Sa isang makapangyarihang pagyanig sa mga haligi ng gobyerno, isang bomba ang pinasabog ng Independent Commission for Infrastructure (ICI) ngayong ika-29 ng Oktubre, 2025. Sa isang press conference na nag-iwan ng maraming katanungan at pagkabigla, inihayag ng komisyon ang kanilang opisyal na rekomendasyon sa Office of the Ombudsman: ang pagsasampa ng mabibigat na kasong kriminal at administratibo laban sa dalawang kasalukuyang senador ng Republika at apat na iba pang matataas na opisyal, dahil sa umano’y pagkasangkot sa isang malawakan at sistematikong “kickback scheme” na nagkakahalaga ng bilyun-bilyong piso.

Ang mga pondong ito, na dapat sana ay nakalaan para sa mga kritikal na flood control project, ay sinasabing pinagpiyestahan sa pamamagitan ng isang masalimuot na modus operandi kung saan umaabot sa 25% hanggang 30% ng kabuuang halaga ng proyekto ang di-umano’y bumabalik sa bulsa ng mga proponent.

Ang balitang ito ay hindi lamang isang simpleng ulat ng korapsyon; ito ay isang matinding sampal sa pagtitiwala ng publiko, lalo na’t ang mga proyektong pinag-uusapan ay direktang nakakaapekto sa kaligtasan ng buhay at ari-arian ng milyun-milyong Pilipinong taun-taon ay lumulubog sa baha.

Sa ulat na isinumite ng ICI sa Ombudsman, anim na pangalan ang sentro ng mga akusasyon. Kabilang dito ang mga sumusunod:

Dating Kalihim Roberto Bernardo

Senador Emmanuel Joel Jose Villanueva

Senador Jose “Jinggoy” Ehercito Estrada Jr.

Dating Kongresista Elisalde Sadico

Komisyoner ng COA na si Mario Lipana

Dating Kongresista Mary Mitch Kahayon Uy

Ang bigat ng mga pangalang ito ay nagpapakita ng lawak ng di-umano’y sabwatan, na sumasaklaw mula sa lehislatura, sa ehekutibo (DPWH), at maging sa mismong ahensyang dapat ay nagbabantay sa kaban ng bayan, ang Commission on Audit (COA).

Ayon sa pinuno ng ICI, na humarap sa media, ang kanilang rekomendasyon ay bunga ng 44 na araw ng masusing imbestigasyon, pagkalap ng mga testimonya mula sa mga saksi, at pagbusisi sa mga dokumento. “Ang araw na ito ay nagmamarka ng aming patuloy na pangako sa mamamayang Pilipino,” deklara ng ICI head. “Walang sasantuhin sa labang ito kontra korapsyon.”

Ang Pagsabog ng Balita: Ang Rekomendasyon ng ICI

Ang anunsyo ay ginawa sa isang press conference na mabilis na uminit. “Magandang umaga sa inyong lahat. Ngayon, ika-29 ng Oktubre, 2025, 44 na araw na po kaming nabubuo,” panimula ng pinuno ng ICI, na nagpapakita ng bilis at determinasyon ng kanilang trabaho. Ang kanilang ‘interim report’ ay hindi basta-basta. Ito ay isang komprehensibong rekomendasyon na isinumite sa Office of the Ombudsman, na nagdedetalye sa umano’y pagkakasangkot ng mga kasalukuyan at dating miyembro ng Kongreso at Senado sa pagtanggap ng suhol o “unwarranted monetary benefits” mula sa mga kontratista ng flood control projects.

Ang anim na pangalan ay binanggit isa-isa, na nagdulot ng kolektibong pagkabigla sa mga miyembro ng media. Ang pagkakasama nina Senador Villanueva at Estrada, dalawang mabigat na pangalan sa Senado, ay agarang naging sentro ng usapan. Ngunit ang mas nakakagulat ay ang lawak ng umano’y sabwatan. Ang pagkakadawit ni dating Kalihim Bernardo ay nagtuturo sa posibleng malalim na problema sa loob ng Department of Public Works and Highways (DPWH). Ang pagkakasangkot ng mga dating mambabatas na sina Sadico at Uy ay nagpapakita na ang sistema ay maaaring matagal nang umiiral.

Subalit ang pinaka-nakababahala para sa marami ay ang pangalan ni COA Commissioner Mario Lipana. Ang COA ay ang huling linya ng depensa ng kaban ng bayan; sila ang dapat na nag-a-audit at pumipigil sa ganitong uri ng mga transaksyon. Ang akusasyon na ang isang komisyoner mismo ay sangkot ay naglalagay sa kredibilidad ng buong institusyon sa alanganin.

Ang Laman ng mga Posibleng Kaso

Hindi biro ang mga kasong inirerekomenda ng ICI. Ito ay isang serye ng mga paglabag sa ilalim ng mga pundamental na batas ng bansa laban sa korapsyon:

Direkta at Hindi Direktang Panunuhol (Direct or Indirect Bribery) sa ilalim ng Articles 210, 211, at 212 ng Revised Penal Code. Ang mga artikulong ito ay tumutukoy sa mismong akto ng pagtanggap ng opisyal ng gobyerno ng regalo o pangako kapalit ng paggawa (o hindi paggawa) ng isang bagay na may kinalaman sa kanyang opisyal na tungkulin.

Korapsyon ng mga Opisyal ng Gobyerno (Corruption of Public Officers) sa ilalim ng Republic Act 3019, o ang Anti-Graft and Corrupt Practices Act. Partikular na binanggit ang Seksyon 3(b) at 3(e). Ang Seksyon 3(b) ay tumutukoy sa “directly or indirectly requesting or receiving any gift, present, share, percentage, or benefit… in connection with any contract or transaction,” na eksaktong tumutugma sa alegasyon ng “kickback.” Ang Seksyon 3(e) naman ay tumutukoy sa “causing any undue injury to any party, including the Government, or giving any private party any unwarranted benefits, advantage or preference… through manifest partiality, evident bad faith or gross inexcusable negligence.” Ang pagpili sa mga partikular na kontratista ay maaaring pumasok dito.

Plunder o Pandarambong, gaya ng tinutukoy sa Republic Act 7080. Ito ang pinakamabigat sa lahat, na nakalaan para sa mga opisyal ng gobyerno na nagkamal ng yaman na hindi bababa sa 50 milyong piso sa pamamagitan ng sunud-sunod na mga iligal na transaksyon. Ang simpleng pagkakabanggit ng salitang ito ay nagpapakita ng tindi at laki ng perang pinag-uusapan.

“Ang mga pulitiko at opisyal ng gobyerno ay iimbestigahan at kakasuhan batay sa kapani-paniwalang ebidensya,” pagtitiyak ng ICI. “Ang mga mapapatunayang responsable ay haharap sa mga konsekwensya at pananagutan sa ilalim ng batas.”

Pag dissection sa Modus Operandi: Paano Kinisangkapan ang Pondo?

Ang pinakakagimbal-gimbal na bahagi ng rebelasyon ay ang detalyadong paliwanag kung paano eksaktong isinasagawa ang umano’y “kickback scheme.” Batay sa mga testimonya ng mga saksi na hawak ng ICI, ang sistema ay nagsisimula sa isang paraang tila simple ngunit lubhang sistematiko. Ito ay isang makinarya ng korapsyon na may mga partikular na tao na gumaganap ng mga partikular na papel.

Hakbang 1: Ang Proponent at ang “Jackpot” sa Flood Control Projects

Ang “proponent,” na maaaring isang miyembro ng Senado o ng Kamara de Representantes, ang siyang unang gagalaw. Ipapaalam ng mambabatas na ito kay Engineer Alcantara (isang pangalang paulit-ulit na lumutang sa imbestigasyon) na siya ay mayroong inilaang badyet para sa mga proyektong pang-imprastraktura.

Dito nakasalalay ang buong operasyon. Ayon sa ICI, ang scheme ay palaging umiikot sa mga flood control project. Ang dahilan? Ito ay isang kalkuladong desisyon batay sa kita. Ang “kickback” o “SOP” (Standard Operating Procedure) para sa mga proyektong ito ay nasa dambuhalang 25% hanggang 30% ng kabuuang halaga ng proyekto.

Ito ay malayong mas mataas kumpara sa kickback mula sa ibang mga proyekto, tulad ng mga kalsada o gusali, na sinasabing nasa 10% lamang. Ang pagpili sa flood control ay isang kalkuladong desisyon para ma-maximize ang iligal na kita. Ito rin ang pinakamasaklap na aspeto ng krimen: ang pondong dapat ay magliligtas sa mga tao mula sa kalamidad ang siyang pinagkukunan ng limpak-limpak na salapi. Ang mga proyektong ito ay madalas ding mas mahirap i-audit nang biswal kumpara sa isang kalsada o gusali, na ginagawang mas madali ang pagtatago ng mga substandard na materyales o ‘ghost’ na pagpapatupad.

Hakbang 2: Ang Paggawa ng “Listahan” at ang mga Tagapamagitan

Kapag nalaman na ni Engr. Alcantara ang halaga ng badyet, iuutos niya kay Engr. Hernandez (isa pang pangalan na kasama sa imbestigasyon) na gumawa ng isang listahan ng mga proyekto na katumbas ng badyet na hawak ng “proponent.” Ang listahang ito ay hindi basta-basta; ito ang nagiging blueprint ng kanilang operasyon.

Ang listahang ito ay ibibigay kay Juan Carlo Rivera, na siyang magsisilbing pangunahing tagapamagitan o “bagman.” Si Rivera ang magpapadala ng listahan sa isa sa dalawang destinasyon, na nagpapakita ng dalawang landas para maisakatuparan ang pandaraya sa pambansang badyet:

Landas A: Ang listahan ay ipapadala sa rehiyonal na opisina ng DPWH, sa kasong ito ay sa Bulacan. Mula doon, ang mga proyekto ay isasama sa opisyal na National Expenditure Program, o ang tinatawag na NEP. Ito ang bersyon ng badyet na isinusumite ng Ehekutibo sa Kongreso.

Landas B: Ang listahan ay ibabalik mismo sa “proponent” (ang Senador o Kongresista). Ang mambabatas mismo ang mag-i-insert ng mga proyekto sa House General Appropriations Bill (HGAB) o sa pamamagitan ng “Bicameral insertions” sa panahon ng pag-aayos ng badyet sa pagitan ng Senado at Kamara.

Sa parehong paraan, ang mga “piniling” proyekto ay nagkakaroon ng legal na pondo mula sa kaban ng bayan. Ang resulta ay pareho: ang mga proyektong ito ay opisyal na napopondohan, at handa nang “ipamigay” sa mga piling kontratista.

Hakbang 3: Ang Pagpili ng Kontratista at ang “SOP”

Kapag ang mga proyekto ay nakapaloob na sa NEP o sa General Appropriations Act (GAA) o ang pambansang badyet na pinirmahan na bilang batas, si Rivera ay gagawa ng isang buod ng mga proyektong ito. Dito na papasok muli si Engr. Alcantara, na siyang may kapangyarihang pumili ng mga “bata” o pinapaborang kontratista na siyang “magpapatupad” ng proyekto.

Dito na rin magsisimula ang pinaka-kritikal na bahagi: ang pagbabayad ng “SOP” o kickback sa “proponent.” Ang sistema ng pagbabayad ay detalyado rin:

Kung ang pondo ay dumaan sa NEP (Landas A): Isang “advanced payment” na 10% ng alokasyon ng badyet ang ibibigay sa proponent sa oras na mailabas ang NEP. Ang natitirang 15% ay ibabayad kapag naipasa na ang GAA.

Kung ang pondo ay “insertion” sa GAA (Landas B): Ang buong 25% na SOP ay ibibigay nang diretso sa proponent.

Ang pinakamalupit na rebelasyon: Ang 25% na “payoff” na ito ay ina-advance o inaabunuhan muna ng mga kontratista. Ito ang kanilang “investment” para masigurong sa kanila mapupunta ang proyekto. Sa madaling salita, bago pa man magsimula ang proyekto, bayad na ang proponent. Ang kontratista naman, na naglabas na ng 25% na paunang bayad, ay gagawa ng paraan upang mabawi ang kanilang “SOP” kasama ang kanilang tubo—isang siguradong recipe para sa mga substandard, depektibo, o mas masahol pa, mga “ghost project.”

Ang mga testimonya at affidavit na hawak ng ICI ang siyang nagpangalan sa anim na opisyal na nabanggit sa itaas bilang mga pangunahing sangkot sa mga paglabag na ito.

“Sa pagsasampang ito, nananatili kaming tapat sa aming pangako,” giit ng ICI. “Hahabulin namin ang katarungan hanggang sa kahuli-hulihang sentimo na sangkot. Ang hustisya ay hindi maaantala. Ito ang aming pangako sa ating bansa.”

Ang Tugon ng Ombudsman: “Hinog na” at Handa na para sa Aksyon

Kasunod ng pambubulgar ng ICI, ang atensyon ay mabilis na lumipat sa Office of the Ombudsman, ang ahensyang tatanggap ng rekomendasyon at magdedesisyon kung itutuloy ang kaso. Sa isang hiwalay na panayam, isang mataas na opisyal mula sa Ombudsman (na tila bago sa pwesto, nabanggit na siya ay 19-20 araw pa lamang sa opisina) ang nagbigay ng kanyang reaksyon. Ang kanyang mga salita ay nagbigay ng senyales na ang mga bagay ay mabilis na uusad, na may bagong sigla at direksyon.

“Ine-expect na namin ang ganitong aksyon,” pahayag ng opisyal, tinutukoy ang ulat ng ICI. “Ito ang mandato nila. Halos dalawang buwan na silang nakikipagpulong sa maraming tao at nag-iimbestiga. Ang output na ito ay very welcome, para magawa na natin silang mga kaso.”

Ano ang susunod na hakbang? Ayon sa opisyal, ang mga ito ay sasailalim sa Preliminary Investigation (PI). Bagama’t may ilang impormasyon na kailangan pa ng “validation,” marami sa mga ito ay “hinog na” o “ripe for action.”

“It means that most of the fact-finding has been done already by the ICI,” paliwanag niya. “Or sometimes the fact-finding was done by the DOJ… which makes the facts already vetted or validated.”

Ang Kolaborasyon ng DOJ at ang Target: Nobyembre 25

Ibinunyag din ng opisyal na ang Department of Justice (DOJ), sa pamamagitan ni Undersecretary Jess Andres, ay aktibong tumutulong sa pagbuo ng mga kaso. Ito ay nagpapakita ng isang “whole-of-government” approach sa pagtugis sa mga sangkot.

“Kasama rin namin ang DOJ… si Undersecretary Jess Andres, who’s helping us also develop some cases,” sabi ng opisyal. Ito ay mahalaga dahil sa ilang pagkakataon, ang DOJ ang nagsasagawa ng fact-finding, na pagkatapos ay idede-delegate na lang ng Ombudsman para sa PI upang hindi na magdoble ang trabaho.

Ang pinakamahalagang pahayag ay ang timeline. Nagbigay ang opisyal ng isang matapang at tiyak na target date.

“Mas mabilis na ito,” tiniyak niya. “We expect to be filing cases soon.”

Nang tanungin kung kailan, ang opisyal ay nagbigay ng isang matapang na target: “Ang target talaga is by November 25, mayroon na tayong mga kaso sa Sandiganbayan… o nai-file na sa Sandiganbayan by November 25.” Ang petsang ito ay wala pang isang buwan mula sa araw ng panayam.

Ang pagbanggit sa Sandiganbayan ay kritikal. Ito ang korte na may hurisdiksyon sa mga kasong graft at plunder na kinasasangkutan ng matataas na opisyal ng gobyerno. “Indictable sila sa Sandiganbayan, that should give you a clue enough,” pahiwatig ng opisyal, na tumutukoy sa mataas na salary grade ng mga akusado.

Tungkol sa 421 flood control cases na una nang na-report, kinumpirma ng opisyal na sila ay nasa proseso na ng “pag-validate” sa mga impormasyon, kabilang ang mga ulat mula sa PNP na ang ilan sa mga ito ay “ghost projects.” “Kailangan naming i-check ulit ang mga bid documents tungkol sa lokasyon ng mga sinasabing ghost projects… Kritikal ang lokasyon dito,” paliwanag niya.

Isang Bagong Estratehiya: “Ang Plunder ay Overrated”

Sa isang nakakagulat at tapat na pag-amin, ang opisyal ay nagbigay ng isang mahalagang pananaw sa kanilang magiging legal na diskarte. Nang tanungin kung plunder ba ang pinakamataas na kasong inaasahan, ang kanyang sagot ay prangka at hindi inaasahan.

“Ang plunder ay overrated,” aniya. “Sa loob ng maraming taon, palagay ko isa lang ang naging conviction sa plunder. Kaya tinitingnan natin ang ibang mga krimen na mas madaling patunayan.”

Ipinaliwanag niya na ang batas sa plunder ay “puno na ng butas” at ang mga jurisprudence (mga nakaraang desisyon ng Korte Suprema) ay nagpahirap sa pagpasa sa “test” o pamantayan ng ebidensya para sa plunder. Ito ay isang pag-amin na ang pagsasampa ng plunder, bagama’t maingay sa media, ay hindi palaging nangangahulugan ng tiyak na pagkakakulong.

Sa halip, ang Ombudsman ay magpo-focus sa isang serye ng iba pang mga kaso kung saan sila ay mas kumpiyansa. “Corruption-related, bribery, indirect bribery, malversation, falsification. Maraming involved dito sa mga kasong ‘to.”

Ito ay isang estratehiyang nakatuon hindi lamang sa paggawa ng ingay, kundi sa pag-abot sa tunay na resulta: ang conviction. Ang kanyang pamantayan sa pagsasampa ng kaso? “Reasonable certainty of conviction.”

“Kaya ‘pag tinuloy namin ‘yan, tinitingnan namin ang conviction bilang resulta ng aming mga pagsisikap. At siyempre, ang conviction ay nangangahulugang jail terms,” dagdag pa niya.

Pagpapalawak ng Lambat: Lahat Mananagot, Pati mga Kontratista

Nilinaw din ng opisyal na ang kanilang layunin ay panagutin ang lahat ng sangkot, hindi lamang ang mga pangunahing opisyal na pinangalanan ng ICI.

“Lahat ng contracting companies, isasama natin ang board of directors. Pananagutin natin sila sa lahat ng nangyari,” mariing sabi niya. “Kaya mas marami tayong magiging respondents dito.”

Ito ay isang mahalagang hakbang upang maputol ang sistema ng korapsyon. Sa matagal na panahon, ang mga pribadong kontratista na kasabwat sa mga anomalya ay madalas na nakakalusot, habang ang atensyon ay nasa mga opisyal ng gobyerno. Sa bagong estratehiyang ito, ang mga pribadong indibidwal na nakinabang sa scheme ay mananagot din.

Tinataya niyang sa unang batch pa lang ng mga kaso na ia-file sa Nobyembre 25, ang mga public officials, kabilang ang mga district officer, ay maaaring umabot na sa 14 hanggang 15 na tao, bukod pa sa mga pribadong indibidwal mula sa mga kumpanya ng kontratista.

Ibinahagi pa niya ang isang nakakabahala ngunit nagpapakita ng lalim ng problema: “May kasabihan dito, may sinasabi nga, hanggang janitor daw ng district office kumukuha ng pera.” Gayunpaman, sinabi niyang pag-aaralan nila kung paano isasampa ang kaso upang hindi ito makaantala sa pag-usad ng mga pangunahing kaso.

Isang Bagong Panahon ng Transparency sa Ombudsman

Marahil ang isa sa pinakamahalagang pagbabago na inanunsyo ay ang bagong patakaran ng Ombudsman tungkol sa transparency, isang direktang tugon sa mga taon ng pagiging sarado ng opisina sa publiko.

Una, sinabi ng opisyal na ipo-post nila sa website ang mga lumang desisyon sa mga kaso ni Senador Joel Villanueva—partikular ang mga resolusyon na pinirmahan nina dating Ombudsman Conchita Carpio-Morales at dating Ombudsman Martires. Ito ay upang matigil na ang mga espekulasyon. “Para lang sa impormasyon… Ito ay public property,” aniya.

Pangalawa, at mas malawak, sinabi niyang gagawin nilang pampubliko ang lahat ng mga resolusyon ng Office of the Ombudsman. Ito ay isang malaking pagbabago mula sa nakaraang polisiya na naghihigpit sa access ng media at publiko sa mga desisyon ng ahensya.

At pangatlo, isang radikal at pambihirang ideya ang kanilang pinag-aaralan: “Tinitingnan namin ang disenyo kung saan ang PI [Preliminary Investigation] ay pwede ring ma-view nang live,” anunsyo ng opisyal. “Kung pwede i-live stream pati preliminary investigation.”

Ipinaliwanag niya na ang lahat ng paglilitis sa korte ay dapat pampubliko, maliban sa mga kaso na may kinalaman sa mga bata. “Gusto naming makita ang hangganan ng transparency na maaari naming sundin sa opisinang ito.”

Kung matutuloy, ito ay isang pambihirang hakbang na magbibigay-daan sa publiko at media na masubaybayan ang bawat hakbang ng imbestigasyon sa real-time, na magpapataas ng tiwala ng publiko at maglalagay ng presyon sa mga taga-usig na gawin nang tama ang kanilang trabaho.

Konklusyon: Ang Paghihintay sa Katarungan

Ang mga rebelasyong ito ay simula pa lamang ng isang mahabang legal na laban. Ang mga pangalang binanggit ng ICI, partikular sina Senador Villanueva at Estrada, ay inaasahang magbibigay ng kanilang mga tugon at depensa sa mga darating na araw.

Ngunit ang mga pangyayari noong Oktubre 29 ay nagtakda ng isang bagong tono. Sa pagitan ng matibay na ebidensyang inilatag ng ICI at ang agresibong paninindigan at pangako ng transparency ng bagong pamunuan ng Ombudsman, mayroong isang nabubuong pakiramdam na marahil, sa pagkakataong ito, ang hustisya ay hindi lamang maaantala—ito ay aktibong hinahabol.

Ang paggamit sa pondo ng flood control—isang life-saving measure—bilang personal na alkansya ng ilang nasa kapangyarihan ay isang krimen hindi lamang laban sa kaban ng bayan, kundi laban sa bawat Pilipinong nanganganib ang buhay sa tuwing may kalamidad.

Para sa milyun-milyong Pilipino na patuloy na nagbabayad ng buwis sa pag-asang mapupunta ito sa mga serbisyong mag-aangat sa kanilang buhay, ang kasong ito ay higit pa sa politika. Ito ay isang paglaban para sa pananagutan at para sa pag-asa na ang sistema ay maaari pa ring gumana para sa kanila.

Gaya ng pangako ng ICI: “Hustisya ay hindi maaantala. Ito ang aming pangako sa ating bansa.” Ang buong Pilipinas ngayon ay nagmamasid, naghihintay kung ang pangakong ito ay sa wakas ay matutupad.