Matapos ang ilang buwang pananahimik, muling nagsalita si dating Senadora Leila de Lima — sa pagkakataong ito, hinggil sa isang bagong isyung yumanig sa mga lokal na proyekto ng pamahalaan. Nanawagan si De Lima na panagutin ang mag-asawang Discaya, na umano’y sangkot sa mga “ghost projects” o mga proyektong ginastusan ng gobyerno pero hindi naman kailanman naipatupad.

Sa panayam ng programang Kabayan, mariing sinabi ni De Lima na hindi na dapat palampasin ang ganitong klase ng katiwalian. “Ang pera ng bayan ay hindi dapat nagiging personal na negosyo ng iilan. Kung totoo ang mga alegasyon, kailangang managot ang mag-asawang ito sa batas,” ani ng dating senadora.

Ayon sa mga dokumentong lumutang sa imbestigasyon, ang mga Discaya couple ay sinasabing konektado sa ilang local infrastructure projects na may pondo mula sa national government. Subalit sa pagsisiyasat ng mga auditor, natuklasan umano na maraming proyekto ang walang aktwal na konstruksyon, bagaman kumpleto sa papeles, resibo, at liquidation reports.
“Ito ‘yung tinatawag na ghost projects — nakatala sa dokumento pero walang bakas sa lupa,” paliwanag ni De Lima.

Dagdag pa niya, nakakabahala na ilang opisyal at contractor ang patuloy na nagagamit ang parehong modus sa iba’t ibang lugar ng bansa. “Hindi ito simpleng pagkukulang. Isa itong malinaw na pandaraya. Ang masakit, ang mga ganitong proyekto ay para sana sa mga komunidad na palaging binabaha, walang kalsada, o walang maayos na tulay. Pero ninanakaw pa rin,” ani ng senadora.

Ayon sa ulat, lumalabas na libu-libong piso kada proyekto ang ipinapasa bilang bahagi ng “ghost fund,” na kalauna’y lumolobo sa milyon-milyon sa kabuuan.
May mga contractor umanong nagtestigo na sinasabihan silang “huwag nang ituloy ang construction” dahil “settled na raw sa papel.” Sa madaling salita, ginagamit lang ang pangalan ng proyekto para maglabas ng pondo — isang sistematikong scheme na matagal nang reklamo ng mga lokal na opisyal.

Ipinanawagan ni De Lima sa Department of Justice (DOJ) at Commission on Audit (COA) na magsagawa ng malalim na imbestigasyon sa mga Discaya at sa lahat ng kasangkot. “Hindi ito dapat matapos lang sa isyu ng pangalan. Dapat masundan kung sino ang mga kakutsaba nila sa mga ahensya. Hindi gagalaw ang ganitong operasyon kung wala ring mga kasabwat sa loob,” diin niya.

Bukod sa imbestigasyon, hinimok din niya ang Senado at House of Representatives na muling repasuhin ang sistema ng project validation para hindi na maulit ang ganitong anomalya. “Kailangan nating ayusin ang paraan ng pag-aapruba at monitoring ng proyekto. Kung kaya nilang dayain ang flood control, road repair, at barangay hall projects, ibig sabihin may butas ang sistema,” dagdag ni De Lima.

Samantala, sa mga komento ng netizens online, marami ang nagpahayag ng galit at pagkadismaya. “Habang ang mga mahihirap nagbabayad ng buwis, may mga ganitong tao na nilalaro lang ang pera ng gobyerno,” ani ng isang netizen. May iba namang nagpasalamat kay De Lima sa muling pagpapakita ng tapang at paninindigan. “Matagal man siyang nanahimik, ngayon bumabalik siya para muling ipaglaban ang katotohanan,” sabi ng isa.

Ngunit may ilang kritiko rin na nagsabing dapat mag-ingat si De Lima sa kanyang mga pahayag, lalo na’t wala pa raw konkretong ebidensyang inilalabas sa publiko. “Ang isyu ng ghost projects ay kailangang patunayan ng dokumento, hindi lang pahayag,” ani ng isang political observer.

Gayunpaman, nanindigan si De Lima na sapat na ang mga lumabas na datos upang simulan ang pormal na aksyon. “Hindi ako magpapatumpik-tumpik. Ang kababayan natin ang tunay na biktima rito. Hindi ito isyu ng politika, ito ay laban para sa katapatan sa serbisyo publiko,” mariin niyang pahayag.

Sa ngayon, hindi pa nagbibigay ng opisyal na komento ang mag-asawang Discaya sa mga paratang. Gayunman, ayon sa ilang ulat, nakatakda silang ipatawag ng mga imbestigador sa mga susunod na linggo upang magpaliwanag.
Samantala, ipinahayag ni De Lima na handa siyang makipagtulungan sa anumang imbestigasyon, basta’t magtuluy-tuloy ito at hindi mauwi sa “press release lamang.”

Ang isyung ito ay muling nagpapaalala ng paulit-ulit na problema sa gobyerno: ang katiwaliang bumabalot sa mga proyektong dapat sana’y nakatutulong sa bayan.
At sa gitna ng galit ng taumbayan, nananatiling tanong: Hanggang kailan magiging normal ang ghost projects sa bansa — at kailan tuluyang mananagot ang mga nasa likod nito?