Nagulat ang marami nang biglang umamin si Orly Guteza—ang tinaguriang susing testigo sa kontrobersyal na “flood control scam”—na hindi pala kusa ang kanyang paglagda sa affidavit na naging bahagi ng imbestigasyon. Sa halip, sinabi niyang pinilit daw siya ng ilang mambabatas na pirmahan ang dokumentong iyon.

Ayon kay Guteza, hindi siya ang tunay na gumawa ng affidavit. “Wala akong choice,” aniya. Ikinuwento rin niya na may mga taong nagdikta sa kanya kung ano ang dapat niyang sabihin at ilagay sa dokumento. Ang pinakamatinding bahagi ng kanyang pahayag: tinukoy niya sina Rodante Marcoleta at Mike Defensor bilang mga taong diumano’y nagpilit sa kanya na lumagda sa isang pekeng affidavit.

Paano nagsimula ang lahat?

Matagal nang mainit ang isyu ng “flood control scam,” isang usapin ng diumano’y maling paggamit ng pondo para sa mga proyekto sa imprastraktura. Isa si Guteza sa mga unang testigong lumantad upang magsiwalat ng mga detalye tungkol dito. Ngunit sa kanyang bagong pahayag, tila nagbago ang ihip ng hangin. Ipinahayag niyang marami sa mga sinasabing salaysay niya ay hindi niya mismo gustong sabihin, kundi idinikta lamang sa kanya.

Ayon pa kay Guteza, nagkaroon ng notaryo at abogado sa dokumento, ngunit iginiit niyang hindi niya personal na nakaharap o nakapanayam ang mga ito. Ang lahat daw ay “arranged” at minadali.

Malaking tanong: Sino ang dapat managot?

Ang kanyang pag-amin ay nagdulot ng matinding diskusyon. Kung totoo ngang pinilit siya na pirmahan ang affidavit, nangangahulugan ito ng posibleng paglabag sa batas. Maaaring kasuhan hindi lamang ang mga taong nagtulak sa kanya kundi pati na rin ang mga nakinabang sa naturang dokumento.

Bukod dito, mabigat ang paratang laban kina Marcoleta at Defensor, na parehong kilala sa kanilang pagiging aktibo sa mga imbestigasyon sa Kongreso. Kapag napatunayan ang sinasabi ni Guteza, maaaring magbukas ito ng panibagong yugto ng pananagutan — hindi lamang sa usaping legal, kundi pati sa moral at pampublikong paniniwala.

Epekto sa politika at tiwala ng publiko

Ang ganitong uri ng pag-amin ay may malaking epekto sa pananampalataya ng mamamayan sa ating sistema ng hustisya. Kung ang isang testigo ay kayang pilitin o kontrolin, paano pa maipagkakatiwala ang mga dokumento at testimonya na ginagamit sa mga imbestigasyon?

Marami ngayon ang nagtatanong: gaano pa katotoo ang mga affidavit na ginagamit bilang basehan ng mga pagdinig sa Kongreso? Ilan pa kayang testigo ang maaaring napilit o naimpluwensyahan upang magsalita ayon sa kagustuhan ng mga nasa kapangyarihan?

Ano ang tugon ng mga nasasangkot?

Hanggang ngayon, nananatiling tahimik sina Marcoleta at Defensor tungkol sa isyung ito. Walang pormal na pahayag mula sa kanilang kampo, ngunit lumalakas ang panawagan ng publiko na magsalita sila at magbigay-linaw. Sa social media, hati ang mga opinyon — may naniniwala kay Guteza, at may nagsasabing ito ay isang taktika lamang upang ilihis ang usapan.

Posibleng kahihinatnan

Kung mapatutunayan sa imbestigasyon na peke nga ang affidavit at mayroong pananakot o pamimilit na nangyari, maaaring maharap sa kasong kriminal ang mga sangkot. Maaaring ito ay maging simula ng mas malawak na pagsusuri sa integridad ng mga imbestigasyon sa bansa.

Sa kabilang banda, kung mapatunayang walang katotohanan ang sinasabi ni Guteza, siya mismo ay maaaring managot sa pagsisinungaling o sa pagsira sa reputasyon ng iba. Alinmang direksyon ang kahinatnan, malinaw na malaki ang magiging epekto nito sa kredibilidad ng mga nasa posisyon.

Higit pa sa politika

Hindi lang ito simpleng away ng mga pangalan o partido. Ito ay usapin ng katotohanan, ng pananagutan, at ng paggalang sa batas. Sa panahon kung kailan madali nang maglabas ng pahayag sa publiko, mas lalo pang nagiging mahalaga ang pag-verify at pagbusisi sa bawat detalye.

Para sa marami, si Guteza ay maaaring simbolo ng mga ordinaryong mamamayang madalas magamit sa mga labanang pampolitika. Para naman sa ilan, siya ay taong sumisira sa kredibilidad ng mga lehitimong imbestigasyon.

Ngunit isang bagay ang malinaw: ang kanyang pag-amin ay nagpasiklab ng bagong apoy sa diskusyon tungkol sa kapangyarihan, impluwensya, at katotohanan sa loob ng ating pamahalaan. Habang patuloy ang imbestigasyon, ang tanong na “sino ba talaga ang dapat managot?” ay nananatiling bukas — at ang mga sagot, inaasahang magbabago ng takbo ng kuwento sa mga susunod na araw.