ANG MADUGONG PAGKASAWI NI CONG. FLORO CRISOLOGO: MISTERYO SA LIKOD NG KAPANGYARIHAN

PAGYANIG SA ILLOCOS: ISANG POLITIKONG PINASLANG SA LOOB MISMO NG SIMBAHAN

Oktubre 18, 1970—isang araw na inakala ng marami ay magiging payapa at sagrado, ngunit nauwi sa isang madugong kabanata ng kasaysayan ng Ilocos Sur. Sa loob mismo ng Vigan Cathedral, habang nagdarasal sa isang misa, pinaslang si Congressman Floro Singson Crisologo—isang respetadong mambabatas, matagal nang lider ng rehiyon, at kilalang pangalan sa pulitika.

Ang pangyayaring ito ay hindi lamang gumulat sa buong lalawigan, kundi nag-ukit din ng matinding takot at tanong sa likod ng pulitikang tila puno ng tensyon, karahasan, at matagal nang alitan sa rehiyon.

SINO SI FLORO CRISOLOGO?

Bago ang kanyang madugong pagpanaw, si Floro Crisologo ay isang mambabatas na kinikilala sa kaniyang kontribusyon sa panukalang batas na bumuo sa Tobacco Marketing Administration (TMA), isang ahensiyang nagbigay ng suporta sa industriya ng tabako—pangunahing kabuhayan ng mga taga-Ilocos.

Bilang kongresista, itinuturing siyang matapang at matatag. Ngunit sa kabila ng kaniyang tagumpay, hindi maikakaila ang mga kontrobersiya sa paligid ng kanyang pangalan. Marami ang naniniwala na siya ay isang makapangyarihang pigura na hindi madaling kalabanin, lalong-lalo na sa pulitikang lokal.

ANG INSIDENTE SA SIMBAHAN

Ayon sa mga ulat, habang nakaluhod si Cong. Crisologo at taimtim na nagdarasal sa loob ng simbahan, isang hindi pa nakikilalang lalaki ang lumapit sa kanyang likuran, at walang anu-anoy pinaputukan siya sa ulo—isang malapitang tama ng bala na agad niyang ikinasawi.

Hindi inaasahan ng sinuman ang ganitong uri ng karahasan sa mismong bahay ng pananampalataya. Ang mga saksi ay nagsabing mabilis na tumakas ang salarin, nakasuot ng sumbrero, at tila kabisado ang galaw sa paligid. Sa kabila ng presensya ng mga alagad ng batas at tagasuporta sa loob ng simbahan, hindi na siya nahuli.

MGA TANONG NA NANANATILING WALANG SAGOT

Sino ang salarin? At higit sa lahat, bakit sa simbahan? Ang mga tanong na ito ay naging sentro ng imbestigasyon, ngunit hanggang ngayon ay hindi pa rin ganap na nasasagot.

Ayon sa ilang ulat, si Crisologo ay may mga nakaalitang kapwa pulitiko, at mayroon ding ilang personal na kaaway na may matinding hinanakit sa kaniya. Ilan ang nagsasabing posibleng ito ay may kinalaman sa paghawak niya ng pondo para sa tabako, habang ang iba’y naniniwalang ito ay bahagi ng mas malaking tunggalian sa pagitan ng mga makapangyarihang angkan sa Ilocos.

ANG PAMILYA CRISOLOGO AT ANG PAGGIGIIT NG HUSTISYA

Hindi nagpatinag ang pamilya ni Floro sa kabila ng takot at banta. Mismong kanyang asawa, si Carmeling Crisologo, na noon ay gobernador ng Ilocos Sur, ang nanguna sa panawagang hustisya. Gayundin ang kanilang anak na si Vincent “Bingbong” Crisologo, na kalauna’y pumasok din sa pulitika.

Ngunit ang katarungan ay tila mahirap kamtin. Ilang beses nang sinubukang buksan muli ang kaso, ngunit sa kakulangan ng testigo at matibay na ebidensya, nanatiling palaisipan kung sino ang nasa likod ng pagpatay.

PULITIKA SA ILALIM NG ANINO NG TAKOT

Ang kaso ni Crisologo ay isa lamang sa serye ng mga pulitikal na karahasan na tumatak sa kasaysayan ng Ilocos Sur, isang lugar na matagal nang pinaghaharian ng makapangyarihang mga pamilya at alyansa. Ang masaklap, sa kabila ng mga reporma, ang kultura ng takot at pananakot ay tila patuloy na umiiral.

Ang pagsasama ng relihiyon at karahasan sa iisang tagpo ay nagdulot ng lalong pangamba: kung kaya kang paslangin sa harap ng altar, may ligtas pa bang espasyo para sa sinuman?

IMPLIKASYON SA LARANGAN NG POLITIKA

Mula nang mangyari ang insidente, naging paalala ito sa mga pulitiko sa buong bansa na ang posisyon ay hindi proteksyon sa panganib. Si Crisologo, na kilala sa pagiging makapangyarihan, ay hindi naging ligtas sa kamandag ng tunggalian.

Nagkaroon ng panibagong diskurso tungkol sa political dynasties, paggamit ng impluwensiya para sa pansariling kapakinabangan, at ang epekto ng personal na alitan sa buhay pampubliko. Ang kanyang kaso ay madalas pang banggitin sa mga talakayan tungkol sa political violence at historical injustice.

ISANG MISTERYONG HINDI MABURA SA KASAYSAYAN

Maraming taon na ang lumipas mula nang siya ay pinaslang, ngunit nananatiling buhay ang alaala ni Floro Crisologo sa puso ng kanyang mga tagasuporta at sa alaala ng mga Ilocano. Sa Vigan, may itinatayong alaala sa kanyang pangalan. Ngunit higit pa sa monumento, ang mas nais ng kanyang pamilya at ng bayan ay ang buong katotohanan—ang hustisyang matagal nang ipinagkait.

MGA ARAL MULA SA MADUGONG KASAYSAYAN

Ang pagkamatay ni Cong. Floro Crisologo ay isang babala—na sa isang lipunang pinaghaharian ng galit, takot, at inggit, walang ligtas na lugar kahit para sa makapangyarihan. Ang simbahan, ang tahanan ng kapayapaan, ay naging saksi sa isang pagpaslang na tila baga sinadyang gawing simboliko.

Ngunit higit sa lahat, ito ay paalala na ang pulitika ay hindi dapat maging instrumento ng pagkawasak, kundi dapat maging daan ng paglilingkod at pagbabago. Ang pagpaslang kay Crisologo ay hindi na lamang kasaysayan—ito ay paalala ng mga sugat na hindi pa rin humihilom.