“Araw ni Arya Montebon”

Sa amoy ng grasa at kape, nagsisimula ang umaga ni Arya Montebon. Bago pa sumikat ang araw, gising na siya. Nakapuyod ang buhok, nakasuot ng kupas na overall na may nakaburdang Talipapa Motors, at matibay na bota. Hinipan niya ang singaw mula sa tinimplang kape at saka tumingin sa dingding na may nakapaskil na lumang larawan: isang sanggol na nakabalot sa kumot at isang babaeng payat—si Tia Remy, mayitim na eyebags ngunit may sinsero ngiti.

Sa tabi ng larawan, nakasabit ang manipis na kwintas na laging suot ni Arya. Minsan-minsan, hinahaplos niya ang maliit na singsing na nakasabit dito, tanging alaala ng kanyang pagkasilang sa gitna ng kaguluhan ng bagyong Hilaryo.

“Anak, kumain ka muna ng pandesal. Huwag purong kape,” tawag ni Tiya Remy mula sa kusina, tinatakpan ang palayok ng sinigang.

“May pasok pa si Roy. Ikaw na maghatid ng baon.”

“Opo, tiya,” sagot ni Arya. Sinuksok niya ang maliit na supot ng pandesal at itlog sa lumang backpack at hinaplos ang ulo ng pinsan.

“Roy, ito ha. Huwag mong kalimutan yung assignment sa drafting.”

“Salamat, ate. Pag-graduate ko, ako naman tutulong sa talyer. O baka mag-engineer ako.”

“Mas maganda kung engineer,” sabat ni Tiya Remy, nakaniti. “Pero kahit ano pa yan, mahalaga marangal.”

Paglabas nila sa Makipot na eskinita, sinalubong sila ng mga kapitbahay na sanay na sa kanilang araw-araw: si Mangaloy na tagatinda ng isda, si Aling Bebang na nag-aayos ng bigas, at ang tricycle stand na puno ng chismis at kwentuhan. Kumaway si Arya kay Kapitan Luningning Aragon na nakatayo sa barangay outpost, hawak ang listahan ng mga papipinturahang waiting shed.

“Arya! Kung may oras ka, pakitingnan yung service ng barangay jeep natin. Ang preno, parang may naririnig akong liyad.”

“Noted po, cap,” tugon ni Arya.

After lunch, punta siya sa kanto at nag-abot ng dalawang pandesal kay Roy bago isinakay sa jeep ni Mang Rodel Villarial.

“Arya sa Sabado ha, rotational check ng mga jeep namin. Budgeted tayo pero may pangkape. Basta safety muna bago kape.”

“Sige, ingat po,” biro ni Arya.

Nang makalampas sa palengke, tumigil si Arya sa karenderya ni Ate Sima Larenas.

“Ate Sima, dalawang lutong ulam mamaya ha. Para sa akin at kay tiya. May adobong manok ako na paborito mo,” sabi ni Arya.

“At saka, may naghahanap sayo kahapon. Yung suki mong si Kuya Bors, Reyzisirit daw ang langis.”

“Copy. Dadaan ako sa garahe niya pagkatapos ng isang unit dito,” tugon ni Arya, ngumiti habang iniayos ang balikat.

Pagdating sa Talipapa Motors, sinalubong siya ni Jessa Kinto, kababatang mekaniko na kasing talas ng tenga sa kakaibang tunog ng makina.

“Hoy, rey na ng torque wrench. May dalawang change oil at isang top overhaul na hinihintay ka.”

Dumating rin si Tito Bricks Labrador, beterano sa trabaho at mala-diksyonaryo sa specs at torque values.

“Arya, seryoso niyan, Mika? Ikaw muna sa top overhaul. Alam mong ang customer na yan si Engineer Red Valerio Cheng. Maselan. Pero mabait, honest lang ang gusto.”

Tumamo si Arya at sumabak. Matipid siyang magsalita habang maingat ang bawat galaw: tinanggal ang cylinder head, in-inspeksyon ang warpage gamit ang filler gauge, at sinuri ang piston rings kung may scoring.

“Arya, tingin mo kaya ng rehone o papalit?” tanong ni Jessa.

“Papalitan natin,” tugon ni Arya, nakatitig sa gasgas ng piston, parang guhit ng lapis.

Kung kuriputin ngayon, babalik ang makina after 2 months at mas mapapamahal si Engineer Cheng. Nagkatinginan sila ni Tito Bricks at sabay-silang.

“Hindi lang pag-aayos ang trabaho natin, pati pagpapaliwanag kung bakit yun ang tama,” wika ni Tito Bricks.

Maya-maya, dumating si enforcer Igi Almazan, pawis at hingal.

“Arya, emergency. Yung barangay jeep ni Cap. Parang lumulubog ang preno. Ako komportable ipatakbo yon para sa senior feeding. Dalhin mo dito.”

Pilunasan ni Arya ang kamay at lumapit sa tool cart. Tulungan siya ni Jessa, habang naghihintay, tumawag si Engineer Valerio.

“Arya, kumusta ang makina?”

“Sir, palit piston rings, lap jobs ahead, at palit gasket set,” paliwanag ni Arya sa mahinaong tono.

“Hindi na natin tatagain ang presyo, pero hindi rin tayo magtitipid sa piyesa. Ganyan ang gusto ko,” sagot ni Engineer Valerio.

“Kasama po sa checklist ang cooling system. Last time parang mataas ang operating temp,” tugon ni Arya.

Pagkababa ng tawag, hinaplos ni Arya ang kuwintas at naramdaman ang malamig na singsing sa daliri—parang kumukuha ng lakas sa isang taong hindi niya man lang maalala.

Tanghali na nang dumating si Kap. Luningning dala ang barangay jeep.

“Arya, pasilip naman. May biyahe pa kami mamayang hapon.”

Tinapik ni Arya ang pedal at tinikman ang higpit ng hose.

“May micro leak sa master cylinder. Kailangan natin ng rebuild kit. May budget tayo.”

“Titingin ako ng surplus na maayos,” tugon ni Arya.

“Hindi pwedeng pabayaan ang preno lalo na’t may senior feeding,” sabi ni Jessa.

Sumandali silang nagpalamig sa karenderya ni Ate Sima. Habang kumakain ng adobo, napuno ng kwento ang mesa.

“Arya, kailan mo bubuksan yung maliit mong shop? Dito sa tabi ng palengke may bakanteng pwesto.”

“Gusto ko kasing may maliit na auto electrical bay, yung may oscilloscope para sa sensor-based diagnostics,” sagot ni Arya.

“Aray! Osilo, ano?” biro ni Jessa.

“Basta ako, kaya ko na yung basic. Pero ikaw, ambisyosa, gusto mo laging may bago.”

Ngumiti si Arya, may bahid ng lungkot sa gilid ng biro. “Hindi ito ambisyon lang. Kung mas matutulungan natin ang mga chuper, mas mababa ang aberya sa kalsada at mas konti ang aksidente. Yan ang gusto ko.”

“Hindi ka lang mekaniko. May malasakit ka sa sistema,” sabat ni Tito Bricks habang sumubo ng sabaw.

Matapos kumain, balik sa talyer. Inorganisa ni Arya ang mga apprentice na sina Oy at Ara. Itinuro ang tamang pagtork ng bolts sa star pattern at ang halaga ng cleanliness sa assembly.

“Hindi pwedeng bara-bara. Ang grasa may lugar. Ang gasket dapat malinis na malinis. Ang makina parang tao—kapag napabayaan ng maliit na sintomas, lalaki ang problema,” paliwanag ni Arya.

Lumapit si Kuya Bors, isa sa suking choo ng UV Express.

“Arya, sumisirit ang langis sa likod ng makina. Baka oil seal.”

“Sige, pakinggan natin,” sagot ni Arya. Pinandar niya ang makina, itinapat ang tenga sa tunog at tiningnan ang ilalim.

“Rear main seal nga. Pero iru-rule out muna natin ang valve cover at PCV. Sayang ang pagod kung yun lang,” sabi niya.

Kapag nagsabi si Arya, panatag ang mga suki.

Sa hapon, bumuhos ang ulan. Dumating ang bagong kliyente, isang basang-basa na rider na si Cleo.

“Ate Arya, namatay sa gitna ng bahay yung motor ko. Tinaas mo ba yung breather? Baka nabasa ang ECU,” tanong ni Cleo.

Tinulungan siyang patuyuin ang makina. “Huwag mo munang pipilitin yan. Masisira,” payo ni Arya.

Tumingin si Arya sa labas. Nasa gilid si Tia Remy, may dalang payong at supot ng saging na saba.

“Arya, huwag mong kalimutan yung gamot mo sa acid. Napapadalas ka namang kumakain sa oras,” sabi ni Tia.

Kinuha ni Arya ang supot at dahan-dahang ngumiti.

“Tia, pag nagkapwesto ako, ikaw ang kashir ha, para hindi ako malulugi.”

“Kashir! Mas bagay sa tagapayo,” tawa ni Tia Remy.

Lumalim ang hapon. Naibalik ang lakas ng preno ng barangay jeep gamit ang maayos na rebuild kit. Naayos ang electrical ng motor ni Cleo. Nakapagbigay ng preventive plan si Arya kay Kuya Bors. Ngunit sa gitna ng tagumpay, may mga realistikong kabiguan: ang top overhaul ni Engineer Valerio kailangan pang i-clear sa machine shop at kulang ang pambili ng bagong oscilloscope.

Naglista si Arya sa maliit na kwaderno ng kailangan ngayon at susunod. Lumapit si Kaplo Ningning, basang-basa ang balikat.

“Arya, maraming salamat.”