Ang tahanan ay dapat na maging santuwaryo, isang ligtas na kanlungan mula sa mga unos ng buhay. Ngunit para kay Roma Abanilla, ang kanilang bahay sa Batangas ay naging isang kulungan ng takot, isang entablado para sa paulit-ulit at walang-awang pang-aabuso ng kanyang asawa, si Darwin. Ang kwentong ito ay hindi lamang tungkol sa domestic violence; isa itong makapangyarihang paglalahad ng isang babaeng dinala sa sukdulan ng paghihirap, na sa huli ay naghanap ng hustisya sa pamamagitan ng isang gawi na nagpagimbal sa komunidad at nagpatunay na ang batas ay kumikilala sa sakit ng isang biktima.

Ang insidente na nagtapos sa pagputol ng maselang bahagi ng katawan ni Darwin ang nagbigay-daan sa isa sa pinakamahalagang legal na laban sa kasaysayan ng domestic violence sa Pilipinas—ang pagkilala at matagumpay na paggamit ng depensa ng “Battered Woman Syndrome” (BWS). Ito ang kwento kung paano nagbago ang buhay ng mag-asawa, kung saan ang dating biktima ay lumaya, at ang dating abusador ay nagbayad ng kanyang mga kasalanan, hindi lamang sa batas kundi pati na rin sa kanyang pagkalalaki.

Ang Sigaw na Gumimbal sa Batangas (Huno 17, 2017)
Nagsimula ang trahedya sa isang hatinggabi ng Hunyo 17, 2017. Nagising ang mga kapitbahay sa malakas at nakakakilabot na sigaw ni Darwin Abanilla, isang 38-anyos na dating bodyguard. Nang pumasok sila sa loob, tumambad sa kanila ang isang nakakahindik na tanawin: si Darwin ay nakahandusay sa sahig, namimilipit sa sakit, habang nakatiwangwang at duguan ang maselang bahagi ng kanyang katawan. Sa tabi niya, may nakita silang isang patalim.

Kaagad namang umalis si Roma (32 anyos) kasama ang kanilang limang taong gulang na anak. Tahimik silang sumakay ng jeep patungong bayan, na tila may dala-dalang matinding sikreto at kalayaan. Dinala si Darwin sa ospital, habang ang mga kapitbahay ay naiwang naguguluhan at nagtatanong kung bakit nangyari ang trahedya sa isang pamilya na tila normal sa panlabas.

Mula Bodyguard Hanggang Abusador: Ang Pagbabago ni Darwin
Ang kwento nina Roma at Darwin ay nagsimula sa Maynila noong 2012. Si Roma ay isang saleslady at si Darwin naman ay isang bodyguard. Naging magkasintahan sila, at ikinasal noong 2013, bago sila lumipat sa Batangas City upang magsimula ng bagong buhay.

Sa umpisa, si Darwin ay ang perpektong asawa: maginoo, masipag, at mapagmahal. Ngunit nagsimula siyang magbago nang magbuntis si Roma. Unti-unting natuklasan ni Roma ang madilim na bahagi ng kanyang asawa. Si Darwin ay naging lasinggero, madalas umuwi ng gabi o minsan ay hindi na umuuwi.

Ang pang-aabuso ay nagsimula sa paninigaw at pambubulyaw, lalo na kapag lasing o kapag walang pera. Mabilis na sumunod ang physical abuse. Si Roma ay sinabunutan, tinulak, at pinakamasakit sa lahat—sinipa habang buntis. Sa takot na magkaroon ng wasak na pamilya at kahihiyan sa komunidad, nanahimik si Roma, tinatakpan ang mga pasa at sugat. Ngunit hindi nagtapos ang paghihirap; nalaman din niya na may iba nang babae si Darwin, isang tindera ng isda, na nagpapatunay sa kanyang kawalan ng tiwala at respeto sa kanilang pamilya.

Ang Pagbagsak at ang Araw-araw na Takot
Nang mawalan ng trabaho si Darwin noong 2016 dahil sa problema sa baga, lumala ang sitwasyon. Mas lalong nalulong si Darwin sa alak at naging mas abusado. Si Roma ang napilitang maging tagapagtaguyod ng pamilya, nagtatrabaho bilang cashier at araw-araw na bumibiyahe pauwi sa Batangas.

Ang kanyang pag-uwi ay hindi pahinga; ito ay ang oras ng kaba. Araw-araw siyang umaasa na sana ay hindi lasing ang kanyang asawa. Sa bawat pag-alis ni Darwin, binabantaan niya si Roma na huwag magsumbong sa barangay at huwag maghanap ng tulong. Dahil wala siyang kamag-anak sa Batangas, tanging ang kanyang anak na limang taong gulang lamang ang kanyang sandalan. Ang kanyang buhay ay naging isang walang katapusang siklo ng paghihirap at pagtitiis.

Ang Huling Pagtitiis: Isang Desperadong Aksyon
Noong hatinggabi ng Mayo 2017, umuwi si Darwin na lasing at naghahanap ng pera. Nang sabihin ni Roma na wala na siyang natitira, sumabog ang galit ni Darwin. Tinulak at sinaktan niya muli si Roma. Ang pambubugbog na iyon ay ang huling patak na nagpaapaw sa salop ng pagtitiis ni Roma.

Nang matulog si Darwin sa sala, tahimik na umupo si Roma, hawak ang kanyang nanginginig na tuhod. Sa oras na iyon, tuluy-tuloy na pumasok sa kanyang isip ang lahat ng pang-aabuso: ang pagsipa habang buntis, ang kahihiyan, ang pambababae. Ang sakit, galit, at pagod ay naghalo at nagtulak sa kanya sa isang desperadong kaisipan.

Pumasok siya sa kusina, at doon niya nakita ang patalim. Sa loob ng ilang segundo lamang, ang lahat ng taon ng pagtitiis ay sumabog. Lumapit siya kay Darwin at, sa isang aksyon na nag-ugat sa matinding trauma, pinutol niya ang maselang bahagi ng kanyang katawan. Ang kanyang gawi ay hindi simpleng krimen; ito ay ang huling sigaw ng isang biktima na walang nakikitang ibang paraan para makalaya.

Ang Legal na Laban: BWS at RA 9262
Matapos ang insidente, si Darwin ay nag-file ng kasong “serious physical injuries” laban kay Roma. Natunton ng awtoridad si Roma sa Alabang at tahimik siyang sumama. Sa tulong ng kanyang pinsan at isang abogado na may karanasan sa domestic violence cases, hindi nagpatalo si Roma.

Nag-file siya ng counter-case laban kay Darwin, gamit ang Republic Act 9262 (Anti-Violence Against Women and their Children Act) at kaso ng grave threat. Ito ang naging sandalan ng depensa ni Roma.

Sa panahon ng paglilitis, naglabas ang abogado ni Roma ng mga mahalagang ebidensya:

Testimonya ng mga Kapitbahay: Nagpatunay sila sa madalas na pambubugbog at pang-aabuso ni Darwin.

Medical Records: Nagpakita ng mga pisikal na pasa at sugat na dinanas ni Roma sa loob ng maraming taon.

Psychiatric Report: Ang pinakamahalagang ebidensya. Dito lumabas ang sintomas ng “Battered Woman Syndrome” (BWS). Ipinaliwanag ng psychiatrist na ang BWS ay isang kondisyon kung saan ang biktima ay nakararanas ng matinding takot at trauma dahil sa paulit-ulit na pananakit. Dahil sa cycle of violence na ito, ang biktima ay maaaring gumawa ng desperadong aksyon upang maprotektahan ang sarili, at sa oras ng insidente, ang biktima ay maaaring wala sa tamang pag-iisip, o nasa ilalim ng “temporary insanity”.

Ang argumento ng depensa ay: Hindi kriminal si Roma; siya ay biktima. Ang kanyang gawi ay isang self-defense na dinala sa matinding dulo dahil sa matagal at paulit-ulit na pang-aabuso.

Ang Hatol at ang Bayad-Pinsala
Ang korte ay naniwala sa matibay na ebidensya at sa paliwanag ng BWS. Sa isang desisyon na nagbigay ng pag-asa sa maraming biktima, nahatulan si Roma ng “not guilty” dahil sa depensa ng temporary insanity. Ang kanyang gawi ay kinilala bilang isang aksyon ng desperasyon na dulot ng taon ng pang-aabuso.

Si Darwin, sa kabilang banda, ay napatunayang lumabag sa RA 9262 at grave threat, at pinatawan ng pagkakakulong. Hindi pa rito nagtatapos ang kanyang paghihirap. Lumutang din ang isa pang babae na karelasyon niya, na nagdagdag ng kaso ng concubinage at dagdag na apat na taong pagkakabilanggo.

Sa huli, ang bahay at lupa sa Batangas ay ipinagbili, at kalahati ng halaga ay napunta kay Roma bilang kompensasyon at trust fund para sa kanilang anak.

Ang naging kabayaran ni Darwin sa kanyang mga kasalanan ay matindi at kumpleto:

Nawalan ng Pamilya: Iniwan siya ni Roma at ng kanyang anak.

Naipundar: Nawala ang kanilang bahay at lupa.

Kalayaan: Nakulong siya dahil sa RA 9262 at concubinage.

Pagkalalaki: Ang pinakamalaking parusa. Nawalan siya ng pagkalalaki, isang hindi na maibabalik na pinsala.

Umalis si Roma sa Batangas at nagsimula ng bagong buhay sa Maynila, dala ang kanyang anak at ang aral ng pagtitiis at paglaban. Ang kanyang kwento ay naging isang matinding paalala sa lipunan na ang domestic violence ay hindi dapat itago, at ang batas, sa huli, ay kumikilala at nagbibigay ng hustisya sa mga babaeng biktima ng pang-aabuso.

Ang kasong ito ay nagpakita na ang Battered Woman Syndrome ay isang legal na kalasag na nagpapatunay na ang mental trauma ay kasing-sakit at kasing-lethal ng physical injury, at ito ay sapat na dahilan upang ang biktima ay maging nagwagi laban sa kanyang abusador.