Hindi makapaniwala ang marami — ang dating simbolo ng polusyon sa Metro Manila, ang Pasig River, ay idineklarang WORLD CLASS river ng isang international environmental organization! Sa unang pagkakataon sa kasaysayan, opisyal nang kinilala ng mga eksperto mula sa iba’t ibang bansa ang malaking pagbabago at muling pagsigla ng ilog, na ilang dekada ring itinuring na “patay.”

Ayon sa ulat ng Asia River Restoration Council (ARRC), nakapasa na ang Pasig River sa international standards para sa water quality, biodiversity, waste management, at eco-rehabilitation. Ibig sabihin, kaya na nitong suportahan ang buhay-tubig at ligtas na ulit para sa ilang uri ng isda at halaman — isang bagay na dati ay imposible.

Matatandaan na noong dekada ’90, itinuring ng United Nations ang Pasig River bilang isa sa pinakamaruming ilog sa buong mundo. Mula noon, paulit-ulit na sinubukang linisin ang ilog, ngunit bigo ang karamihan dahil sa patuloy na pagdami ng basura at informal settlements sa paligid nito. Ngunit sa ilalim ng pinagsamang inisyatiba ng gobyerno, pribadong sektor, at mga lokal na pamahalaan — sa wakas, nagtagumpay ang plano.

Ayon sa ARRC, isa sa mga pinakamalaking factor ng tagumpay ay ang agresibong pagpapatupad ng waste segregation, river rehabilitation projects, at paggamit ng mga makabagong teknolohiya tulad ng floating waste barriers at solar-powered filtration systems. Bukod dito, ipinuri rin ang partisipasyon ng mga residente sa paligid ng ilog, na aktibong nakilahok sa mga clean-up drive at edukasyong pangkalikasan.

“Ang Pasig River ay ehemplo ng pag-asa,” ayon sa opisyal na pahayag ng ARRC. “Mula sa pagiging simbolo ng kapabayaan, ngayon ito ay modelo ng pagbabago para sa iba pang lungsod sa Asya.”

Ayon sa mga eksperto, bumaba nang higit 80% ang antas ng polusyon sa tubig, at lumago ang dami ng mga nabubuhay na organismo sa loob lamang ng tatlong taon. Ang dating mabahong amoy ng ilog, halos hindi na raw nararamdaman sa ilang bahagi, at sa gabi, nagiging tanawin na ito ng mga taong naglalakad o nagbibisikleta sa Pasig River Esplanade.

Ipinagmamalaki ni Pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. ang tagumpay na ito, na tinawag niyang “proof of what Filipinos can do when united.” Sa kanyang talumpati, sinabi ng Pangulo: “Ang Pasig River ay hindi lang ilog — ito ay simbolo ng pagbabago at disiplina. Ipinakita natin sa mundo na kaya nating itama ang mga pagkakamali ng nakaraan.”

Kasama sa seremonya ng pagkilala ang mga kinatawan mula sa higit 30 bansa, kabilang ang Japan, Singapore, at Netherlands, na kilala sa mga programa sa river rehabilitation. Isa sa mga banyagang delegado ang nagsabing, “Hindi namin inakala na makakamit ng Pilipinas ito sa loob lamang ng ilang taon. Ang Pasig River ay patunay na kung may political will, posible ang milagro.”

Ngunit sa likod ng papuri, may mga paalala rin. Ayon sa mga environmental advocates, kailangan pa ring panatilihin ang kalinisan ng ilog at huwag hayaang bumalik sa dati. “Ang challenge ngayon ay sustainability. Hindi sapat na malinis na siya ngayon — dapat manatiling malinis sa susunod na henerasyon,” ayon kay Engr. Liza Natividad, isang river management expert.

Sa kasalukuyan, ginagawang eco-tourism site ang ilang bahagi ng ilog, kabilang ang mga floating parks, bike lanes, at open-air cafés sa kahabaan ng Pasig Riverwalk. Ayon sa mga opisyal ng Metro Manila Development Authority (MMDA), may mga international investors na interesado nang magtayo ng eco-resorts at green transport hubs sa paligid ng ilog.

Hindi rin nagpahuli ang mga netizens sa pagbuhos ng papuri. Sa Facebook, Twitter, at TikTok, nag-trending ang hashtag “#PasigRiverMiracle” matapos lumabas ang mga drone shots na nagpapakita ng malinaw na tubig at berdeng paligid. “Hindi ako makapaniwala! ‘Yung ilog na kinatatakutan kong daanan dati, ngayon pwede nang tambayan!” sabi ng isang netizen.

Para sa marami, ang muling pagkabuhay ng Pasig River ay higit pa sa environmental success — ito ay simbolo ng pagbabago ng disiplina at pananaw ng mga Pilipino. Mula sa kawalan ng pag-asa, ngayon ay patunay itong kaya nating baguhin ang ating kapaligiran, basta’t sama-sama.

Sa pagtatapos ng seremonya, isang linya mula sa opisyal ng ARRC ang tumatak sa lahat ng dumalo:
“Ang Pasig River ay hindi lamang ilog na nabuhay — ito ay patunay na muling nabubuhay din ang diwa ng mga Pilipino.”