran, si Jenalyn ay humarap sa poot ng dalawang pamilya—ang pamilyang iniwan niya sa Laguna at ang pamilyang itinayo niya sa Cebu. Samantala, si Alan ay tahimik na nagpatuloy sa pagpapalaki ng kanilang anak na babae. Para sa bata, nanatiling sugat ang pagkawala ng ina. Ngunit sa tulong ng ama, unti-unti siyang nasanay at natanggap na kalaunan na hindi na nila kailangan si Vanessa.

Sa huli, naiwan si Jenalyn na mag-isa, walang pamilya at walang kahit na ano. Ang kanyang pangalan sa Laguna man o Cebu ay naging simbolo ng kasinungalingan at pagtataksil. Ang kanyang buhay ay tila nagsilbing paalala na gaano man kahusay ang pagtatago, lilitaw at lilitaw ang katotohanan sa tamang panahon.