Sa isang bansang umaasa sa lupa at sa kamay ng mga nagtatanim, may isang kuwentong nakakapunit ng damdamin—ang kuwento ni Lolo Vergel. Siya ay isang simbolo ng matandang henerasyon ng mga magsasaka na, sa kabila ng dekada ng pagtitiyaga at pawis, ay naiwan ng lipunan, naglalaban hindi para yumaman, kundi para lamang mabuhay. Ang kanyang paglalakbay mula sa lupang sinasaka tungo sa gilid ng maalikabok na kalsada, bitbit ang panindang palugi, ay isang matinding sampal sa mukha ng bawat Pilipinong naniniwala sa halaga ng pagsasaka.

Ang kanyang karanasan ay nagpapakita ng isang madilim na katotohanan: sa Pilipinas, ang pagiging magsasaka ay hindi na sapat para maitaguyod ang pamilya, at ang tanging pag-asa ay nakasalalay sa isang desperadong pagsusumamo para sa tulong ng gobyerno.

Pagsasaka: Ang Kinagisnang Pighati Mula sa Pagkabata
Si Lolo Vergel, mula pa noong siya’y bata, ay hindi na nakaranas ng karaniwang ligaya ng pagkabata. Habang ang ibang mga bata ay naglalaro, ang kanyang mundo ay umiikot na sa lupa at sa hirap ng bukid. Ang kanyang buhay ay agad na minulat sa isang malinaw na katotohanan: imbes na paglalaro kasama ng mga kaibigan, “ay pag-aararo na ang kinagisnan upang may makain sila ng kanyang Pamilya.”

Ito ang naging siklo ng kanyang buhay. Taon ang lumipas, at sa kabila ng lahat ng modernisasyon, nanatili si Lolo Vergel na umaasa sa kanyang kasanayan sa pagsasaka. Ngunit habang tumatanda ang magsasaka, tila mas lalong humihina ang lupa at ang kita. Ang bawat butil ng bigas at gulay na kanyang inani ay hindi na nagbigay ng sapat na halaga.

Ang kanyang kita, na dapat sana’y magtataguyod sa kanyang pamilya, ay bumagsak sa isang nakakabahalang antas. Ayon sa kanya, ang kanyang kinikita sa pagsasaka ay umaabot na lamang sa “100 pesos kada araw,” isang halaga na malinaw na hindi na sapat para sa anumang pamilyang Pilipino, lalo na sa gitna ng mataas na presyo ng mga bilihin. Ang dating marangal na propesyon ay nagdulot lamang ng banta ng gutom.

Ang Sakripisyo ng Kalabaw: Panibagong Desperasyon
Dahil sa matinding kawalan ng pag-asa, napilitan si Lolo Vergel na mag-isip ng ibang paraan para kumita. Ang kanyang desisyon ay isang pagpapatunay na ang pagmamahal sa pamilya ay mas matimbang kaysa sa anumang sentimental na halaga.

Ginamit niya ang pinaka-sentimental at pinaka-mahalagang ari-arian ng isang magsasaka—ang kalabaw—bilang kanyang huling alas. “Binenta nya ang kanyang kalabaw upang may pangpuhunan” para makapagsimula ng bagong negosyo: ang pagtitinda ng mga gulay sa gilid ng daan.

Ang pagbebenta ng kalabaw ay higit pa sa isang transaksyon; ito ay ang pormal na pagtalikod ni Lolo Vergel sa kanyang pagkakakilanlan bilang isang magsasaka, at ang pagpasok sa isang hindi pamilyar na mundo ng tingian.

Subalit, ang kanyang pagsubok sa pagiging tindero ay lalo lamang nagpalalim sa kanyang kahirapan. Ang inaasahang panibagong simula ay naging isang bangungot nang “dahil sa tumal ng paninda, binebenta na nya ito ngayon ng palugi.” Ang kanyang sakripisyo, ang pagbenta ng kanyang kalabaw, ay tila wala ring saysay dahil sa pagkalugi.

Ang kanyang pahayag ay isang direktang sigaw ng kawalan ng pag-asa na dapat pakinggan ng bawat Pilipino: “Sobrang hirap po talaga ng buhay namin, kung di ako gagawa ng paraan mamamatay ho kami sa gutom.” Ang mga salitang ito ay hindi lamang reklamo; ito ay isang babala ng isang krisis sa sektor ng agrikultura, kung saan ang mga nagpapakain sa bansa ay ang mismong mga nagugutom.

Ang Tahimik na Krisis ng Magsasaka: Isang Panawagan sa Gobyerno
Ang kuwento ni Lolo Vergel ay nagpapakita ng malalim, sistematikong problema sa agrikultura ng bansa. Ang kawalan ng sapat na suporta, kawalan ng abot-kayang presyo para sa kanilang ani, at ang kakulangan ng tulong sa pangkabuhayan ay nagtutulak sa matatandang magsasaka na sumuko sa kanilang propesyon. Ang kanyang desisyon na magbenta ng kalabaw at magtinda ng palugi ay nagpapatunay na ang pangako ng masaganang ani ay madalas na hindi natutupad.

Ang kanyang huling panawagan ay hindi isang hiling para sa limos, kundi para sa pagkilala at tulong sa pagpapatuloy ng kanyang trabaho—isang trabaho na mahalaga para sa seguridad ng pagkain ng bansa. Ang panawagan niya ay sana mabigyan sila ng gobyerno ng pansin at “matulungan na kumita ng sapat para patuloy ang kanilang pagsasaka.”

Ang tulong na kailangan ni Lolo Vergel ay hindi lamang dapat pansamantala. Ito ay dapat na isang komprehensibong sistema na nagbibigay-garantiya sa mga magsasaka ng makatarungang presyo para sa kanilang produkto, pagpapautang na walang mabigat na tubo, at modernong pamamaraan ng pagsasaka na magpapataas ng kita at magpapababa ng pagkalugi. Ang kanyang karanasan ay nagpapatunay na ang pagtulong sa mga magsasaka ay hindi lamang usapin ng ekonomiya, kundi ng karangalan at kaligtasan ng buhay.

Ang bawat mamamayang Pilipino ay may responsibilidad na pakinggan ang kanyang sigaw. Sapagkat kapag ang mga magsasaka ay napilitang magbenta ng kanilang kaisa-isang kalabaw at magtinda ng palugi para sa ₱100 kada araw, ang buong bansa ay nagdurusa sa gutom at kawalan ng pag-asa. Ang kuwento ni Lolo Vergel ay isang hamon sa gobyerno at sa lipunan: kailan natin pahahalagahan ang mga kamay na nagpapakain sa atin bago sila tuluyang lamunin ng kahirapan at kawalan?