Ang “The Daily Grind Cafe” ay isang maliit na isla ng karangyaan sa gitna ng magulong abenida ng Maynila. Ang mga salaming pader nito ay tila isang harang sa pagitan ng mga may-kaya at ng mga nagkukumahog sa labas. Sa loob, ang amoy ay pinaghalong espresso, vanilla syrup, at ang banayad na yabang ng mga laptop at designer bags.

Sa gitna ng lahat ng ito, si Maya ay gumagalaw na parang isang anino. Sa edad na beinte-dos, ang kanyang buhay ay isang walang katapusang pagbabalanse. Sa umaga, siya ay si Maya, ang waitress na may pilit na ngiti, nagpupunas ng mga natapong kape ng iba. Sa gabi, siya ay si Ate Maya, ang estudyante ng nursing na nag-aaral sa ilalim ng isang kupas na ilaw, pilit na isinisiksik ang mga medical terms sa kanyang pagod na isip. Ang lahat ng ito ay para kay Luna, ang kanyang sampung taong gulang na kapatid, na kasalukuyang naka-confine sa isang pampublikong ospital, naghihintay ng isang operasyon sa puso na tila kasing-imposibleng abutin ng langit.

Ang kanyang manager, si G. Suarez, ay isang tao na ang puso ay kasingtigas ng mga lumang tinapay na kanilang itinatapon. “Maya!” sigaw nito, ang boses ay dumadagundong sa counter. “Ang bilis ng kilos! Hindi tayo nagbabayad sa’yo para magmuni-muni! At ‘yang customer sa Table 3, nagrereklamo, malamig daw ang kape niya! Palitan mo! At ibabawas ko ‘yan sa sahod mo!”

“Opo, Sir,” mahinang sagot ni Maya, pinipigilan ang mga luha ng pagod at kahihiyan. Ang bawat piso ay mahalaga. Ang bawas na iyon ay katumbas na ng isang araw na gamot ni Luna.

Isang hapon, sa gitna ng malakas na buhos ng ulan, isang bagong mukha ang lumitaw sa labas ng café. Hindi siya customer. Siya ay isang problema.

Isang matandang lalaki. Ang kanyang buhok ay puti na at mahaba, nakatali ng isang piraso ng straw. Ang kanyang damit ay mga basahang pinagtagpi-tagpi, amoy-lupa at amoy-usok. Nakayapak siya, ang kanyang mga paa ay makapal na sa kalyo at putik. Tumigil siya sa harap ng salaming pader, hindi para maki-silong, kundi para manood. Nakatitig siya sa isang babaeng tumatawa habang umiinom ng kanyang mamahaling Frappuccino.

“Suarez, may pulubi sa labas,” sabi ng isang customer, na may pandidiri.

Nakita ni G. Suarez ang matanda. “Ano pa ang tinitingin-tingin mo diyan, Maya? Itaboy mo! Bumabaho ang harapan ng café ko!”

Lumabas si Maya, dala ang isang baso ng tubig, handa nang makiusap. “Tatay… pasensya na po, pero bawal po kasing…”

Ngunit pagharap ng matanda sa kanya, natigilan si Maya. Ang mga mata nito. Sa gitna ng maruming mukha, ang kanyang mga mata ay malinaw, malalim, at… matalino. Tila sinusuri nito ang kanyang kaluluwa.

Hindi nagsalita ang matanda. Tumingin lang ito sa tasa ng kapeng hawak ng isang dumaan, at pagkatapos ay muli sa kanya. Isang tingin ng pagod na pagod na pagkauhaw.

Tumibok ang puso ni Maya. Nakita niya sa mukha nito ang kanyang sariling ama, bago ito pumanaw sa pagod sa pagta-tricycle.

“Sandali lang po,” bulong niya.

Pumasok siya sa loob. Dumiretso siya sa counter, kinuha ang sarili niyang baso, at nagsalin ng mainit na kape mula sa ‘brewed’ pot. Ang kapeng iyon sana ang kanyang panlaban sa antok para sa kanyang pag-aaral mamayang gabi.

“Saan mo dadalhin ‘yan?” tanong ni G. Suarez.

“Sa… sa akin po. Break ko na po,” mabilis niyang palusot.

Tumango lang si Suarez at bumalik sa kanyang opisina.

Mabilis na lumabas si Maya. Iniabot niya ang tasa ng kape sa matanda. “Para po sa inyo. Mag-ingat po kayo, mainit.”

Kinuha ng matanda ang tasa. Ang kanyang magaspang na mga daliri ay dahan-dahang yumakap sa init ng baso. Hindi siya nagsalita. Tumango lang siya nang isang beses, bago humigop. Nakita ni Maya ang pagpikit ng mga mata nito—isang saglit na ginhawa sa gitna ng malamig na ulan.

Umalis ang matanda, dala ang baso.

Kinabukasan, naroon na naman siya. Sa parehong oras. Sa parehong lugar. Naghihintay.

At kinabukasan, si Maya ay muling nagtimpla ng dalawang kape—isa para sa customer na nagbayad, at isa para sa sarili niya… na ibibigay niya sa matanda.

Naging ritwal ito. Araw-araw. Alas-kwatro ng hapon. Isang tasa ng kape, minsan ay may kasamang isang pirasong pandesal na baon ni Maya.

“Hindi ka ba natatakot diyan, Maya?” tanong ni Jen, ang isa pang waitress. “Ang dumi-dumi niya. Baka may sakit ‘yan.”

“Tao rin naman siya, Jen. Nauuhaw. Ginawin,” sagot ni Maya.

“Bahala ka. Basta ako, ‘pag nakita ‘yan ni Sir Suarez, lagot ka.”

At ang araw ng ‘lagot’ ay dumating.

Isang araw, na-late si Maya ng pag-abot ng kape. Ang matanda ay tila mas mahina, nanginginig sa isang sulok. Nang iaabot na ni Maya ang tasa, isang malakas na kamay ang humablot sa kanyang braso.

“Ayan ka na naman!” sigaw ni G. Suarez. “Ninakaw mo na naman ang kape ng kumpanya! Para lang sa pesteng ‘yan!”

“Sir, hindi po! Galing po ‘to sa… sa allowance ko!”

“Sinungaling! Ilang linggo ko nang napapansin ‘yan! Araw-araw, nawawala ang isang tasa ng brewed coffee sa inventory! Akala mo hindi ko alam? Magnanakaw ka!”

Ang mga customer ay nanonood. Si Maya ay namumula sa hiya.

“Sir, pakiusap… hindi po…”

“Huwag ka nang magpaliwanag! Bawas ‘to lahat sa sahod mo! At ‘yang pulubing ‘yan,” binalingan ni Suarez ang matanda, “ay hindi na pwedeng tumapak dito! Alis! Alis!”

Hinablot ni Suarez ang tasa mula kay Maya at ibinuhos ang mainit na kape sa semento, sa mismong paanan ng matanda. “Layasan mo ang pamamahay ko!”

Ang matanda ay tumingin sa natapong kape. Pagkatapos ay tumingin kay Suarez, isang tingin na malamig. At tumingin kay Maya, isang tingin na hindi niya mabasa—tila awa.

Tumayo ang matanda, at dahan-dahang naglakad palayo.

Si Maya ay umiyak sa stockroom nang hapong iyon. Ang kahihiyan. Ang galit. Ang awa. Lahat ay naghalo-halo.

Ang mga sumunod na araw ay naging impyerno. Ang matanda ay hindi na bumalik. Tila naglaho na parang bula. At ang mga problema ni Maya ay dumoble.

Tumawag ang ospital. Si Luna ay nag-agaw-buhay. Ang kanyang puso ay biglang humina. Kailangan na siyang operahan sa lalong madaling panahon, sa isang pribadong ospital.

“Magkano po?” nanginginig na tanong ni Maya sa doktor.

“Ang downpayment pa lang, kalahating milyon, Hija.”

Kalahating milyon. Si Maya ay napaupo sa sahig ng ospital. Kahit ibenta niya ang kanyang kaluluwa, hindi siya makakakuha ng ganoong halaga.

Nagmakaawa siya kay G. Suarez. “Sir, pautang po… kahit ibawas n’yo sa sahod ko habangbuhay…”

Tumawa si Suarez. “Kalahating milyon? Sa isang waitress na nagnanakaw ng kape? Maghanap ka ng kausap mo, Maya. Baka gusto mo, pati ‘yang pwesto ng café na ‘to, isangla mo?”

Desperada, ginawa ni Maya ang lahat. Nangutang sa mga kaklase. Nagbenta ng kanyang lumang laptop. Ngunit ang kanyang naipon ay wala pa sa dalawampung libo.

Bumalik siya sa café, talunan. Handa na siyang sumuko. Handa na siyang tanggapin na mawawala na sa kanya si Luna.

Pagpasok niya sa café, nagtaka siya. Ang lugar ay tahimik. Si G. Suarez ay nakatayo sa counter, namumutla, tila nakakita ng multo.

“Anong… anong nangyari, Sir?”

“May… may naghahanap sa’yo,” bulong ni Suarez.

Mula sa pinakapribadong table sa sulok, isang lalaki ang tumayo.

Hindi ito ang matandang pulubi.

Ang lalaking ito ay nakasuot ng isang perpektong-lapat na dark blue suit. Ang kanyang puting buhok ay maayos na naka-gel. Ang kanyang mukha ay malinis, ngunit… ang kanyang mga mata.

Ang mga matang iyon.

“Tatang…?” bulong ni Maya.

Ang lalaki ay ngumiti. “Magandang hapon, Hija. O dapat ba kitang tawaging ‘Maya’?”

Ang kanyang boses ay hindi na magaspang. Ito ay malinaw, mayaman, at puno ng awtoridad.

“S-sino po kayo?”

“Maupo ka, Maya.”

Sa tabi ng lalaki ay may isa pang lalaking naka-suit, may hawak na briefcase.

“Ako si Atty. Domingo,” sabi ng kasama. “At ito si Don Emilio Cervantes.”

Nanlaki ang mga mata ni G. Suarez. Don Emilio Cervantes. Ang pangalan ng pinakamayamang tao sa Pilipinas. Ang may-ari ng mga minahan, ng mga shipping lines, at… at ng building kung saan nakatayo ang “The Daily Grind Cafe”.

“Imposible…” bulong ni Suarez.

“Maya,” sabi ni Don Emilio, “sa loob ng anim na buwan, araw-araw mo akong binigyan ng kape. Kape na galing mismo sa allowance mo. Kape na dapat sanang panggising mo sa pag-aaral.”

“Paano… paano n’yo nalaman?”

“May mga mata ako sa lahat ng dako, Hija. Alam ko ang pangalan mo. Alam ko ang kurso mo. Alam ko ang sitwasyon ni Luna.”

“Bakit… bakit po kayo nagpanggap?”

Ang mukha ni Don Emilio ay biglang naging malungkot. “Maraming taon na ang nakalipas, nawala ang nag-iisa kong anak na babae. Si Clarissa. Tumakas siya sa akin, dahil mas pinili ko ang kumpanya kaysa sa kanya. Nabuhay siyang mahirap. At namatay siyang mahirap, sa isang aksidente. Walang tumulong sa kanya, dahil ang tingin ng mga tao sa kanya ay isa lang hamak na tindera.”

“Mula noon, hinanap ko siya sa bawat sulok ng siyudad. Hinanap ko ang kanyang kabutihan sa mukha ng ibang tao. Nagbihis-pulubi ako, naghahanap ng isang tao… isang tao lang na titingin sa akin bilang tao, at hindi bilang basura.”

“Libu-libong tao ang dinaanan ko. Ikaw lang ang huminto.”

Tumingin si Don Emilio kay G. Suarez. “At ikaw,” sabi niya, ang boses ay lumamig na parang yelo, “ang nagbuhos ng kape sa akin.”

“Don Emilio… Sir… hindi ko po alam! Patawad po!” nagmamakaawang sabi ni Suarez, lumuluhod.

“Alam ko,” sabi ni Don Emilio. “Alam kong hindi mo alam. Iyon nga ang punto. Ang kabutihan ay hindi ginagawa dahil may inaasahan kang kapalit, o dahil mayaman ang kaharap mo. At ang kabastusan… ay lumalabas kapag akala mo ay walang kapangyarihan ang kaharap mo.”

Humarap siya kay Atty. Domingo. “Atty., asikasuhin mo na si G. Suarez. Siguraduhin mong hindi na siya muling makakatrabaho sa kahit anong kumpanyang pagkain… habangbuhay.”

“Hindi! Maawa po kayo!”

Hindi na pinansin ni Don Emilio ang humahagulgol na manager. Humarap siyang muli kay Maya.

“Maya, tumawag na ako sa St. Luke’s. Ang pinakamahusay na heart surgeon sa bansa ay naghihintay na kay Luna. Isang helicopter ang susundo sa kanya mula sa pampublikong ospital. Ngayon na.”

Napaluhod si Maya. Ang kanyang mga luha ay hindi na mapigilan. “Bakit… bakit po ninyo ginagawa ‘to?”

“Dahil sa isang tasa ng kape, Hija,” sabi ni Don Emilio, hinahawakan ang kanyang balikat. “Sa isang tasa ng kape, ipinakita mo sa akin na ang anak kong si Clarissa… ang kanyang kabutihan… ay buhay pa pala. Nakita ko siya sa’yo.”

“Ang utang ko sa’yo ay hindi mababayaran ng pera. Pero hayaan mong subukan ko.”

Binuksan ni Atty. Domingo ang briefcase. Inilabas ang mga dokumento.

“Ang café na ito,” sabi ni Don Emilio. “Pag-aari mo na.”

“Po?”

“Ang buong building na ito,” dagdag niya. “Pag-aari mo na rin.”

“At,” sabi niya, may iniabot na isang scholarship certificate. “Ang ‘Cervantes Foundation’ ang magpapaaral sa’yo hanggang sa maging doktor ka pa, kung gusto mo. At si Luna… sagot na namin ang kanyang pag-aaral hanggang kolehiyo.”

Si Maya ay hindi makapagsalita. Ang kanyang mundo ay binaliktad sa loob ng ilang minuto.

Lumipas ang isang taon.

Ang “The Daily Grind Cafe” ay naging “Ang Tasa ni Maya.” Hindi na ito isang lugar para sa mayayaman lang. Ito ay isang café na ang kalahati ng kita ay napupunta sa isang foundation para sa mga batang may sakit sa puso. Ang mga barista… ay mga estudyanteng pinag-aaral ni Maya.

Si Maya ay nakatapos ng Nursing, cum laude. Ngunit hindi na siya kailangang magtrabaho sa ospital. Siya na ang namamahala sa bagong foundation na ipinangalan sa kanya ni Don Emilio.

Si Luna ay malusog na, tumatakbo, at tumutulong na sa café ng kanyang ate.

Isang hapon, nakaupo si Don Emilio sa kanyang paboritong pwesto sa “Ang Tasa ni Maya.” Siya ay mukhang payapa na.

Lumapit si Maya, may dalang isang tasa ng kape. “Ang kape ninyo po, Tatang.”

Ngumiti si Don Emilio. Kinuha niya ang kape. “Alam mo, Maya, ito pa rin ang pinakamasarap na kape sa buong mundo.”

“Bakit po? Mamahalin po ba ang beans na gamit natin?” tanong ni Maya, nakangiti.

“Hindi,” sagot ng matanda, habang humihigop. “Dahil ito lang ang kapeng tinimpla… hindi ng pera, kundi ng puso.”

(Wakas)

Para sa iyo na nagbasa, ano ang tunay na sukatan ng isang tao: ang kanyang hitsura at yaman, o ang kanyang kakayahang magbigay kahit siya na mismo ang nasa gitna ng kawalan? At kung ikaw ang nasa kalagayan ni Maya, sa gitna ng sarili mong bagyo, magagawa mo pa bang magbigay ng iyong huling kape?

Ibahagi ang iyong mga saloobin sa comments section.