Sa isang maliit na baryo sa Quezon, tahimik na namumuhay ang pamilya ni Mang Ramon kasama ang kanyang asawa na si Liza at ang kanilang kaisa-isang anak na si Jomar. Simple lamang ang kanilang pamumuhay: nagtatanim ng palay, umaasa sa ani, at nakikisama sa kapitbahay. Ngunit sa kabila ng kahirapan, busilak ang pagmamahalan ng mag-asawa at busog sa kalinga si Jomar.

Subalit dumating ang araw na bumagsak si Liza dahil sa matinding karamdaman. Ginawa ng pamilya ang lahat—gamot, dasal, at pag-aalaga—ngunit tila itinadhana na siyang kunin. Sa edad na pitong taon, naulila si Jomar sa kanyang ina. Ang libing ay naging malungkot, at ang buong baryo ay nakiramay. Nakita ng lahat ang batang umiiyak habang yakap ang maliit na rosaryong iniwan ng ina.

Matapos mailibing si Liza, unti-unti nang bumalik sa normal ang pamumuhay ng baryo. Ngunit si Jomar, tila ba hindi matanggap ang nangyari. Tuwing gabi, umiiyak siya at hinahanap ang kanyang mama. Ngunit higit sa lahat, lagi niyang inuulit ang isang pangungusap na nagpabagabag sa kanyang ama: “Papa, hindi si Mama ang nasa kabaong.”

Una’y inisip ni Mang Ramon na bunga lamang iyon ng imahinasyon ng bata, dala ng lungkot at pangungulila. Ngunit habang tumatagal, lalong nagiging matibay ang paniniwala ni Jomar. Paulit-ulit niyang ikinukuwento na nanaginip siya at kinausap daw siya ng kanyang ina, nagsasabing “Anak, wala ako diyan.” Sa bawat pagbanggit nito, mas lalong nababalisa ang ama at ang mga kamag-anak.

Isang gabi, hindi na nakatiis si Jomar. Sa gitna ng ulan, lumabas siya ng bahay at tinungo ang sementeryo. Buti na lamang at nasundan siya ng kanyang ama. Doon, sa harap ng puntod ng kanyang ina, lumuhod siya at umiiyak na nagsumamo: “Papa, pakiusap… hukayin natin si Mama. Hindi siya ang nandito.”

Nahati ang baryo. May mga naniniwalang dala lamang ito ng matinding trauma ng bata. Ngunit may ilan ding nagsasabing hindi dapat balewalain ang tinig ng isang inosente. Matapos ang ilang araw ng pag-aalinlangan, napilit din ni Jomar ang kanyang ama. Sa presensya ng ilang kamag-anak at ilang opisyal ng barangay, nagpasya silang sundin ang hiling ng bata.

Tahimik ang lahat habang unti-unting hinuhukay ang puntod. Ang bawat pagbaon ng pala sa lupa ay parang kumakatok sa puso ng lahat ng naroon. Hanggang sa tuluyang maangat ang kabaong. Nanginginig si Mang Ramon habang binubuksan ang takip.

At doon, natigilan ang lahat. Hindi si Liza ang laman. Sa halip, isang hindi kilalang katawan ng babae ang nakahimlay—balot sa lumang damit na hindi nila kailanman nakita. Napasigaw si Jomar: “Sabi ko sa inyo! Hindi si Mama yan!”

Nagkatinginan ang lahat, gulat at takot ang bumalot sa kanila. Kaagad na ipinatawag ang mga awtoridad. Lumabas sa imbestigasyon na nagkaroon ng pagkakamali sa ospital. Sa panahon ng abalang pag-asikaso sa mga nasawi sa ibang insidente, napagpalit ang katawan ng kanyang ina sa ibang bangkay.

Ilang araw matapos ang pagbubunyag, natagpuan ang tunay na katawan ni Liza sa isa pang bayan, iniwan sa isang maliit na morgue. Inayos at ibinalik ito sa pamilya ni Ramon. Ginawa nila ang tamang paglilibing, sa wakas ay nabigyan ng dignidad ang ina ni Jomar.

Ngunit higit sa lahat, nabuksan ang puso ng lahat sa baryo. Ang mga tao na unang nagduda sa bata ay napuno ng hiya at paghanga. Sa kanyang murang edad, siya ang naging instrumento upang mahanap ang katotohanan. Hindi lamang ito kwento ng pagkakamali ng isang institusyon—ito’y naging kwento ng pananampalataya at pag-ibig ng isang anak na hindi nawalan ng tiwala sa boses ng kanyang damdamin.

Naging inspirasyon si Jomar hindi lamang sa kanilang baryo kundi maging sa mga nakarinig ng kanilang kwento. Natutunan ng lahat na pakinggan ang tinig ng mga bata, dahil minsan, sa kanilang inosenteng pananaw, naroroon ang mga sagot na hindi makita ng matatanda.

Sa huli, nang nakatayo na sila sa harap ng bagong puntod ni Liza, mahigpit na niyakap ni Mang Ramon ang kanyang anak at bumulong: “Anak, salamat. Kung hindi dahil sa’yo, hindi natin mahahanap ang totoo. Hinding-hindi ko na pagdududahan ang boses ng puso mo.”

At mula noon, si Jomar ay hindi na tinatawag na simpleng bata sa kanilang baryo. Siya ay naging simbolo ng tapang, pag-ibig, at pananampalataya—isang batang nagpabago ng pananaw ng buong komunidad.