Ang hangin sa South Dakota ay may kakaibang lamig, kahit pa sa gitna ng tagsibol. Para kay Tina, ang lamig na iyon ay hindi lamang sa panahon; ito ay isang pamilyar na pakiramdam na unti-unting gumagapang sa kanyang puso sa tuwing titingnan niya ang kanyang asawa, si Adam, sa mga nakalipas na buwan.

Kailangan nila ang bakasyong ito. O, mas tamang sabihin, si Adam ang may kailangan nito.

Nagsimula ang lahat sa isang alitan. “South Dakota? Adam, seryoso ka ba?” tanong ni Tina, hindi maitago ang pagkadismaya. “Pangarap kong makita ang New York, o kahit ang Disney World. Pero Mount Rushmore? Ano’ng gagawin natin doon? Titingin sa mga bato?”

Ngunit si Adam ay mapilit. Isang kakaibang determinasyon ang makikita sa kanyang mga mata, isang bagay na hindi nakita ni Tina sa loob ng maraming taon. “Maganda doon, Tina. Tiwala ka lang,” sabi niya, gamit ang isang boses na malumanay ngunit walang lugar para sa pakikipag-negosasyon. “Doon ako dinadala ng mga magulang ko noong bata pa ako. Magugustuhan mo.”

Sa huli, si Tina, gaya ng dati, ay bumigay.

Ang kanilang pagsasama ay tumagal ng sampung taon. Sampung taon ng mga anibersaryo, mga bayarin sa bahay, mga tahimik na hapunan, at ang unti-unting paglamig ng kanilang relasyon. Akala ni Tina, ang bakasyong ito—kahit saan pa man—ay maaaring ang apoy na muling magpapaningas sa kanilang pagmamahalan.

Sa kanyang pagtataka, nagustuhan nga niya ang South Dakota. Ang lawak ng kalangitan, ang kakaibang ganda ng Black Hills, ang tahimik na hotel na kanilang tinutuluyan. Sinubukan ni Tina na maging masaya. Sinubukan niyang ibalik ang dating sigla.

Ngunit si Adam, bagama’t pisikal na naroroon, ay wala sa kanilang bakasyon. Siya ay palaging seryoso. Ang kanyang mga mata ay laging nakatitig sa malayo, na para bang may hinihintay. Ang kanyang cellphone ay laging nakatago. Hindi ito ang Adam na kanyang pinakasalan. Ito ay isang estranghero na may dala-dalang isang mabigat na sikreto.

Kabanata 1: Ang Gabi at ang Pag-alis
Ang kanilang ika-apat na gabi sa hotel ang nagpabago ng lahat. Si Tina, na pagod mula sa maghapon ng pamamasyal, ay nagkunwaring natutulog na. Si Adam ay matagal nang nakatitig sa kisame. Ang katahimikan sa kanilang kwarto ay tila isang tyempong bomba.

Bandang alas-onse ng gabi, narinig niya ito. Ang maingat na paggalaw ng kumot. Ang dahan-dahang pagtayo ni Adam mula sa kama. Bawat galaw niya ay kalkulado, na para bang ayaw niyang gumawa ng anumang ingay. Sinilip ni Tina si Adam mula sa bahagyang nakabukas niyang mga mata. Nakita niyang nagbihis ito ng madilim na damit, kinuha ang kanyang wallet at cellphone, at, sa pinakamaingat na paraan, lumabas ng kanilang kwarto.

Ang tunog ng pagsara ng pinto ay tila isang putok ng baril sa gitna ng katahimikan.

Ang puso ni Tina ay biglang kumabog nang mabilis. Saan siya pupunta? Sa ganitong oras ng gabi? Sa isang lugar na halos wala silang kakilala?

Ang pag-aalala ay mabilis na napalitan ng isang mas matinding emosyon: pagdududa. Ito na ba ‘yon? Ang mga hinala niya sa loob ng maraming buwan—ang mga palihim na text, ang mga biglaang “overtime”—ito na ba ang katibayan?

Hindi na siya nag-isip pa. Mabilis siyang bumangon, isinuot ang unang jacket na kanyang nakita, at kinuha ang kanyang cellphone. Dahan-dahan niyang binuksan ang pinto, sapat lang para makalabas, at sinundan ang kanyang asawa sa malamig na gabi.

Kabanata 2: Ang Pagsunod sa Dilim
Si Adam ay hindi nagmamadali, ngunit ang kanyang mga lakad ay tiyak. Hindi ito ang lakad ng isang taong nagpapahangin lang. Ito ang lakad ng isang taong alam na alam ang kanyang patutunguhan. Nilampasan niya ang lobby ng hotel at naglakad palayo sa mga pangunahing kalsada, patungo sa isang madilim na landas na papasok sa kakahuyan.

Si Tina ay nanatili sa malayo, gamit ang mga puno at ang dilim bilang kanyang kanlungan. Ang kanyang paghinga ay nag-uunahan sa kaba. “Adam, saan ka pupunta?” bulong niya sa sarili. Ang kanyang isip ay naglalaro na ng iba’t ibang senaryo—isang drug deal? Isang sikretong meeting? O ang pinakamasakit sa lahat, isang babae?

Ang landas ay naging masikip at matinik. Halos madapa si Tina nang ilang beses. Ngunit ang imahe ng kanyang asawa, na determinadong naglalakad sa dilim, ang nagpatuloy sa kanya.

Pagkatapos ng halos dalawampung minuto ng paglalakad, huminto si Adam. Huminto rin si Tina sa likod ng isang malaking bato. Sa harap nila ay isang nakakatakot na tanawin: ang bunganga ng isang kweba. Madilim, malalim, at tila nilalamon ang anumang liwanag.

Naramdaman ni Tina ang pagtayo ng kanyang mga balahibo. “Isang kweba? Anong gagawin niya sa loob ng kweba?”

Nag-ipon ng lakas ng loob si Adam, huminga nang malalim, at pumasok sa kadiliman.

Naiwan si Tina sa labas, nanginginig. Ang kanyang isip ay sumisigaw na bumalik na siya sa hotel, magtalukbong ng kumot, at kalimutan ang lahat. Ngunit ang kanyang puso, na basag na sa pagdududa, ay kailangang malaman ang katotohanan.

Nagbilang siya ng tatlo. Huminga nang malalim. At, gamit ang flashlight ng kanyang cellphone na nakatago sa ilalim ng kanyang jacket, sumunod siya sa loob.

Kabanata 3: Ang Lihim na Nabunyag sa Liwanag
Ang loob ng kweba ay malamig at amoy lupa. Ang bawat patak ng tubig mula sa itaas ay tila isang dagundong sa katahimikan. Halos hindi humihinga si Tina habang dahan-dahan siyang gumagapang palapit sa isang maliit na liwanag na natatanaw niya sa di-kalayuan.

Habang papalapit, narinig niya ang mga boses.

Ang una ay boses ni Adam, ngunit iba ang tono nito. Isang boses na puno ng pananabik, isang boses na hindi pa naririnig ni Tina sa loob ng sampung taon nilang pagsasama.

“Napakaganda mo pa rin, Emily,” sabi ni Adam.

Emily. Ang pangalan ay tumusok sa puso ni Tina na parang isang kutsilyo.

Isang malambing na tawa ng babae ang sumagot. “Ikaw din, Adam. Hindi ka nagbago.” At pagkatapos, narinig ni Tina ang mga salitang tuluyang dumurog sa kanyang buong pagkatao.

“15 taon na palang nakalipas,” sabi ng babae, si Emily. “Pakiramdam ko ay kahapon lang ang lahat. Akala ko hindi ka na darating.”

“Sinabi ko sa’yo, ‘di ba?” sagot ni Adam. “Kahit anong mangyari, babalik ako. Ang 15 taon na ‘yon… ang bawat araw… ikaw lang ang hinihintay ko.”

15 taon. Ang matematika ay mabilis na tumakbo sa isip ni Tina. Sampung taon silang kasal. Ibig sabihin, kahit bago pa sila ikasal, ang pangakong ito ay nabuo na. Ang kanilang buong pagsasama, ang kanilang buhay, ang kanilang mga pangarap—lahat ay isang kasinungalingan. Siya ay isang pampalipas-oras lamang habang hinihintay ni Adam ang kanyang “tunay” na pag-ibig.

Ang pagkabigla ay napalitan ng matinding sakit. Napatakip si Tina sa kanyang bibig upang pigilan ang isang hikbi na gustong kumawala.

At pagkatapos, narinig niya ito. Ang tunog na hindi mapagkakamalan. Ang tunog ng dalawang taong matagal na naghintay. Ang tunog ng kanilang mga halik—mapusok, desperado, at puno ng 15 taon na pananabik.

Hindi na kaya ni Tina. Nanginginig ang kanyang buong katawan. Sa kanyang pag-atras, isang maliit na bato ang kanyang natapakan. Nawalan siya ng balanse at nabitawan niya ang kanyang cellphone.

Ang tunog ng pagbagsak ng cellphone sa sahig ng kweba ay umalingawngaw.

“Sino ‘yan?!” sigaw ni Adam.

Huli na ang lahat. Ang cellphone ni Tina, na bumagsak na nakaharap ang flashlight paitaas, ay nagbigay liwanag sa eksena.

Sa loob ng ilang segundo na tila isang kawalang-hanggan, nakita ni Tina ang lahat. Si Adam, ang kanyang asawa, ay mahigpit na kayakap ang isang babae. Ang kanilang mga labi ay magkadikit pa rin, ang kanilang mga mata ay gulat na nakatitig sa liwanag.

Nakatitig sila kay Tina. At si Tina ay nakatitig sa kanila.

Walang nagsalita. Walang kailangang sabihin. Ang katotohanan ay nakalantad na sa malamig at malupit na liwanag ng isang nahulog na cellphone.

Tumakbo si Tina. Tumakbo siya palabas ng kweba, dala ang isang pusong basag na basag. Tumakbo siya sa madilim na kakahuyan, ang kanyang mga luha ay humahalo sa lamig ng gabi. Ang kanyang mga sigaw ay nilalamon ng katahimikan ng South Dakota.

Kabanata 4: Ang Paghaharap at Ang Hiwalayan
Ang pagbabalik sa hotel ay isang bangungot. Basang-basa ang kanyang mga paa, ang kanyang damit ay puno ng putik, at ang kanyang kaluluwa ay patay na. Umupo siya sa sahig ng kanilang banyo, umiiyak nang walang tunog, hanggang sa sumikat ang araw.

Dumating si Adam makalipas ang dalawang oras. Tahimik siyang pumasok, marahil ay inaasahan na si Tina ay natutulog pa. Ngunit nakita niya itong nakaupo sa sahig, ang mga mata ay mugto, nakatitig sa kawalan.

“Tina,” simula niya.

“Sino si Emily?” tanong ni Tina, ang kanyang boses ay malamig at walang buhay.

Doon, sa malamig na liwanag ng umaga, ikinuwento ni Adam ang lahat. Si Emily ay ang kanyang “childhood sweetheart.” Ang “one that got away.” Ang kanilang mga pamilya ang naghiwalay sa kanila 15 taon na ang nakalipas. Bago sila magkahiwalay, gumawa sila ng isang pangako: sa eksaktong petsang iyon, pagkatapos ng 15 taon, magkikita sila sa “kanilang lugar”—ang kweba kung saan sila unang naghalikan.

“Minahal mo ba ako, Adam?” tanong ni Tina, ang huling hibla ng pag-asa ay kumakapit.

Si Adam ay hindi makatingin sa kanya. “Minahal kita sa paraang alam ko, Tina. Pero si Emily… siya ang… siya ang laging naroon.”

Iyon na ang huling salitang kailangan ni Tina. Ang kanilang sampung taon ay isang pagkukunwari. Ang bakasyon sa South Dakota ay hindi para sa kanilang pagsasama; ito ay isang planadong pagtatagpo. Siya ay ginamit.

Sa araw na iyon, umalis si Tina sa South Dakota. Mag-isa. Iniwan niya si Adam sa hotel, kasama ang kanyang 15-taong pangako.

Ang pag-file ng divorce ang pinakamadaling desisyon na ginawa niya. Wala siyang pakialam kung anong mangyari kay Adam at Emily. Ang tanging gusto niya ay kalimutan ang lahat.

Kabanata 5: Ang Hindi Inaasahang Tadhana
Lumipas ang mga buwan. Si Tina ay bumalik sa kanyang buhay, ngunit siya ay isang anino na lamang ng dati niyang sarili. Ang pagtataksil ay nag-iwan ng isang malalim na sugat. Paano ka muling magtitiwala?

Sa payo ng isang kaibigan, sumali siya sa isang support group para sa mga taong nakaranas ng matinding pagtataksil at diborsyo. Sa una, ayaw niya. Ayaw niyang ibahagi ang kanyang kwento. Masyadong masakit, masyadong kakatwa. “Sino ang maniniwala na ang asawa ko ay nakipagkita sa kabit niya sa isang kweba pagkatapos ng 15 taon?”

Ngunit sa kanyang ikatlong pagdalo, isang lalaki ang tumayo upang ibahagi ang kanyang kwento. Ang pangalan niya ay Jerry.

Si Jerry ay kalmado, ang kanyang mga mata ay malungkot ngunit mabait. “Ang kwento ko,” simula niya, “ay medyo… kakaiba. Kaya humihingi ako ng pasensya.”

Ikinuwento niya na siya ay iniwan ng kanyang asawa ilang buwan na ang nakalipas. Ang dahilan? Ang kanyang asawa ay may minamahal na pala bago pa man sila magkakilala.

“Ang pinakamasakit,” sabi ni Jerry, habang ang grupo ay tahimik na nakikinig, “ay ang kanilang pangako. Naghintay ang asawa ko ng 15 taon para sa lalaking ito.”

Naramdaman ni Tina ang paglamig ng kanyang mga kamay. 15 taon.

Nagpatuloy si Jerry. “Ang pinakakakatwang bahagi ay kung saan sila nagkita. Ang asawa ko ay nagpaalam na pupunta sa isang ‘reunion’ sa probinsya. Sinundan ko siya. Nagkita sila… sa isang kweba.”

Napatingin si Tina kay Jerry. Ang kanilang mga mata ay nagtagpo. Isang kweba. 15 taon. Hindi makapaniwala si Tina. Ito ay imposible.

Pagkatapos ng session, nilapitan ni Tina si Jerry. “Pwede ba tayong mag-usap?”

Ikinuwento ni Tina ang kanyang karanasan sa South Dakota. Ang bawat detalye. Si Jerry ay nakikinig, ang kanyang mga mata ay lumalaki sa bawat salita.

“South Dakota,” bulong ni Jerry. “Ang asawa ko, nagpunta sa South Dakota.”

Sa sandaling iyon, isang hindi maipaliwanag na koneksyon ang nabuo. Sila ay dalawang estranghero na pinag-ugnay ng isang tadhana na halos hindi kapani-paniwala. Sila ay biktima ng parehong uri ng pagtataksil, marahil ay ng parehong mag-asawa. (Bagaman hindi ito kinumpirma, ang pagkakatulad ay sapat na).

Kabanata 6: Ang Bagong Simula
Ang kanilang pagkikita ay naging simula ng isang malalim na pagkakaibigan. Sila lang ang tanging nakakaintindi sa sakit na pinagdaanan ng isa’t isa. Ang kanilang mga pag-uusap ay tumagal ng maraming oras. Tinulungan nila ang isa’t isa na pulutin ang mga basag na piraso ng kanilang buhay.

Makalipas ang isang taon, si Tina ay nakatanggap ng isang alok na trabaho sa isang kumpanya. Ang opisina ay malapit sa lugar kung saan nakatira si Jerry. Hindi ito pag-aalinlangan; ito ay tila isang senyales. Kinuha niya ang trabaho.

Ang kanilang pagkakaibigan ay lumalim. Ang mga tawa ay naging mas madalas. Ang mga alaala ng kweba ay unti-unting napalitan ng mga bagong alaala ng mga parke, mga sinehan, at mga hapunan.

Ilang buwan pa ang lumipas, ang pagkakaibigan ay naging pag-ibig. Isang pag-ibig na hindi minadali, isang pag-ibig na binuo sa pundasyon ng katapatan at isang kakaibang ibinahaging karanasan.

Si Tina, na minsan ay tumakbo palabas ng isang madilim na kweba na puno ng pighati, ay sa wakas ay nakahanap ng liwanag. Hindi niya hinanap si Adam o si Emily. Wala na siyang pakialam sa kanila. Ang kanyang pag-file ng divorce ay ang pagsasara ng pinto sa isang buhay na binuo sa kasinungalingan.

Ang kanyang pagkakakilala kay Jerry ay ang pagbubukas ng bago. Ang tadhana, sa kanyang mapaglarong paraan, ay kinuha ang pinakamasakit na bahagi ng kanyang buhay at ginawa itong tulay patungo sa kanyang bagong simula. Ang kweba ay hindi na simbolo ng katapusan; ito ay ang hindi inaasahang simula ng lahat.