Sa ilalim ng nakakapasong sikat ng araw sa harap ng simbahan ng Quiapo, ang sampung taong gulang na si Andoy ay may dalang sariling liwanag—ang mga puting, mabangong bulaklak ng sampaguita na nakasabit sa kanyang maliit na braso. Bawat kuwintas na kanyang ibinebenta ay hindi lamang pambili ng pagkain, kundi isang panalangin para sa kanyang Lola Ising na ilang linggo nang nakahiga sa banig dahil sa matinding ubo. Ang kanyang lola ang nag-iisang pamilya ni Andoy, ang kanyang kanlungan, at ang kanyang mundo.

Linggo ng hapon, dagsaan ang mga tao palabas ng simbahan. Abot-langit ang ngiti ni Andoy, umaasang mauubos ang kanyang paninda. “Sampaguita po, Ma’am, Sir. Mabango po, pampasuwerte,” alok niya sa bawat dumaraan. Karamihan ay hindi siya pinapansin, ang iba’y tinataboy pa siya. Ngunit si Andoy ay sanay na; ang pagwawalang-bahala ng mundo ay hindi sapat para patayin ang pag-asa sa kanyang puso.

Hanggang sa isang nagniningning na sasakyan ang huminto sa tapat ng simbahan. Bumaba mula rito ang isang ginang na balot sa alahas at may tatak na damit—si Ginang Eleanor de la Cruz. Mukha siyang pagod at iritado. Lumapit si Andoy, hawak ang pinakamagandang kuwintas ng sampaguita.

“Ma’am, bili na po kayo ng sampaguita. Para po sa gamot ng lola ko,” sabi ni Andoy sa malambing na boses.

Tiningnan lamang siya ni Ginang Eleanor mula ulo hanggang paa na may pandidiri. “Umalis ka nga sa harapan ko, bata. Ang dudungis ninyo,” mariin niyang sabi sabay tulak ng mahina sa balikat ni Andoy.

Napaatras si Andoy, nalungkot sa narinig. Sa sandaling iyon, biglang napasigaw si Ginang Eleanor. “Ang telepono ko! Nasaan ang cellphone ko! Kinuha mo!” sigaw niya, at lahat ng mga mata ay napunta sa kanya, at pagkatapos, sa takot na takot na si Andoy.

“Hindi po! Wala po akong kinukuha!” umiiyak na sabi ni Andoy, habang hawak-hawak pa rin ang kanyang mga sampaguita.

Pero huli na ang lahat. Ang driver at ang security guard ng simbahan ay mabilis na lumapit. Hinawakan ng mahigpit ng guwardiya ang braso ni Andoy. “Ikaw lang ang lumapit sa kanya! Aminin mo na!”

“Bitawan n’yo ako! Hindi po ako magnanakaw!” pagmamakaawa ng bata. Ang kanyang mga luha ay humahalo sa alikabok ng kalsada. Ngunit ang sigaw ng isang mayamang ginang ay mas malakas kaysa sa iyak ng isang mahirap na paslit. Sa harap ng nag-uusyosong mga tao, si Andoy ay kinaladkad patungo sa sasakyan at dinala sa pinakamalapit na presinto ng pulisya. Ang mga kuwintas ng sampaguita ay nagkalat sa sahig, nayurakan at walang halaga—tulad ng kanyang dignidad sa mga sandaling iyon.

Sa loob ng presinto, ang mundo ni Andoy ay lalong lumiit. Ipinasok siya sa isang maliit at madilim na silid. Ang amoy ng sampaguita ay napalitan ng amoy ng kalawang at alinsangan. Niyakap niya ang kanyang mga tuhod, nanginginig sa takot at ginaw. Ang tanging nasa isip niya ay ang kanyang Lola Ising. Paano na siya? Sino ang mag-aalaga sa kanya?

Si Sarhento Gomez, isang pulis na may malalalim na guhit ng pagod sa mukha, ang humarap sa kaso. Sanay na siya sa mga ganitong eksena—isang mayamang biktima at isang tinedyer na salarin. Para sa kanya, isa na namang ordinaryong araw ito.

“Pangalan?” tanong niya kay Andoy.
“Andoy po,” sagot ng bata, garalgal ang boses.
“Saan mo tinago ang cellphone, Andoy? Ibabalik natin, at baka mapababa pa ang kaso mo,” sabi ni Sarhento Gomez, walang emosyon.

“Wala po talaga akong ninakaw, Sir. Nagbebenta lang po ako para sa lola ko,” paulit-ulit na sabi ni Andoy, habang dumadaloy ang walang tigil na mga luha. Mula sa kanyang bulsa, inilabas niya ang kanyang kinita sa buong araw: ilang gusot na bente pesos at mga barya, kasama ang isang maliit na papel na may guhit ng isang nakangiting matanda. “Para po sa gamot niya.”

May kung anong kumurot sa puso ni Sarhento Gomez. Nakita niya ang sinseridad sa mga mata ng bata—isang bagay na bihira na niyang makita sa kanyang trabaho. Samantala, sa labas, si Ginang Eleanor ay walang tigil sa pagrereklamo, nais na mabilis na maikulong ang “magnanakaw”. Ang kanyang tinedyer na anak na lalaki, si Miguel, na kasama niya, ay tahimik lang sa isang sulok, bakas ang pagkabalisa sa mukha.

“Ma’am, sigurado po ba kayo na ang bata ang kumuha?” tanong ni Sarhento Gomez kay Ginang Eleanor.

“Ano ka ba naman, Sarhento! Siyempre! Siya lang ang lumapit sa akin!” mayabang na sagot ng ginang.

Bumalik si Sarhento Gomez sa silid ni Andoy, nag-iisip. May mali sa kuwento. Nagpasya siyang tingnan ang CCTV footage ng simbahan, kahit na sinabi ng guwardiya na malabo ito. Habang hinihintay ang kopya, biglang lumapit si Miguel, ang anak ni Ginang Eleanor, sa kanyang ina.

“Mommy…” mahinang tawag niya.
“What is it, Miguel? Can’t you see I’m busy?”
“Mommy… yung phone mo po…” nanginginig na sabi ng bata. “Nasa… nasa kotse po. Nahulog po sa pagitan ng upuan kanina noong hinahanap n’yo yung sunglasses n’yo. Natakot po akong sabihin kasi galit na galit ka.”

Natigilan si Ginang Eleanor. Ang buong mundo niya ay tila huminto. Ang kanyang mukha, na kanina’y puno ng galit at pagmamataas, ay biglang namutla. Mabilis niyang tinawagan ang kanyang driver. At sa ilang sandali lang, kinumpirma nito ang sinabi ni Miguel. Ang telepono ay naroon, ligtas at buo.

Ang katahimikan sa presinto ay nakakabingi. Lahat ng mata ay napunta kay Ginang Eleanor. Ang kanyang kayamanan at kapangyarihan ay biglang nawalan ng saysay sa harap ng kanyang malaking pagkakamali.

Pinakawalan ni Sarhento Gomez si Andoy. Nang makita ng bata ang pulis na papalapit, lalo siyang umiyak, iniisip na iyon na ang katapusan niya. Ngunit binuksan ng sarhento ang selda at sinabing, “Malaya ka na, iho. Umuwi ka na sa lola mo.”

Nang makita ni Ginang Eleanor si Andoy na lumalabas—payat, magulo ang buhok, at may bakas ng luha sa pisngi—isang matinding hiya at pagsisisi ang bumalot sa kanya. Lumapit siya, nanginginig. “Patawarin mo ako, bata… Patawad…” Inabutan niya si Andoy ng isang makapal na bungkos ng pera.

Tiningnan ni Andoy ang pera, pagkatapos ay umiling siya. Sa kabila ng gutom at pangangailangan, mas matimbang ang kanyang dangal. “Hindi po ako magnanakaw,” sabi niya sa mahinang ngunit buong tinig. Iyon lang at tumakbo na siya papalabas ng presinto, pabalik sa mundo kung saan naghihintay ang kanyang lola.

Ang insidenteng iyon ay hindi na nawala sa isip ni Ginang Eleanor. Ang mukha ng batang umiiyak at ang mga salitang “Hindi po ako magnanakaw” ay umalingawngaw sa kanyang mga gabi. Hindi sapat ang pagsisisi. Ipinahanap niya kung saan nakatira si Andoy. Natagpuan niya ito sa isang maliit na barung-barong sa ilalim ng tulay. Doon, nakita niya ang matinding kahirapan, ngunit nakita rin niya ang wagas na pagmamahalan ng mag-lola.

Sa pagkakataong ito, hindi pera ang inialok niya. Buong puso siyang humingi ng tawad kay Andoy at sa kanyang Lola Ising. Ipinagamot niya ang matanda at binigyan ng scholarship si Andoy para makapag-aral. Sa simula ay tumanggi si Andoy, ngunit sa pakiusap ng kanyang lola, tinanggap niya ito.

Nagbago ang buhay ni Andoy. Nakapag-aral siya at naging isang matalinong estudyante. Ngunit tuwing Sabado’t Linggo, bumabalik pa rin siya sa harap ng simbahan, hindi para mamalimos, kundi para magbenta ng sampaguita. Ito ang kanyang paalala kung saan siya nanggaling, at isang simbolo ng dangal na kahit kailan ay hindi mananakaw ninuman. Isang hapon, dumaan siya sa presinto at iniwan ang isang kuwintas ng sampaguita sa mesa ni Sarhento Gomez—isang pasasalamat na walang salita. Ang simpleng bulaklak na minsang naging saksi sa isang malupit na akusasyon ay naging simbolo na ngayon ng pag-asa, pagpapatawad, at isang bagong simula.

Ano ang mas matimbang para sa iyo: ang pagpapatawad para gumaan ang iyong kalooban, o ang pagtanggi bilang pagpapakita ng dignidad? Kung ikaw si Andoy, ano ang iyong gagawin? Ibahagi ang iyong mga saloobin sa mga komento sa ibaba.