Sa tahimik na mga bulwagan ng kapangyarihan, may mga dokumentong higit pa sa simpleng papeles. Isa rito ang Statement of Assets, Liabilities, and Net Worth — o mas kilala bilang SALN. Sa dokumentong ito, nakasulat kung gaano kayaman, gaano kalalim ang utang, at gaano katapat sa bayan ang sinumang opisyal ng gobyerno. Ngunit sa nakalipas na mga taon, isang tanong ang bumabalik-balik sa isip ng sambayanang Pilipino:
Bakit hanggang ngayon, hindi pa rin inilalabas ang SALN ng mga Duterte?

Simula ng Usok

Nagsimula ang lahat nang may lumabas na ulat mula sa isang dating opisyal ng Commission on Audit na nagsabing, “May mga datos kaming hindi maiproseso dahil may mga dokumentong itinagong hindi maipaliwanag.”
Walang binanggit na pangalan, ngunit mabilis kumalat sa mga chat group ng mga mamamahayag at social media ang bulong: “Pamilyang Duterte raw.”

Habang patuloy ang katahimikan mula sa Davao hanggang Malacañang, lalong lumalakas ang ugong ng mga tanong. Ang dating ama ng bansa, si Rodrigo Duterte, at ang kasalukuyang bise-presidente na si Sara Duterte, ay parehong tahimik — walang paliwanag, walang komento, walang dokumentong ipinapakita. Ngunit para sa mga mamamahayag na hindi natutulog, ang katahimikan ay tanda ng mas malalim na sikreto.

Ang Hiling ng Bayan

Noong una, tila walang pumapansin. Ngunit nang si Boying Remulla, ang kalihim ng Department of Justice, ay maglabas ng pahayag tungkol sa “transparency at accountability,” biglang sumiklab ang panibagong apoy sa publiko.
“Kung tunay na bukas ang gobyerno sa katotohanan,” sigaw ng mga netizens, “bakit hindi buksan ang SALN ng mga Duterte?”

Lumakas pa ito nang mismong mga dating alyado ng pamilya ay nagsimulang magtanong. Isang dating taga-Davao ang nagsabing, “Kung wala silang tinatago, bakit parang takot na takot silang ilabas ito?”

Mga Dokumentong Biglang Nawala

Ayon sa mga ulat na hindi opisyal ngunit lumulutang sa mga online forums, ilang kopya ng lumang SALN ng mga Duterte — partikular mula noong panahon ni Mayor Duterte sa Davao — ay “nawala” sa mga archive ng City Hall. Ang ilan umano ay nasunog sa “aksidenteng sunog” noong 2014, samantalang ang iba ay “hindi mahanap.”

Ngunit isang dating clerk sa Davao City Treasurer’s Office, na tumangging pangalanan, ang nagsabing:

“Hindi po aksidente ang pagkawala niyan. May utos po ‘yan. Sabi nila, huwag daw irekord uli. Confidential daw. Pero may mga numerong hindi tugma sa mga project report.”

Ang Biglang Paglago ng Yaman

Sa mga lumang record na nakuha ng ilang independent investigators, makikita raw ang biglang pagtaas ng declared assets mula ₱3 milyon noong 1998 hanggang mahigit ₱200 milyon noong 2016 — sa loob lamang ng 18 taon.
Isang ekonomista mula sa UP ang nagsabi,

“Kahit pa mayor o presidente, hindi ganun kadali magparami ng ganitong halaga kung walang ibang pinagmulan.”

Mula rito, nagsimulang magtanong ang publiko: May iba bang pinagkukunan ng yaman?
At kung meron, bakit hindi ito nakikita sa mga opisyal na dokumento?

Tahimik na Pagtatakip

Nang tanungin ng ilang mamamahayag ang Office of the Ombudsman, simpleng sagot lang ang nakuha:

“The request to access the Duterte SALN is under review.”

Ngunit ang “under review” na iyon ay tatlong taon nang hindi natatapos.
Ayon sa isang insider, may internal memo raw na nagbabawal maglabas ng anumang kopya ng SALN ng mga Duterte “nang walang direktang utos mula sa pinakamataas na opisina.”
Hindi raw malinaw kung alin ang tinutukoy — Malacañang ba, o mismong pamilya Duterte?

Pagbabalik ng Isang Dating Kaalyado

Ang apoy ay lalong lumaki nang si Atty. Vitaliano Aguirre, dating kalihim ng DOJ, ay nagbigay ng komento sa isang panayam:

“Transparency is for everyone. Kung hindi nila kayang ipakita, dapat may dahilan. At kung walang dahilan, baka may tinatago.”

Mula rito, sumabog ang social media.
Hashtags tulad ng #IpakitaAngSALN, #WalangItinatago, at #BuksanAngKatotohanan ay umikot sa X (dating Twitter) at Facebook.
Ngunit kahit pa araw-araw itong trending, tahimik pa rin ang Davao — at pati si Boying Remulla, na dati’y malakas ang loob, ay biglang nanahimik.

Ang Isang Lihim na Transaksyon

Isang anonymous document na ipinadala sa ilang mamamahayag ang nagsabing may joint business interest umano ang isang Duterte family member sa ilang kumpanya sa Singapore at UAE.
Walang opisyal na kumpirmasyon, ngunit nang suriin ng mga investigative journalists ang ilang record, may lumabas na koneksyon sa isang kumpanya ng logistics na nakakuha ng malaking kontrata sa panahon ng pandemya.

Isa pang source mula sa Bureau of Customs ang nagsabi:

“Maraming shipment na pinapasok na hindi hinaharang. Nakasulat ang pangalan ng kumpanyang konektado sa Davao. Pero kapag nakita ng mga opisyal ang apelyido, biglang tahimik ang lahat.”

Pagsabog ng Emosyon sa Bayan

Sa mga lansangan ng Davao, hati ang mga tao. May mga naniniwala pa ring “malinis” ang pamilya Duterte.

“Kung wala silang SALN, eh ano ngayon? Hindi naman lahat ng dokumento kailangan ilabas!” sabi ng isang residente.

Ngunit para sa mga progresibong grupo, ang hindi paglabas ng SALN ay simbolo ng kawalan ng tiwala.

“Ang katapatan ay hindi sinasabing bukas, ito’y ipinapakita,” wika ng lider ng Transparency Now.

Isang Gabi ng Pag-amin?

Noong isang gabi, sa isang interview na tila walang script, may nasambit si Rodrigo Duterte na nagpatindig ng balahibo ng mga nakikinig.

“Hindi lahat ng yaman ay nakasulat sa papel. Minsan, nasa puso lang.”
Isang ngiti ang lumitaw sa kanyang labi — ngunit para sa ilan, iyon ang pinakamatinding pahiwatig na may katotohanan sa mga bulung-bulungan.

Ang Malalim na Tanong

Kung totoo nga na may mga hindi idineklarang yaman, saan ito nanggaling?
At kung wala naman, bakit hindi ipakita ang SALN upang tuldukan ang isyu?
Sa bawat araw na lumilipas, lalong lumalalim ang misteryo. Ang mga mamamahayag ay patuloy sa pagtuklas, habang ang mga institusyon ay tila natatakot makialam.

Isang retiradong auditor ang nagsabi:

“Ang yaman, parang anino. Habang tinatago mo, mas lumalaki ang takot ng mga tao.”

Ang Papel ni Boying Remulla

Si Boying Remulla, na dating matapang na nagsabing “walang sasantuhin sa batas,” ay biglang naging tahimik matapos ang isang diumanong closed-door meeting kasama ang ilang mataas na opisyal.
Ayon sa source, may banta raw na kung itutuloy ang imbestigasyon, “may mga impormasyon din kaming ilalabas.”
Hindi malinaw kung anong impormasyon iyon, ngunit ayon sa ilang political analyst, ito’y senyales ng isang mutual silence pact — tahimik ang isa, tahimik ang lahat.

Lumabas ang Totoo?

Makalipas ang ilang linggo, isang confidential report ang lumabas sa media — hindi alam kung sinadyang ilabas o sinadyang ibunyag.
Nakasaad dito ang ilang numero, bank transactions, at real estate acquisitions na hindi tumutugma sa mga opisyal na deklarasyon.
Ngunit sa halip na sagutin, mariing itinanggi ito ng tagapagsalita ng pamilya:

“Fake news. Walang basehan ang mga ulat na ‘yan. Walang kinalaman ang mga Duterte sa anumang sinasabing tagong yaman.”

Ngunit sa mga mata ng taumbayan, sapat na ang ulat para magduda.

Ang Katahimikan Bago ang Bagyo

Sa ngayon, walang opisyal na aksyon mula sa Ombudsman o sa Kongreso. Ngunit sa likod ng katahimikan, tila may gumagalaw na puwersa.
May mga insider na nagsasabing, may “special task force” na binuo upang muling buksan ang lumang mga record — tahimik, ngunit determinado.
Ang mga dokumentong dati’y nawala, maaaring muling mabuhay.

Ang Huling Tanong

Hanggang kailan mananatiling sarado ang katotohanan?
Kung tunay na walang itinatago, bakit kailangang pigilan ang mga dokumento?
At kung may tinatago nga, hanggang kailan ito mananatiling lihim?

Sa pagtatapos ng ulat na ito, isa lang ang malinaw:
Ang bayan ay hindi titigil sa pagtatanong.
Dahil sa isang bansang matagal nang nilamon ng dilim ng kapangyarihan,
ang katotohanan ang tanging ilaw na hindi nila kayang patayin.