Walang mas masakit pa para sa isang ina kaysa ipagtabuyan mula sa tahanang pinangarap niyang buuin kasama ang taong minahal niya. Pero kung minsan, ang mga sugat na iniwan ng pagtataksil ay nagiging apoy na nagpapanday ng lakas.
Ganito ang nangyari kay Elena Dela Cruz, isang babaeng minsan ay pinaglaban ang pag-ibig—ngunit sa huli, siya pa ang itinapon, habang ang kabit ng kanyang asawa ang inuwi sa bahay nila.

Noong panahong iyon, malakas ang ulan, may bagyong dumaraan sa probinsya ng Quezon. Kakapanganak pa lang ni Elena sa kanilang unang anak, si Mia, at halos di pa siya makalakad ng maayos. Habang yakap ang sanggol at tinatakpan ito ng kumot, bumukas ang pinto ng kanilang maliit na bahay. Pumasok ang asawa niyang si Ramon, basang-basa sa ulan—pero hindi iyon ang nagpagulat kay Elena, kundi ang babaeng nasa likuran nito.

“Elena,” malamig na sabi ni Ramon, “alis ka na rito. Dito titira si Liza.”
Akala ni Elena ay guni-guni lang niya iyon, pero nang itulak ni Ramon ang bag niya papunta sa pinto, doon siya natauhan. “Ramon… kakapanganak ko lang! May bagyo sa labas!” iyak niya.
Pero tila bato ang puso ng asawa. “Hindi mo na kailangang magsakripisyo pa. Si Liza ang gusto kong makasama.”

Lumuhod si Elena, nanginginig sa lamig at galit, habang umiiyak si Mia sa bisig niya. Ngunit wala siyang nagawa kundi lumabas sa gitna ng ulan—basang-basa, nanginginig, walang ibang dalang kundi isang bag at ang sanggol na umiiyak sa dibdib niya.

Ang mga kapitbahay ay tahimik na nagmamasid, walang makapaniwala sa kalupitang nasaksihan nila. Isang matandang ginang, si Aling Corazon, ang nag-abot ng kumot at nagpatuloy sa kanya sa maliit na bahay. “Hindi ka namin pababayaan, anak. Pero huwag mo ring kalimutan, ang ganyang klase ng lalaki—di karapat-dapat sa luha mo.”

Sa mga sumunod na taon, pinilit ni Elena na bumangon. Nagtrabaho siya bilang labandera sa umaga at tindera sa palengke sa gabi. Madalas siyang pagod, madalas din siyang umuwing umiiyak, pero sa bawat ngiti ng anak niyang si Mia, nabubura ang lahat ng sakit.

Lumipas ang labing-limang taon. Si Mia ay lumaking matalino, magalang, at mapagmahal. Nakapagtapos siya ng kolehiyo bilang valedictorian, at nagkamit ng scholarship sa Maynila. Sa araw ng graduation, habang yakap ang medalya, sinabi niya sa ina:
“Ma, balang araw, ibabalik ko lahat ng hirap mo. Promise.”

Hindi alam ni Elena na darating ang araw na iyon—at higit pa.

Isang hapon, may kumatok sa kanilang pintuan. Pagbukas ni Elena, halos tumigil ang mundo niya. Si Ramon—matanda na, payat, at halatang pagod. Nakasandal sa saklay, at halatang may sakit.
“Elena…” mahinang sabi nito. “Wala na si Liza. Pinabayaan niya ako. Wala akong mauwian. Patawad.”

Tahimik lang si Elena. Sa loob ng ilang segundo, bumalik lahat ng alaala—ang ulan, ang sigaw, ang sakit ng pagtataboy. Ngunit hindi na siya ang dating babae noon. Matatag na siyang tumingin sa lalaking minsan niyang minahal.

“Hindi ko kayang kamuhian ka, Ramon,” sabi niya sa malamig ngunit mahinahong tinig. “Pero ang bahay na ito… pinaghirapan ko para sa anak natin. Hindi mo na puwedeng angkinin ulit ang bagay na iniwan mo.”

Biglang lumabas si Mia mula sa kusina. Maganda, matangkad, at nakasuot ng uniporme ng opisina. Nagulat si Ramon.
“Ito si Mia,” wika ni Elena. “Ang batang itinaboy mo kasama ko sa gitna ng bagyo. Ang batang pinalaki mong wala sa tabi mo.”

Tahimik lang si Mia, ngunit lumapit ito sa ama at marahang inabot ang sobre. “Pa, ito ang address ng shelter. May kakilala ako roon. Matutulungan ka nila.”
Naluha si Ramon. “Hindi mo ba ako mapapatawad?”
Ngumiti si Mia, bagama’t may luha sa mata. “Matagal na, Pa. Pero hindi ibig sabihin noon na babalik kami sa dati.”

Habang paalis si Ramon, tila isang kabanata ng buhay ni Elena ang tuluyang nagsara. Lumapit si Mia at niyakap ang ina. “Ma,” sabi niya, “natupad na ‘yung promise ko. Hindi mo na kailangang umiyak dahil sa kanya.”

Ngayon, may sarili nang negosyo si Elena—isang maliit na laundry shop na tinawag niyang “Bagong Simula.” Sa pader ng tindahan, nakapaskil ang lumang litrato nila ni Mia noong baby pa ito—yung gabing pinalayas sila. Isang paalala na kahit gaano kalakas ang bagyo, palaging may araw na sisikat muli.

Minsan, hindi mo kailangang ipaghiganti ang sarili mo. Ang oras na mismo ang magpapakita kung sino ang tunay na dapat panigan ng tadhana.