Sa panahong dapat ay puno ng liwanag, tawanan, at pagsasama, may mga pusong mas pinipiling maghilom sa katahimikan kaysa ipagdiwang ang Pasko. Isa na rito si Mara, anim na buwang buntis, at sa unang pagkakataon sa maraming taon, mag-isa sa malamig na gabi ng Disyembre.

Hindi dahil wala siyang pamilya. Hindi dahil wala siyang tahanan. Kundi dahil ang lalaking nangakong mamahalin siya “hanggang dulo” ay kasama ngayon ng ibang babae—habang siya, ang tunay na asawa, ay nakaupo sa sala, pinipigilan ang panginginig ng kamay habang tinititigan ang mga mensaheng hindi dapat niya nakita.

“Love, bukas tayo mag-dinner ha? Promise ko sa’yo, ikaw ang Christmas gift ko,” sulat ng asawa niya… pero hindi sa kanya ipinadala.

Tumitig si Mara sa kisame. Hindi siya sumigaw. Hindi siya nagwala. Sapagkat ang sakit na paulit-ulit niyang tiniis sa mga buwan bago ang Pasko ay unti-unti nang tumigas na parang yelo: malinaw, tahimik, at masakit.

Ang Huling Sunto ng Katotohanan

Dalawang oras nang wala si Andre—ang kanyang asawa. Ayon dito, may “year-end event” daw sa trabaho. Pero nang tingnan ni Mara ang live video ng restaurant na binanggit ng asawa, may nakita siyang hindi na niya makalimutan: si Andre, nakayakap mula sa likod ng isang babaeng nakapulang bestida, humahalik sa pisngi nito habang nagto-toast.

Hindi niya alam kung ano ang mas masakit—ang pagtataksil o ang katotohanang hindi man lang nag-atubili ang asawa niyang gawin iyon bago ang Pasko, habang alam nitong buntis siya.

Ngunit sa halip na malugmok, isang kakaibang katahimikan ang bumalot kay Mara. Parang biglang tumigas ang gulugod niya. Parang may boses na nagsabi:

“Tama na. Hindi mo na kailangang hintayin na mas masaktan pa.”

At doon siya tumayo. Kinuha ang folder ng mga dokumentong matagal na niyang tinatabi. At sa gabing iyon—ang mismong bisperas ng Pasko—ginawa niya ang dalawang hakbang na hindi inakala ni Andre:

Ibinenta niya ang bahay.
At nag-file siya ng divorce.

Ang Babaeng Akala Nilang Mababasag

Hindi ito impulsive. Hindi ito gawa ng galit. Matagal na niya itong pinag-isipan. Matagal na niyang naramdaman ang paglayo, ang pagbabago, ang panlalamig. Pero dahil ayaw niyang lumaking walang ama ang anak nila, nagtiis siya. Hanggang sa mismong araw ng kapanganakan ng pag-asa—ang Pasko—ay nakita niya ang pinakamalaking ebidensiya ng kataksilan.

Kinabukasan, bago pa man umuwi si Andre, pina-finalize ni Mara ang bentahan ng bahay. Hindi mansion, hindi malaking lote, pero ito ang unang bahay na pinundar nilang mag-asawa. And ironically, ito rin ang huling tanda ng kanilang pagkasira.

Nang sa wakas ay dumating si Andre, amoy alak at sobrang tuwa ng gabing ginugol niya sa piling ng iba, nadaanan niya ang isang sasakyang nakaparada sa tapat ng bahay.

“Sino ‘to? Bumili ng kotse?” biro pa niya.

Pagpasok niya sa loob, wala ang Christmas tree. Wala ang mga gamit. Wala rin ang maraming kagamitan nilang mag-asawa.

At sa mesa—isang sobre.

Binuksan niya.

Title transfer papers. Signed.
Divorce application. Signed.
Note na maiksi pero mas matalim pa sa kahit anong salita:

“Pinili mong makasama siya. Pinili kong iligtas ang sarili ko at ang anak natin.”

Para bang biglang lumiit ang mundo ni Andre. Doon niya lang na-realize na ang babaeng akala niyang hindi kayang umalis ay matagal na palang naghahanda.

Ang Tunay na Simula

Lumipat si Mara sa isang maliit na apartment sa labas ng lungsod—malinis, payapa, hindi marangya, pero may espasyo para sa bagong simula. Inalagaan niya ang sarili. Pinaghandaan ang panganganak. Inisip ang buhay na hindi umaasa sa taong hindi marunong magpahalaga.

At matapos ang ilang linggo, habang hawak niya ang kanyang sanggol sa ospital, ramdam niya ang sakit, oo… pero higit doon, may matinding ginhawa. Parang nabunot ang tinik na taon niyang pinasan.

Nang minsang nakipagkita si Andre para makiusap na maayos pa, hindi na siya nagalit. Hindi siya umiyak. Hindi siya nakipagtalo.

“Hindi ko hihilahin ang sarili ko pabalik sa impyernong iyong nilikha,” sagot niya. “At hindi ko hahayaang lumaki ang anak ko sa mundong hindi kayang magbigay ng respeto.”

At doon natapos ang huling kabanata ng kanilang kwento.

Hindi siya bumangon dahil malakas siya. Bumangon siya dahil sapat na ang lahat ng sakit, at dahil may taong ngayon ay nakadepende sa kanya—isang maliit na buhay na karapat-dapat sa tahimik, malinis, at tapat na tahanan.

Sa huli…

May mga pagkakataong kailangan mong pakawalan ang bagay na minsang inakala mong panghabambuhay, para lang mailigtas ang sariling puso. At may mga gabing parang Pasko—nakabalot hindi sa saya kundi sa katotohanang magpapalaya sa’yo.

At iyon ang gabing naging malaya si Mara.