“Sa gitna ng alikabok at kalawang, may batang ulila na natutong mangarap, magmahal, at lumaban sa buhay—sa kanyang munting notebook, nagsimula ang isang bagong mundo.”

an ng Tondo, may isang lumang bodega na tila ba naging bahagi na ng amoy ng alikabok at kalawang na bumabalot sa paligid. Dito, sa pagitan ng mga sirang kahon at nakausling bakal, natutulog gabi-gabi si Elian Navaro. Nakadapa sa lumang karton, yakap ang bag na halos laman ay dalawang damit at isang kupas na notebook, natutulog na parang matanda sa kanyang edad. Hindi siya iyakin—hindi dahil wala siyang sakit, kundi dahil natuyo na ang kanyang mga luha bago pa niya matutunang humingi muli ng tulong.

“Uy, Elian, gising na ha. Kukuha ka pa ng bote ngayon?” sigaw ni Tatay Simo mula sa eskinita habang nagtutulak ng kariton. Ang kariton niya ay puno ng tinapay at paminsan-minsan ng banana cue, ngunit kadalasan ay mga tirang pandesal na hindi nabenta kahapon.

Sumilip si Elian mula sa karton, kusot ang mata. “Opo, tay, sandali lang,” sagot niya, dahan-dahang tumayo at nag-uunat na parang matanda. Kinuha niya ang lumang tsinelas—isang asul, isang itim—habang inabot sa kanya ni Tatay Simo ang dalawang pandesal na may kaunting margarine.

“Kain ka muna bago ka lumarga,” sabi ng ama. “Salamat po,” mahinang tugon ni Elian, malinaw ang titig sa mata. Kahit gutom, hindi siya nagmamadali. Hinati niya ang pandesal sa dalawa, at inabot ang kalahati sa isang batang kasing-liit niya na biglang sumulpot sa gilid ng bodega.

“Kiko, kain muna, baka mamaya sumakit yan mo sa tubig lang,” wika niya. Si Kiko, payat at maitim ang tuhod at elbow sa kakalaro sa kalsada, ay ngumiti ng buong-buo. “Kuya Elian, ikaw talaga. Sige na nga,” sabay kagat na parang takot maagawan ng hangin. Piling-pili ang kilos ni Elian, palaging iniisip ang kapakanan ng iba kahit siya ay walang gaanong laman sa tiyan.

Paglabas niya sa looban, dala niya ang sako sa likod at isang pirasong PC na nakapulupot sa leeg para gawing karton. Dumadaan siya sa mga tambak ng basura at basurahan sa gilid ng kalsada, ngunit hindi niya iniistorbo ang pag-aari ng iba. Tahimik siyang nagbabantay sa sarili niyang konsyensya.

Habang yumuyuko siya upang kunin ang bote, tumunog ang kampana ng isang lumang pampasaherong jeep. Napatingin siya sa eskwelahang nadaanan nila araw-araw—mga batang naka-uniporme, may baon sa kamay, nagkakatuwaan sa gate. Biglang napahinto si Elian, naalala ang Leyte.

“Noong bagyong malakas, dalawang taon na ang nakakaraan… kasama pa niya ang nanay at tatay sa maliit nilang bahay malapit sa dalampasigan,” iniisip niya habang dumaraan ang alaala. Nang dumating ang malakas na hangin at alon, nawala ang kanyang mga magulang. Naisalba lamang siya ng kapitbahay na si Aling Puring, na nag-asikaso sa sugat niya at pinadala sa Maynila, ngunit dalawang linggo lang siya iniwan sa terminal na may Php5 at maliit na bag.

Sa dalawang linggong iyon, natutunan niyang mamulot, magbenta ng plastic, at maglakad nang walang direksyon. Ngunit dala niya ang panata sa sarili: hindi siya susuko, hindi siya magiging masamang tao, at gagawa siya ng dahilan para mabuhay.

Isang umaga sa Divisoria, habang nag-aayos ng kanyang sako, may isang babae na naka-grey polo ang lumapit. “Elian ba? Ako si Ma’am Ria Calderon. Naaalala mo ako?” tanong niya. Tumango si Elian. Nakita niya si Ma’am Ria noon sa feeding sa Luneta. Binati siya at inabot ang lumang notebook. “Ito para sa iyo. Isulat mo dito ang iniisip mo—basta huwag mong kalimutan ang sarili mo.”

Hawak ni Elian ang notebook, parang bagong laruan. “Para po sa akin?” tanong niya, hindi makapaniwala. “Oo, para sa’yo. Nakikita ko kung paano ka tumingin sa mundo. Hindi ka galit, pagod ka lang.” Ni Yakap ni Elian ang notebook sa dibdib niya, parang takot maagaw. “Salamat po, Ma’am.”

Bumalik sila sa bodega sa gabi. Tahimik ang paligid, may mga tambay na nag-iinuman sa kanto, ngunit si Elian ay umakyat sa paboritong pwesto sa gilid ng pader. Nilatag ang karton, binuksan ang notebook, at sinulat sa unang pahina: “Ako si Elian. Ulila ako pero hindi ako mawawala.”

Lumipas ang ilang linggo mula nang hawakan niya ang notebook. Bagamat hindi pa rin nawawala ang gutom at hirap, may maliit na pagbabago sa kanyang damdamin. Sa bawat pahina, may puwang na para sa kanyang mga pangarap, takot, at aral.

Sa Quiapo, nagsimula ang bagong ikot ng araw niya. Mas maraming tao, mas maraming paang dumadaan, at mas maraming pagkakataong kumita kahit barya. Tuwing umaga, pumupwesto siya sa gilid ng simbahan, hawak ang bungkos ng sampagita na binibili niya sa murang halaga. Hindi siya nanimilit, tahimik na nag-aalok sa mga dumadaan, natutunan niyang hindi kailangang maging maingay para mapansin.

Sa tabi niya, may matandang babae na nakaupo sa bangko, may lubid sa kamay at kahon ng papel sa harap. Bulag man, tila mas malinaw pa ang pakiramdam niya sa paligid kaysa sa iba. “Elian, ilan ang benta mo?” tanong ng matanda. “Anim na punay, tig-15,” sagot ni Elian nang matapat.

“Hindi pa ba napuputol ang sukli mo?” biro ng matanda. “Hindi po, bilangin ko muna sa utak bago ibigay,” wika ni Elian, natututo sa bawat pagkakamali. Ang simpleng pang-araw-araw na karanasan ay naging guro niya, nagturo ng tiyaga, katapatan, at disiplina.

At sa bawat gabi, habang nakaupo sa bodega, hawak ang notebook, si Elian ay natututo—hindi lamang kung paano mabuhay sa mundong magulo at mapanghamon, kundi kung paano magtiwala, magmahal, at maniwala sa kabutihan ng iba. Ang batang ulila sa Tondo ay unti-unting natutong maging matatag, nagdadala ng pag-asa hindi lamang sa sarili kundi pati sa mga batang katulad niya.

Sa huli, ang lumang bodega, ang simpleng notebook, at ang maliit na mundo ni Elian ay naging simula ng isang kwento ng katatagan, kabutihan, at pagbangon. Sa kabila ng gutom, lungkot, at kawalan ng pamilya, natutunan niya na kahit sa pinakamadilim na sulok ng lungsod, may liwanag na naghihintay—kung marunong kang mangarap at lumaban.

Si Elian Navaro ay hindi lamang nakaligtas; natutunan niyang mabuhay, mahalin ang sarili, at magsilbing liwanag para sa mga susunod na araw. Ang batang ulila ay nagbukas ng isang bagong kabanata, puno ng pag-asa, tapang, at mga pangarap na magiging kanyang gabay sa buhay.