Sa isang maliit na komunidad sa Sta. Rita, Western Samar, ang bawat araw ay nagsisimula bago pa man sumikat ang araw. Para sa karamihan, ito ay hudyat ng isa na namang araw ng trabaho. Ngunit para sa isang walong taong gulang na bata, ito ang hudyat ng isang mahabang paglalakbay.

Ang kanyang pangalan ay John Mark Pariente. Siya ay nasa Ikalawang Baitang sa Union Elementary School. Ngunit bago pa man tumunog ang bell, bago pa man niya makita ang kanyang mga kaklase, si John Mark ay kailangan munang harapin ang isang hamon na para sa marami ay isang buong araw nang pagod: ang tatlong kilometrong paglalakad.

Ang daan ay maalikabok kung tag-araw, at maputik kung tag-ulan. Walang serbisyo ng tricycle o jeep na regular na dumadaan. Ang tanging paraan para makarating sa paaralan ay sa pamamagitan ng dalawang paa.

Ngunit si John Mark ay hindi naglalakad mag-isa. Madalas, sa kanyang mga munting braso, bitbit niya ang kanyang nakababatang kapatid. Isang walong taong gulang na bata, na gumaganap bilang kuya at tagapag-alaga, bago pa man siya maging isang estudyante.

Ito ang araw-araw na eksena sa Sta. Rita. Ngunit may isang detalye na mas kapansin-pansin pa kaysa sa kanyang bitbit na kapatid. Isang bagay na sumisimbulo sa kanyang kalagayan, ngunit pati na rin sa kanyang pambihirang determinasyon.

Wala siyang school bag.

Sa halip na isang makulay na backpack na may mga gulong o disenyo ng paboritong superhero, ang dala ni John Mark ay isang manipis na plastic bag. Minsan ay isang lumang “sando bag” na pinaglumaan ng pinamili sa palengke. Sa loob nito, maingat na nakatupi ang kanyang mga notebook, ilang pirasong papel, at ang kanyang pinakamahalagang kagamitan: ang kanyang lapis.

Ang kwento ni John Mark Pariente ay hindi lamang isang kwento ng kahirapan. Ito ay isang kwento ng dignidad, isang paalala na ang pangarap ay hindi namimili ng pinansyal na estado, at isang malakas na sampal sa realidad na kinakaharap ng libu-libong batang Pilipino sa mga malalayong probinsya.

Kabanata 1: Ang Tahanang Iniwan
Ang buhay ni John Mark ay hinubog ng pagmamahal at ng kawalan. Tulad ng maraming pamilyang Pilipino, ang kanilang pamilya ay pinaghiwalay ng pangangailangang pinansyal. Ang kanyang ina ay nasa Maynila, nakikipagsapalaran upang makahanap ng trabaho, isang desisyon na ginawa nang may mabigat na puso upang mabigyan ng kinabukasan ang kanyang mga anak.

Sa kanilang maliit na bahay sa Sta. Rita, ang naiwan ay si John Mark, ang kanyang mga kapatid, at ang kanilang Lola Salvacion.

Si Lola Salvacion, sa kanyang katandaan, ang siyang tumatayong ina at ama. Siya ang gumigising sa umaga upang ipaghanda sila, kahit na ang ihahain ay kadalasang kapos. Ang kanyang mga kamay, na kulubot na sa pagod at panahon, ang siyang gumagabay sa mga bata.

Ang pag-aalaga ng lola ay puno ng sakripisyo. Ang bawat sentimo na dapat sana ay para sa kanyang gamot o pahinga ay napupunta sa bigas, ulam, at sa kakarampot na pangangailangan ng kanyang mga apo.

Ngunit ang pagmamahal ng isang lola, gaano man kalaki, ay hindi kayang punan ang lahat ng butas na iniiwan ng kahirapan. Walang sapat na pera para sa mga bagay na itinuturing ng iba na “kailangan” sa pag-aaral. Walang pambili ng bag. Walang pambili ng sapatos na tatagal. At madalas, walang baon.

Ang pamagat ng kwentong ito, “Walang Bag, Walang Baon, Pero May Pangarap,” ay hindi isang eksaherasyon. Ito ang literal na buhay ni John Mark. Ang tanging baon niya araw-araw ay ang pangaral ng kanyang lola at ang nag-aalab na pagnanais na matuto.

Alam ni John Mark ang sakripisyo ng kanyang ina sa Maynila. Ramdam niya ang pagod ng kanyang lola sa bahay. At sa murang edad na walo, naiintindihan na niya na ang tanging paraan para mabago ang kanilang kapalaran ay ang edukasyon.

Kaya naman ang tatlong kilometrong lakad ay tila lumiliit. Ang bigat ng kanyang kapatid ay tila gumagaan. At ang manipis na plastic bag? Ito ay hindi simbolo ng kahihiyan. Para sa kanya, ito ay isang simbolo ng kanyang paglaban.

Kabanata 2: Ang Lapis na Hinati sa Tatlo
Sa loob ng apat na sulok ng Union Elementary School, si John Mark ay isa pang mukha sa gitna ng maraming estudyante. Ngunit para sa kanyang guro, si Teacher Maricor Baculanta, si John Mark ay kakaiba.

Sa isang silid-aralan na puno ng ingay at kakulitan ng mga bata, si John Mark ay madalas na tahimik. Ngunit ito ay hindi katahimikan ng kawalang-interes; ito ay katahimikan ng isang taong nagmamasid, nakikinig, at sinisipsip ang bawat aral na kanyang makukuha.

“Si John Mark ay isang pambihirang bata,” paglalarawan ni Teacher Maricor. “Masipag siya. Matiyaga. At higit sa lahat, hindi siya lumiliban sa klase.”

Ang huling punto ay ang pinakamahalaga. Ulan man o araw, kahit na walang baon, kahit na ang daan ay maputik, si John Mark ay darating. Ang kanyang uniporme ay maaaring hindi pinakaputi, ang kanyang sapatos ay maaaring may butas, ngunit ang kanyang presensya ay sigurado.

Nakikita ni Teacher Maricor ang mga hamon na kanyang hinaharap. Nakikita niya ang plastic bag na maingat niyang inilalapag sa ilalim ng kanyang upuan, habang ang kanyang mga kaklase ay may mga bag na nagkakahalaga ng daan-daang piso.

Ngunit may isang insidente na hinding-hindi malilimutan ni Teacher Maricor. Isang araw, napansin niya ang lapis ni John Mark. Ito ay napakaikli na, halos imposible nang hawakan. Ngunit sa halip na magreklamo o manghingi, si John Mark ay may ginawang isang bagay na yumanig sa puso ng guro.

“Minsan,” kwento ni Teacher Maricor, na may halong paghanga at pighati, “pinaghahati niya pa sa tatlo ang isang lapis.”

Isipin ang eksenang iyon. Isang walong taong gulang na bata, marahil ay may hawak na blade o kutsilyo, na maingat na pinuputol ang isang bagong lapis sa tatlong maliliit na bahagi. Hindi para ibahagi. Kundi “para mas tumagal.”

Ito ay isang antas ng pagpapahalaga sa bagay na hindi kayang maunawaan ng marami. Sa isang mundo kung saan ang mga bata ay nag-aalala tungkol sa pinakabagong gadget, si John Mark ay nag-aalala kung paano niya mapapatagal ang kanyang lapis hanggang sa susunod na buwan.

Ito ay isang kalunos-lunos na larawan ng kahirapan. Ngunit ito rin ay isang makapangyarihang testamento sa kanyang karakter. Itinuturo nito ang kanyang abilidad na magplano, ang kanyang pagiging maparaan, at ang kanyang malalim na pag-unawa na ang bawat bagay—kahit isang maliit na piraso ng lapis—ay mahalaga.

Para sa batang ito, ang isang lapis ay hindi lang panulat. Ito ang kanyang armas. Ito ang kanyang susi. Ang paghati nito sa tatlo ay hindi senyales ng kahirapan lamang; ito ay senyales ng kanyang diskarte upang manalo sa laban.

Kabanata 3: Ang Pangarap na Maging Doktor
Sa kabila ng lahat ng kanyang pinagdadaanan, si John Mark ay hindi isang malungkot na bata. Siya ay isang bata na may pangarap.

Nang tanungin kung ano ang gusto niyang maging paglaki, ang kanyang sagot ay mabilis at sigurado. Walang pag-aalinlangan.

“Gusto ko pong maging doktor.”

Ang kanyang guro, si Teacher Maricor, ay natigilan. Ang pangarap ay napakalaki, napakalayo sa kanyang kasalukuyang realidad. Ang pagiging isang doktor ay isa sa pinakamahaba at pinakamagastos na propesyon. Para sa isang bata na naghahati ng lapis sa tatlo, ang pangarap na ito ay tila isang bundok na imposibleng akyatin.

Ngunit nang tanungin kung bakit, ang kanyang sagot ay nagbigay-linaw sa lahat.

“Para makatulong sa pamilya ko.”

Ang kanyang sagot ay simple, ngunit puno ng kahulugan. Sa edad na walo, nakikita na ni John Mark ang epekto ng kahirapan sa kalusugan ng kanyang pamilya. Marahil ay nakikita niya ang pagod sa mga mata ng kanyang Lola Salvacion. Marahil ay iniisip niya ang kanyang ina na nag-iisa sa Maynila. Marahil ay nakikita niya ang mga sakit na hindi maipagamot dahil sa kawalan ng pera.

Ang kanyang pangarap na maging doktor ay hindi tungkol sa yaman o sa prestihiyo. Ito ay tungkol sa pag-aalaga. Ito ay tungkol sa paghilom. Sa isang mundong madalas na sumusugat sa kanya, pinipili ni John Mark na maging isang manggagamot.

Ito ang pangarap na nagtutulak sa kanya na maglakad ng tatlong kilometro. Ito ang pangarap na nagbibigay-halaga sa bawat piraso ng kanyang lapis. Ito ang pangarap na ginagawa niyang baon sa bawat araw na siya ay walang makain.

Ang kanyang pangarap ang siyang nagbibigay sa kanya ng dignidad na hindi kayang ibigay ng isang bagong bag o ng isang mamahaling sapatos.

Kabanata 4: Isang Salamin ng Lipunan
Ang kwento ni John Mark Pariente ay nakaka-antig, ngunit mahalagang tandaan na ang kanyang kwento ay hindi natatangi. Ito ay isang salamin ng isang mas malaking katotohanan sa Pilipinas.

Sa maraming malalayong probinsya, sa mga barangay na hindi abot ng sementadong kalsada at modernong transportasyon, mayroong libu-libong John Mark. Mga bata na kailangang tumawid ng ilog, umakyat ng bundok, o maglakad ng maraming kilometro para lamang makarating sa isang eskwelahan na madalas ay kulang din sa pasilidad.

Ang kanyang plastic bag ay isang malakas na simbolo ng “educational gap”—ang malaking agwat sa pagitan ng mga estudyante sa kalunsuran at sa kanayunan. Habang ang debate sa Maynila ay tungkol sa kung kailangan ba ng tablet o laptop ang bawat estudyante, ang debate sa Sta. Rita ay kung paano magkakaroon ng sapat na lapis at papel.

Ang kwento ni John Mark ay nagtatanong sa atin: Hanggang kailan natin papayagan na ang determinasyon ng isang bata ang siyang tanging puhunan para sa kanyang edukasyon? Ang kanyang sipag at tiyaga ay walang alinlangan na kahanga-hanga, ngunit ito ba ay sapat?

Ang kanyang guro, si Teacher Maricor, ay ginagawa ang lahat ng kanyang makakaya sa loob ng silid-aralan. Ang kanyang Lola Salvacion ay ibinibigay ang lahat sa loob ng kanilang tahanan. Ngunit ang sistema sa labas ay tila hindi pa rin sapat para salubungin ang kanilang mga sakripisyo.

Ang inspirasyon na hatid ng kwento ni John Mark ay may kaakibat na responsibilidad. Isang responsibilidad na tingnan ang mga batang nasa laylayan, kilalanin ang kanilang mga paghihirap, at gumawa ng mga hakbang upang ang kanilang paglalakbay patungo sa kanilang mga pangarap ay maging mas magaan.

Kabanata 5: Ang Pangarap Bilang Baon
Ang kwento ni John Mark Pariente ay isang paalala na ang tunay na sukatan ng isang tao ay hindi nasa dami ng kanyang ari-arian, kundi nasa laki ng kanyang pangarap at sa kanyang determinasyon na abutin ito.

Siya ay walong taong gulang. Naglalakad siya ng tatlong kilometro araw-araw, madalas bitbit ang kanyang kapatid. Ang kanyang bag ay isang plastic bag. Ang kanyang lapis ay hinahati sa tatlo. Ang kanyang baon ay ang kanyang pangarap.

Ang kanyang kwento ay hindi pa tapos. Siya ay nasa Ikalawang Baitang pa lamang. Ang paglalakbay niya patungo sa pagiging doktor ay mahaba at walang kasiguraduhan. Marami pang bundok ang kanyang aakyatin, marami pang ilog ang kanyang tatawirin, at marahil, marami pang plastic bag ang kanyang pupunuin ng mga notebook.

Ngunit sa bawat hakbang na kanyang ginagawa sa maalikabok na daan ng Sta. Rita, si John Mark ay nagtuturo sa atin ng isang mahalagang aral. Itinuturo niya sa atin ang halaga ng pagtitiyaga. Itinuturo niya sa atin ang kapangyarihan ng isang pangarap.

Ang kwento ni John Mark ay isang hamon sa ating lahat. Isang paalala na ang tunay na tagumpay ay nagsisimula sa maliit na pangarap, basta’t sinasabayan ng tiyaga, pag-asa, at isang pusong marunong magpahalaga sa bawat piraso ng lapis na hawak nito.