‘Diwata’ Naaresto Nang Walang Sala: Mali Palang Tao, Mali Rin ang Proseso—Pulis, Umamin sa Kapalpakan

Isang araw, tahimik na namumuhay si Deo Balbuena—mas kilala sa social media bilang “Diwata”, ang viral street vendor mula Pasay. Araw-araw siyang kumakayod sa kanyang paresan, nagbibigay ngiti sa kanyang mga customer, at madalas ring mapanood sa internet dahil sa kanyang kwela at nakakatuwang personalidad.

Pero isang gabi noong Oktubre 7, nagbago ang lahat.

May kumatok sa kanyang bahay sa General Trias, Cavite. Mga pulis daw, at may dala silang warrant of arrest. Akala ni Diwata, prank o pagkakamali lang. Pero hindi—totoo ang papel. At ayon sa mga pulis, siya raw ay may kaso sa Mandaluyong City.

Ang kaso? Pagtatapon ng basura sa pampublikong lugar.

“Ni minsan, hindi pa ako nakapunta ng Mandaluyong.”

Yan ang mariing pahayag ni Diwata sa interview kay Raffy Tulfo. Halos hindi siya makapaniwala. Paano raw siya magkakaroon ng kaso sa isang lugar na hindi man lang niya napuntahan? At higit sa lahat, bakit siya ang inaresto kung hindi naman siya ang taong nagkasala?

Kilala si Diwata bilang isang masipag na street vendor sa Pasay. Doon siya nagtatrabaho araw-araw, at doon siya kilala ng komunidad. Kaya imposibleng nasa Mandaluyong siya noong naganap ang sinasabing insidente.

Pero dahil may bitbit na warrant, maayos siyang sumama sa mga pulis. Gabi na siya naaresto, kaya kinailangan niyang magpalipas ng gabi sa kulungan. Kinaumagahan pa siya nakapagpiyansa ng PHP 3,000—isang halagang maliit para sa iba, pero napakalaking kabawasan para sa isang tulad niyang kumakayod para sa araw-araw na kita.

Isang pagkakamali, isang maling pangalan, isang inosenteng nakulong

Sa panayam sa isa sa mga pulis na humuli, lumabas ang mas malalim na dahilan ng pagkakamali. Ayon sa kanya, may limang lalaking nahuling nag-iinuman sa kalye. Apat ang nagpakita ng ID, ngunit ang isa ay tumangging magpakilala agad. Nang bandang huli, naglabas ito ng ID—sira ang litrato, at hindi klaro ang mukha.

Ang pangalan sa ID? Dale Harito—ang tunay na pangalan ni Diwata.

Wala raw silang malinaw na larawan ng nahuling tao, at hindi rin pinayagang kunan ng larawan ang ID. Kaya isinulat na lang ng pulis ang nakalagay sa ID, na siyang naging batayan ng kasong isinampa. Ang masaklap, walang ni isang larawan o matibay na ebidensya na magpapatunay kung sino talaga ang nahuli.

Ang resulta: si Diwata ang inaresto, kahit hindi siya ang taong sangkot.

Ang hustisyang mapanira sa mahirap

Sa kanyang panig, ipinaliwanag ni Diwata na napahiya siya, naapektuhan ang kanyang hanapbuhay, at nabaon sa gastos. Hindi lang sa piyansa, kundi pati sa abogado, papel, at oras na nawala. Para sa isang maliit na negosyo tulad ng kanyang paresan, malaking dagok ito.

Pero ang mas masakit? Ang pakiramdam ng taong nakulong sa kasalanang hindi niya ginawa.

“Kung hindi ako kilala, baka nabubulok na lang ako sa kulungan,” ani Diwata. Totoo naman—kung sa isang sikat nang tao nangyari ito, paano pa ang mga ordinaryong mamamayan na walang boses at koneksyon?

Raffy Tulfo: “Hindi sapat ang pangalan lang sa papel.”

Sa programa ni Raffy Tulfo, binigyang-diin na hindi dapat nagkakasya ang mga awtoridad sa “pangalan lang” pagdating sa warrant of arrest. Dapat aniya ay may maayos na dokumentasyon: larawan ng ID, kumpletong detalye, at kung maaari ay kumpirmasyon mula sa arresting officer ng lugar kung saan galing ang kaso.

Tinawag rin ang isang opisyal ng PNP sa Cavite na siyang tumanggap ng warrant. Ayon sa kanya, nag-verify daw sila sa address ni Diwata at lumabas ang pangalan niya. Kaya siya agad nilang inaresto.

Pero para kay Tulfo, hindi iyon sapat.

“Kung tinawagan lang sana ang Mandaluyong police para i-confirm kung siya talaga ang taong tinutukoy, sana hindi na siya nahuli,” wika niya. Isa itong malinaw na kakulangan sa koordinasyon at due diligence.

Ang tunay na biktima

Habang lumilinaw ang mga detalye, mas lalong lumalabas ang katotohanang si Diwata ay naging biktima ng sistema. May ibang taong gumamit ng kanyang pangalan. Hindi sapat ang proseso ng pagkakakilanlan. Wala ring malinaw na ebidensya. Pero siya ang nakulong, siya ang napahiya, at siya ang nawalan.

Plano ngayon ni Diwata na sampahan ng kaso ang sinumang gumamit ng kanyang pangalan. Hinihiling rin niya na sana ay magsilbing aral ang nangyari sa kanya—hindi lang sa kapulisan kundi sa buong sistema ng hustisya sa bansa.

Isang pagkakamali, buong buhay ang apektado

Ang masakit sa kwento ni Diwata ay hindi lang ang pisikal na pag-aresto. Ang trauma, kahihiyan, at kabuhayang naapektuhan ay hindi kayang tumbasan ng simpleng “sorry”. Isang gabi lang siya nakulong, pero maaaring habambuhay niyang dalhin ang epekto nito sa kanyang pagkatao.

Ilang beses pa kaya mangyayari ang ganitong pagkakamali? Ilan pa kayang inosenteng Pilipino ang maaaresto, makukulong, at masisira ang buhay dahil lang sa kapabayaan?

Hustisya para sa lahat, hindi lang sa may kaya

Dahil dito, muling lumalakas ang panawagan para sa mas maayos na sistema ng pag-aresto sa bansa. Hindi sapat ang pangalan lang. Hindi sapat ang kutob. Hindi sapat ang “mukhang siya.”

Dapat may malinaw na ebidensya. Dapat may tamang dokumento. At higit sa lahat, dapat may malasakit.

Para sa mga tulad ni Diwata na araw-araw lumalaban sa buhay, ang simpleng pagkakamali ng sistema ay maaaring maging simula ng tuluyang pagbagsak.

Pero sa halip na manahimik, pinili ni Diwata na magsalita. Hindi lang para sa sarili, kundi para sa lahat ng Pilipino na maaaring malagay sa parehong sitwasyon.

Kung siya nga, na kilala na ng marami, ay nadamay—paano pa kaya ang mga walang boses?

Sa dulo ng lahat, isang tanong ang dapat nating sagutin:

Sa bansang ito, pantay ba talaga ang hustisya para sa lahat?