“Hindi umalis si daddy. Nasa ilalim siya ng sahig.”

Isang pangungusap lang mula sa isang apat na taong gulang na batang babae. Ngunit ang mga salitang ito, binitawan sa himpilan ng pulisya habang mahigpit na yakap ang isang teddy bear, ang nagpasimula ng isang imbestigasyon na yayanig sa isang tahimik na komunidad sa Illinois. Ito ang kwento ni Carmen Perez, at kung paano binuksan ng kanyang inosenteng katotohanan ang isang libingan na nakatago sa pinakapamilyar na lugar: ang sarili nilang kusina.

Nagsimula ang lahat sa isang tila ordinaryong ulat ng nawawalang tao. Si Julian Perez, isang ama, ay hindi umuwi. Ang nag-ulat, sa halip na ang asawang si Elisa, ay ang kapitbahay nilang si Francis Martinez, na dala-dala ang maputla at takot na si Carmen.

Nang tanungin ni Police Chief Carlos Diaz ang bata kung nasaan ang kanyang ama, ang sagot niya ay simple at tiyak: “Nasa ilalim ng sahig sa kusina si daddy… Yung mga tiles na iba ang kulay. Sobrang lamig niya.”

Ang mga salitang iyon ay nagpabago sa takbo ng lahat. Mula sa isang “missing person” case, bigla itong naging isang posibleng homicide.

Dumating si Elisa Perez sa istasyon, hindi tulad ng isang asawang nag-aalala. Siya ay kalmado, maayos manamit, at walang bakas ng luha. Ang paliwanag niya ay simple: madalas naman daw mawala si Julian ng ilang araw. Nagtalo sila, pero normal lang daw iyon.

Nang tanungin si Elisa tungkol sa bagong semento sa sahig ng kusina, mabilis ang kanyang sagot. “May amag,” sabi niya. “Ako na ang nag-ayos. Nanood ako ng mga tutorial online.”

Para sa mga imbestigador, masyadong maraming hindi nagtutugma. Narinig ng mga kapitbahay ang malakas na sigawan at basagan ng gamit sa gabi ng pagkawala ni Julian. Isang CCTV mula sa kabilang bahay ang nakakuha kay Elisa na inilalabas si Carmen ng 3:00 ng madaling araw, at bumalik mag-isa na may dalang mga gamit pang-konstruksyon.

“Ayokong malanghap ni Carmen ang amag,” katwiran ni Elisa. Ngunit walang resibo, walang kontratista, at higit sa lahat, may isang bata na nagsasabing ang ama niya ay nasa ilalim ng sahig na iyon.

“Inaakusahan niyo ba akong pinatay ko ang asawa ko?” matapang na tanong ni Elisa.

“Hindi ka namin inaakusahan,” kalmadong tugon ni Chief Diaz. “Pero hindi nagtutugma ang mga sagot mo.”

Agad na humingi ng emergency search warrant ang pulisya. Ang sinasabi ni Elisa na simpleng “pag-aayos” ay malapit nang maging eksena ng isang karumal-dumal na krimen.

Ang tunog ng lagari na pumuputol sa bagong semento ay bumasag sa katahimikan ng 17 Maplewood Street. Habang naghuhukay ang forensic team, isang amoy ang pumailanlang—ang hindi mapagkakamalang amoy ng agnas.

Hindi nagtagal, isang batang opisyal ang napaatras. “Diyos ko,” bulong niya. Lumitaw ang isang maputlang paa. Malamig, matigas.

Doon, sa ilalim ng mga tile na itinuro ni Carmen, natagpuan nila ang katawan ni Julian Perez. Nakabalot ito sa isang makapal na tela o sako. Ang sanhi ng kamatayan: malubhang “blunt force trauma” sa likod ng ulo. Sa tabi ng bangkay, nakita ang isang basag na cellphone at isang digital na relo na huminto ang oras: 2:42 AM. Tugma ito sa oras na nakita si Elisa sa CCTV.

Ayon sa forensics, walang bakas ng dugo sa ilalim ng mga tile. Ibig sabihin, pinatay si Julian sa ibang lugar, binalot, at saka inilibing sa kusina bago sementuhan.

Si Elisa Perez ay agad na inaresto. Habang pinoposas, isang mapait na ngiti ang sumilay sa kanyang labi. “Manahimik,” sabat niya. “Alam nyo ba kung ilang taon akong nanahimik?”

Sa pag-aresto kay Elisa, unti-unting nabuo ang larawan. Hindi ito krimen ng bugso ng damdamin; ito ay isang planado at malamig na pagpatay.

Una, narekober ng mga tech expert ang mga text message mula sa basag na cellphone ni Julian. Malinaw sa mga mensahe: gusto na ni Julian na makipag-divorce at plano niyang kunin ang anak nilang si Carmen. Ang sagot ni Elisa: “Kapag iniwan mo ako, ipapawala kita.”

Pangalawa, lumitaw ang motibo sa pera. Ang bahay na tinitirhan nila ay nakapangalan lamang kay Julian, bilang mana. Kung maghihiwalay sila, si Elisa ay wala kahit ano. Natuklasan din na may malaking utang si Elisa kay Julian na hindi nababayaran. Mas masahol pa, sinimulan na pala ni Elisa ang legal na proseso para ideklarang “nawawala” si Julian, isang hakbang para makuha ang kanyang mga ari-arian.

Pangatlo, may ibang lalaki. Isang nagngangalang Samuel Santiago ang umaming may “online relationship” sila ni Elisa. Sinabihan siya ni Elisa na “masama” ang kanyang asawa at “sana mawala na lang si Julian.” Ayon kay Samuel, si Elisa ay hindi pabigla-bigla; siya ay isang taong “pinagpaplanuhan ang mga bagay.”

Ang pinakamatibay at pinakakilabot na ebidensya ay nagmula mismo sa basag na cellphone ni Julian. Narekober ng tech team ang isang 38-segundong video mula sa isang nakatagong security camera sa kusina.

Sa video, kitang-kita si Julian, hawak ang isang maliit na maleta. “Elisa, tapos na ako. Aalis na ako,” sabi ni Julian.

Ang malamig na sagot ni Elisa: “Hindi ka aalis.”

Nang tumalikod si Julian, agad na dinampot ni Elisa ang isang mabigat na cast-iron pan (kawali) at tumakbo palapit sa kanya. Doon nag-freeze ang video. Doon natapos ang buhay ni Julian, at doon nagsimula ang bangungot ni Carmen.

Ngunit ang pinakamabigat na testimonya ay hindi nagmula sa korte, kundi sa isang therapy room. Si Carmen, na dinala sa pangangalaga ng kanyang lola na si Carol (ina ni Julian), ay nagsimulang magsalita sa pamamagitan ng mga guhit.

Paulit-ulit niyang iginuhit ang isang taong nakahiga sa ilalim ng sahig na may tiles.

Sa isang sesyon kasama si Dr. Lucy Ortega, mahinang ikinuwento ni Carmen ang kanyang narinig. “May hawak si mommy na malaking kawali. Sabi ni daddy, ‘Huwag.’ Pero pinukpok siya. Malakas. Tapos hindi na siya nagsalita.”

Ang pinakamasakit sa lahat ay ang manipulasyon na sumunod. “Sabi ni Mommy, ‘Huwag mong sasabihin kahit kanino.’ Bulong ni Carmen. “O mawawasak daw ang pamilya namin.”

Hindi lang siya saksi; ginawa siyang kasangkapan sa pagtatakip sa krimen. Ang kanyang katahimikan ay binili gamit ang takot—hindi takot na saktan siya, kundi takot na “masira ang pamilya” at mawala ang pagmamahal ng ina.

Sa korte, bumagsak ang depensa ni Elisa. Ang kanyang mga alegasyon ng pang-aabuso ay walang suportang ebidensya at sinalungat pa ng mga tala mula mismo sa therapist ni Julian, na nagsabing si Elisa ang mapanlinlang at emosyonal na hindi matatag.

Sa harap ng video, ng mga text message, ng financial records, at ng emosyonal na pinsalang idinulot niya sa sariling anak, mabilis ang naging hatol: Guilty sa first-degree murder, pagtatago ng bangkay, pandaraya, at pamimilit sa isang menor de edad.

Si Elisa Perez ay hinatulan ng habang buhay na pagkakabilanggo. Ang buong kustodiya ni Carmen ay permanenteng ipinagkaloob sa kanyang lola, si Carol.

Sa kanyang huling pahayag, tinitigan ng hukom ang bata sa courtroom. “Isang apat na taong gulang ang nagsabi ng mga salitang nagbukas ng buong imbestigasyong ito… Sa pagsambit ng katotohanang iyon, binigyan niya ng hustisya ang kanyang ama at kalayaan ang kanyang sarili. Salamat sa iyo, Carmen.”

Makalipas ang dalawang taon, si Carmen ay anim na taong gulang na. Ang dating takot sa kanyang mga mata ay unti-unting napalitan ng liwanag. Sa kanyang therapy sessions, iba na ang kanyang iginuguhit. Isang lalaki na may hawak na pulang lobo, nakangiti, sa tabi ng isang batang babae.

“Si daddy,” sabi niya sa kanyang therapist, may halong dangal. “Bumisita siya sa panaginip ko. Sabi niya, ‘Matapang ako.’ Hindi na siya malamig… Kasi nasa puso ko na siya.”

Ang bulong na “Nasa ilalim ng sahig si daddy” ay hindi lang nagsiwalat ng isang libingan; ito ang sigaw ng isang bata para sa katotohanan. At sa katotohanang iyon, kahit gaano kasakit, nagsimula ang kanyang paghilom.