Mainit na usapin na naman ang bumabalot kay Vice President Sara Duterte matapos ang isang kontrobersyal na palitan ng opinyon sa pagitan niya at ng isang abogadong kritiko na si Atty. Claire Castro. Sa naging diskusyon, tila naging sentro ng usapan ang isyu ng integridad, paggamit ng confidential funds, at ang papel ng Vice President sa mga isinasagawang imbestigasyon ng Independent Commission of Inquiry (ICI).

Sa harap ng publiko, binigyang-diin ni VP Sara na tila hindi na kailangan pang magbukas ng bagong komisyon dahil, ayon sa kanya, “napakadali lang naman” ng proseso ng imbestigasyon. Ngunit para sa mga tagamasid, ang ganitong pahayag ay nag-udyok ng mas marami pang tanong kaysa sagot.

Marami ang nagtaka kung bakit tila minamaliit ng Bise Presidente ang proseso ng ICI—isang komisyong nilikha upang magsiyasat sa mga alegasyon ng katiwalian sa ilalim ng ilang ahensya ng gobyerno. Ayon kay Atty. Castro, kung wala kang itinatago, wala kang dapat katakutan sa anumang imbestigasyon. Ngunit kung may agam-agam o pangamba, kadalasan ay sinusubukang sirain muna ang kredibilidad ng mga nagsisiyasat upang mauna sa depensa.

Ipinunto rin ng abogada na tila kulang ang pagkaunawa ng Bise Presidente sa aktuwal na proseso ng ICI. “Paano mo maa-assess ang isang imbestigasyon kung hindi mo naman alam kung paano ito isinasagawa?” aniya. Dagdag pa niya, hindi raw maaaring magbigay ng opinyon nang walang sapat na karanasan o pag-unawa sa mismong takbo ng komisyon.

Ang ICI ay binubuo ng mga eksperto sa larangan ng batas, engineering, at forensic accounting—mga propesyonal na walang direktang kaugnayan sa pulitika upang mapanatili ang pagiging patas ng proseso. Ayon sa mga ulat, layunin ng ICI na maglatag ng rekomendasyon batay sa mga dokumentadong ebidensya at ipasa ang mga resulta nito sa Office of the Ombudsman at sa Department of Justice para sa karampatang aksyon.

Ngunit sa naging tugon ni VP Sara, tila baga may pangamba o pag-aalinlangan sa naturang komisyon. Sinabi pa niya na hindi niya alam kung bakit kailangan pa ng ganitong uri ng imbestigasyon. Para sa mga kritiko, ang ganitong sagot ay indikasyon ng kakulangan ng transparency o posibleng pagtatanggol sa sarili laban sa mga isyung maaaring kumalabit sa kanyang opisina.

Matatandaan na isa sa mga maiinit na usapin nitong mga nakaraang buwan ay ang paggamit umano ng confidential funds ng Office of the Vice President at ng Department of Education sa panahon ni Duterte. Ayon sa mga ulat, ilang bilyong piso ang nailaan para rito—isang halaga na kinuwestiyon ng publiko kung saan eksaktong napunta. Sa kabila ng mga tanong, walang malinaw na ebidensiya o ulat na nagpapakita ng aktuwal na paggamit ng pondong ito para sa “case build-up” na madalas niyang banggitin.

“Kung napakadali lang naman daw mag-case build-up, bakit walang kasong naisampa gamit ang confidential funds?” tanong ng ilang tagamasid. Dagdag pa nila, kung tunay na may ginamit na pondo para sa mga imbestigasyon, dapat sana ay may mga dokumentadong resulta o kasong naisampa sa mga korte.

Sa kabilang banda, ipinagtanggol naman ng kampo ni VP Sara na walang masama sa kanyang pahayag at na siya ay may karapatan na magbigay ng opinyon sa mga isyung bumabalot sa gobyerno. Subalit sa pananaw ng mga kritiko, hindi lamang ito tungkol sa opinyon, kundi sa kakayahang magsalita nang may batayan.

Lumabas din sa mga komentaryo ng publiko ang isyu ng “priorities.” Habang abala umano si Pangulong Ferdinand Marcos Jr. sa mga proyekto at pagpapatakbo ng pamahalaan, napuna ng ilan na madalas nakikita si VP Sara sa mga biyahe at aktibidad na tila mas personal kaysa opisyal. Para sa ilan, ito ay repleksyon ng magkakaibang istilo ng pamumuno ng dalawang pinakamataas na opisyal ng bansa.

Ngunit higit sa lahat, ang insidenteng ito ay muling nagbukas ng mas malalim na tanong: gaano nga ba kahalaga ang accountability ng mga nasa poder ng gobyerno? Sa panahon kung saan ang tiwala ng mamamayan ay nakasalalay sa pagiging bukas at tapat ng mga lider, ang bawat salita at kilos ng mga opisyal ay may bigat na maaaring magpabago sa pananaw ng publiko.

Ang ICI, ayon sa mga tagapagtanggol nito, ay hindi nilikha upang manira ng sinuman kundi upang linisin ang pangalan ng mga walang sala at panagutin ang dapat managot. Sa halip na ituring ito bilang banta, maaari sanang maging pagkakataon ito upang ipakita ni VP Sara na handa siyang sumailalim sa anumang proseso ng pagsusuri.

Sa dulo, nananatiling bukas ang tanong: kung wala ka namang itinatago, bakit kailangang matakot sa imbestigasyon? Sa mga ganitong pagkakataon, madalas mas malinaw na nagsasalita ang mga kilos kaysa sa mga salita.

Ang mga mata ng publiko ngayon ay muling nakatutok sa Bise Presidente—hindi lamang sa kanyang mga pahayag kundi sa mga susunod na hakbang niyang gagawin. Magiging daan kaya ito upang linawin ang mga isyu, o lalo lamang nitong palalalimin ang mga duda?