Sa isang iglap, ang marangal na bulwagan ng Senado, na kadalasang napupuno lamang ng mga pormal na talakayan at pagbasa ng batas, ay naging entablado ng isang pambihirang drama. Ang katahimikang bumabalot sa isang mahalagang pagdinig ay biglang binasag. Hindi ng isang mikropono, kundi ng isang malakas, nanginginig, at desperadong sigaw mula sa galeriya ng publiko: “ANG KAPAL NG MUKA MO PING! BAKIT TAKOT KA KAY MARK TEKSAY ERIC YAP? IPATAWAG MO SILA! MASYADO KANA NAG!”

Ang mga salitang iyon, na tila mga punyal, ay tumarak hindi lamang sa tenga ng mga naroroon, kundi pati na rin sa puso ng buong bansa na sumusubaybay sa live broadcast. Ang tinutukoy na “Ping,” walang iba kundi ang respetadong Senador “Ping” de Castro, na kilala sa kanyang matapang na paninindigan laban sa katiwalian at krimen, ay natigilan. Ang kanyang mukha, na karaniwang kalmado at nagpapakita ng awtoridad, ay biglang nagpakita ng pagkabigla—na mabilis ding napalitan ng tila pagkapika.

Ang insidenteng ito ay hindi lamang isang simpleng “outburst.” Ito ang rurok ng lumalaking pagdududa ng publiko sa isang imbestigasyong tila ba walang patutunguhan. Ang sigaw na iyon ay ang boses ng milyun-milyong Pilipino na nagtatanong: Sa gitna ng lahat ng ito, sino nga ba talaga ang kinakatakutan ng mga nasa kapangyarihan?

Ang Ugat ng Iskandalo: Ang ‘Oktubre Anomaly’
Ang pagdinig na naganap ay tungkol sa tinaguriang “Oktubre Anomaly,” isang masalimuot na kaso ng di-umano’y pagkawala ng bilyun-bilyong pondo mula sa isang “Bantay-Proyekto” infrastructure program ng gobyerno. Si Senador De Castro, bilang tagapangulo ng komite, ang siyang nangunguna sa imbestigasyon. Sa simula, mabilis ang takbo ng pagdinig. Maraming opisyal ang naipatawag, maraming dokumento ang nahalungkat. Ngunit sa nakalipas na mga linggo, tila nanlamig ang imbestigasyon.

Hanggang sa lumitaw ang dalawang pangalan: Mark Teksay at Eric Yap.

Si Mark Teksay ay isang misteryosong kontratista, isang “new player” sa industriya na tila sa isang iglap ay nakakuha ng pinakamalalaking kontrata mula sa “Bantay-Proyekto.” Ang kanyang kumpanya, na itinatag lamang dalawang taon na ang nakalilipas, ay mayroon na ngayong hawak na mga proyektong nagkakahalaga ng daan-daang bilyong piso. Ang mga kritiko ay nagtatanong, paano?

Si Congressman Eric Yap, sa kabilang banda, ay hindi na bago sa kontrobersya. Isang makapangyarihang mambabatas mula sa isang kilalang distrito, si Yap ay matagal nang naiuugnay sa mga “budget insertion” at tila ba may basbas sa bawat proyektong dumadaan sa kanyang komite. Ang kanyang koneksyon sa mga ahensya ng gobyerno ay malalim, at ang kanyang impluwensya ay hindi matatawaran.

Ang koneksyon? Ayon sa mga whistleblower na naunang humarap sa komite, si Teksay ang “bagman” at si Yap ang “padrino.” Sila umano ang utak sa likod ng paglikha ng mga “ghost project” na siyang pinagkunan ng nawawalang pondo.

Ang “Takot” ni Ping: Bakit Iniiwasan ang Dalawa?
Dito na pumapasok ang galit ng publiko. Sa kabila ng paulit-ulit na kahilingan ng mga minority senator at ng mga mismong whistleblower na ipatawag at ipa-subpoena sina Teksay at Yap, tila nagbingi-bingihan si Senador De Castro. Ang kanyang mga palusot: “We are still gathering more evidence,” “We must follow the proper procedure,” “Hindi natin pwedeng i-try by publicity ang mga tao.”

Ngunit para sa marami, ang mga ito ay manipis na dahilan. Ang sigaw ng lalaki sa galeriya—”BAKIT TAKOT KA?”—ay sumalamin sa tanong ng lahat.

Bakit nga ba tila nag-aalangan ang isang Senador na kilala sa pagiging “crime buster”?

Ang mga teorya ay mabilis na kumalat. Sinasabi ng ilang political analyst na si Teksay at Yap ay may “hawak” na malaking impormasyon laban sa ilang kasamahan ni De Castro sa Senado, o baka maging laban mismo sa kanya. Ang pagpapatawag sa kanila ay maaaring magbukas ng isang “Pandora’s Box” na gugustuhin ng lahat na manatiling sarado.

Ayon naman sa mga source mula sa loob ng Kongreso, si Congressman Yap ay isang “key player” sa pag-aapruba ng mga pambansang badyet. Ang pagbangga sa kanya ay nangangahulugan ng pagkawala ng pondo para sa mga proyekto ng maraming senador. Ito ay isang maduming laro ng “political maneuvering,” kung saan ang interes ng bayan ay laging talo sa interes ng pulitika.

Mayroon ding anggulo ng “utang na loob.” Si Mark Teksay, bagama’t bagong kontratista, ay kilala umanong naging isa sa pinakamalaking “campaign contributor” sa nakaraang halalan. Posible kayang ang mga kamay na dati’y nag-aabutan ng donasyon ay siya ngayong nagpapatikom sa bibig ng mga dapat sanang mag-iimbestiga?

Ang Lamat sa Imahe ng “Tagapagtanggol”
Ang pinakamasakit na resulta ng insidenteng ito ay ang lamat na idinulot nito sa tiwala ng publiko. Si “Ping” de Castro ay hindi lang isang senador; para sa marami, siya ay isang simbolo. Simbolo ng katapangan, ng integridad, ng pag-asa na mayroon pang matitino sa gobyerno.

Ngunit ang sigaw na “ANG KAPAL NG MUKA MO” ay isang brutal na paalala na ang mga simbolo ay nababasag.

Ang “kapal ng muka” na tinutukoy ay hindi lamang ang posibleng pagprotekta sa mga kaibigan o ka-alyado. Ito ay ang “kapal ng muka” na harapin ang publiko, mangako ng malinis na imbestigasyon, habang sa likod ng mga camera ay may mga kamay na tila hindi magalaw. Ito ang kabalintunaan ng isang sistema kung saan ang “tagapagtanggol” ay siya palang nangangailangan ng proteksyon mula sa mga taong dapat niyang hinuhuli.

Ang huling mga salita ng sumigaw—”MASYADO KANA NAG”—ay isang babala. Isang babala na ang pasensya ng tao ay may hangganan. Na ang pagiging “masyado,” masyadong maingat, masyadong mapulitika, masyadong kalkulado, ay maaaring ipagkamali bilang pagiging duwag.

Ano ang Susunod? Ang Hamon na “Ipatawag Mo Sila”
Matapos ang insidente, mabilis na nag-adjourn ang session. Ang lalaking sumigaw ay agad na dinala ng Senate sergeant-at-arms para sa kaukulang pagtatanong, ngunit ang pinsala ay nagawa na.

Ang hamon na “IPATAWAG MO SILA” ay hindi na lamang isang sigaw sa loob ng Senado. Ito na ngayon ang panawagan ng buong bayan. Ang pressure ay nasa balikat na ngayon ni Senador De Castro.

May dalawa siyang pagpipilian:

Una, maaari niyang balewalain ang insidente, ituring itong isang simpleng “public disturbance,” at magpatuloy sa kanyang mabagal at maingat na imbestigasyon. Maaari niyang ipagpatuloy ang pag-iwas kina Teksay at Yap, sa pag-asang ang isyu ay lilipas din.

O pangalawa, maaari niyang gamitin ang pagkakataong ito upang patunayan na ang tiwala ng publiko ay hindi nasayang. Maaari niyang lagdaan ang subpoena para kina Mark Teksay at Eric Yap bukas na bukas din. Hayaan silang humarap sa komite, sa ilalim ng panunumpa, at sagutin ang mga tanong na bumabagabag sa bayan.

Ang insidenteng ito ay isang mahalagang sangandaan para kay Senador De Castro at para sa buong institusyon ng Senado. Ang kanilang mga susunod na hakbang ang magdidikta kung sila ba ay tunay na kinatawan ng mamamayan, o mga protektor lamang ng makapangyarihang interes.

Ang bola ay nasa kamay na ni “Ping.” Ang tanong na lamang ay: Sasaluhin ba niya ito, o hahayaan na lang na mahulog, kasama ang huling piraso ng tiwala ng taumbayan? Ang buong Pilipinas ay nag-aabang.