“Sa mundong puno ng numero at tubo, paano kung ang tunay na yaman ay nasa puso ng isang babaeng minana ang responsibilidad… at ang panganib na hindi niya alam na paparating?”

Sa pagsapit ng unang sinag ng araw sa kabundukan ng Santelmo, tila lumiliwanag ang buong paligid na para bang ginintuan. Doon sa lumang gusaling bato, abala na agad si Serena de los Arcos sa pag-aayos ng mga papeles sa luma ngunit maaliwalas na opisina ng kumpanyang minana niya sa kanyang ama. Ang tanawin ng palayan sa ibaba ay tila nagri-reflect ng buhay na iniwan ni Don Vicente—isang negosyong itinayo hindi lang para yumaman, kundi upang maging haligi ng komunidad.

Sa gilid ng mesa ni Serena, maayos na nakaayos ang mga dokumentong kailangan niyang suriin. Scholarship forms, health assistance requests at listahan ng mga benepisyong ipamimigay sa mga manggagawa. Para kay Serena, ang mga papel na ito ay hindi ordinaryong dokumento. Ito ang mukha ng bawat pamilyang umaasa sa kompanya. Ito rin ang pangakong iniwan ng kanyang ama—ang pangakong gusto niyang ituloy.

Ma’am Serena, dumating na po sila—yung mula sa Baryo San Isidro, wika ni Pasing, ang sekretaryang halos pangalawang ina na sa kanya. Pakipasok na lang sila sa conference room, sagot ni Serena. Pakikapihan na rin sila. May anak yata silang nangangailangan ng maintenance medicine, tama? Tumango si Pasing. Oo, anak. At may isang magsasaka ring umaasa na mabawasan ang upa ngayong tag-ulan.

Habang naglalakad si Serena pababa sa lumang hallway, maingat niyang pinunasan ang alikabok na umangat mula sa sahig na kahoy. Sa dulo, may isang pamilyar na pigurang nakatayo—si Miranda de los Arcos, ang tiyahing kilala sa pagiging elegante, matalim magsalita, at mas lalong matalim maghusga.

Serena, malamig na bati ni Miranda. Balita ko, nagpapamudmod ka na naman. Scholarship dito, libreng checkup doon. Negosyo ang hinahawakan mo, hindi charity.

Ngumiti si Serena. Hindi magaspang, hindi rin patalo—isang ngiting may sariling lakas. Tiya, bahagi po ito ng vision ni Papa. Kung malusog ang tao, malusog ang negosyo. Vision o ilusyon, sagot ni Miranda sabay ipit sa clutch bag. Hindi lahat ng empleyado ay nararapat bigyan. Hindi lahat ay dapat pagbigyan.

Sa saglit na iyon ay bumukas ang pintuan. Pumasok si Marco Villeran, ang batang arkitektong kinuha para sa bagong multipurpose hall. Naka-rolled sleeves siya at may dalang blueprint. Ang ngiti niya ay parang kauna-unahang sinag ng araw—simple pero maliwanag.

Good morning, Miss De los Arcos—ah, Serena, wika ni Marco. May ilang updates ako sa design. Sakto naman. Halika, tingnan natin bago mag-meeting, tugon ni Serena.

Napalingon si Miranda, at may kung anong dumaan sa kanyang tingin—hindi tuwa, hindi rin galak. Para bang pagsusukat. Ah, si Marco, matamis ang tono ni Miranda pero may pakla. Napapadalas ang dating mo rito. Sana pati ang ROI napapadalas din.

Ma’am, ginagawa po namin ang lahat para sulit ang budget, sagot ni Marco magalang. At gusto naming maging sentro ng disenyo ang komunidad.

Komunidad? Natawa si Miranda. Maganda sa papel. Mahirap sa kita.

Sa gitna ng tensyon ay nagpatuloy ang araw. Sa conference room, isa-isang lumapit ang mga taga-baryo. May mga nanay na nanginginig ang kamay habang inaabot ang reseta. May mga magsasakang bitbit ang sumbrerong puno ng pawis.

Ma’am… hindi po namin kayang bilhin buwan-buwan ang gamot ni Ninyo, pakiusap ng isang ina.

Gagawa tayo ng paraan, sagot ni Serena. At sa tono niya, ramdam ang katiyakan. Hindi po ito pangako, kundi solusyon.

Isang magsasaka naman ang lumapit. Ma’am… baka puwedeng bawasan ang upa ngayong tag-ulan. Babawi na lang po kami pag tuyo ang lupa.

Pag-aaralan natin ‘yan. Pero ngayon pa lang, maglalabas tayo ng temporary adjustment. Ayokong may nagugutom dahil lang sa ulan.

Habang pinagmamasdan siya ni Marco mula sa dulo ng mesa, may ibang tumitibok sa puso nito. Hindi dahil sa ganda, kundi dahil may kakaibang dignidad ang babae. Para itong ilaw na hindi napupundi.

Hindi ka tulad ng ibang may-ari na nakatrabaho ko, bulong ni Marco nang sila na lang ang naiwan. Kadalasan maganda lang sa papel, kulang sa puso.

Ngumiti si Serena. Siguro dahil tinuruan ako ni Papa na makita ang tao bago ang numero. Ikaw? Bakit ka sumali sa proyekto?

Dito ako lumaki, sagot ni Marco. Sa kabilang baryo. Gusto kong may espasyo ang komunidad. May lilim, may tubig, may buhay.

Sa saglit ng kanilang pag-uusap ay sumilip si Miranda sa nakaawang na pinto. Tahimik, parang aninong may sariling isip. Hawak niya ang isang papel—listahan ng cost-cutting measures na magpapabura sa mga benepisyo ng mga manggagawa kung maipasa.

Kinagabihan, nagkape sina Serena at Miranda sa lumang veranda. Mabagal ang hangin. Sa malayo’y maririnig ang kuliglig.

Serena, bungad ni Miranda, malapit nang ilabas ang testamento ng ama mo. Hindi pa pormal, pero may naririnig na ako sa legal team.

Alam ko po. At kahit ano ang nilalaman, tatanggapin ko basta patas.

Patas? Ngumiti si Miranda, ngunit may talim. Sana ganyan din ang tingin mo kapag lumabas ang totoo.

Muli siyang tumingin kay Serena. Isa pa, kausapin mo ang arkitektong iyon. Huwag kang magpapadala sa idealismo. Hindi napapatakbo ang mundo sa awa.

Hindi awa ang puhunan ko, tiya. Paniniwala.

Sa sandaling iyon, tila may malalim na kulog sa himpapawid. Tahimik, pero may paparating.

Kinabukasan, bumalik si Marco, dala ang revised plans. Sa gilid ng blueprint ay may nakasulat: Hall of Names—isang pader kung saan ilalagay ang pangalan ng bawat manggagawang tumulong.

Napangiti si Serena. Hindi lang gusali. Alaala. Kasaysayan.

Sa may hagdanan, nakatayo si Miranda. Tahimik. Ang tingin niya ay parang nagbibilang ng bawat sandaling sumisikat si Serena sa mata ng mga tao. At sa ilalim ng kanyang ngiti, may lumalalim na galit—galit na parang ilog ng Santelmo. Payapa sa ibabaw pero mabagsik sa ilalim.

Tanghaling tapat nang dumating si Attorney Lucho Serano, dala ang makapal na folder ng testamento ni Don Vicente. Sa sala, humarap sila: Serena, Miranda, at ang board. Tahimik ang lahat. Kahit ang lumang orasan ay tila dahan-dahan.

Bago ko basahin ang nilalaman ng testamento, wika ni Atty. Lucho…

At doon, nagsimulang umikot ang mundo ni Serena. Sapagkat hindi lang pala yaman at kumpanya ang nakataya—kundi ang katotohanang matagal na ipinagkait ng isang taong pinakaaasahan niyang kakampi.

At sa gitna ng katahimikan, may lihim na papasabog ng kapalaran.