Sa isang malayong isla sa Visayas, may nakatirang isang ina na kilala ng mga taga-roon bilang si Aling Teresa—isang tahimik, mabait, at laging may ngiting nakahanda para sa kahit sinong dumaraan sa maliit niyang kubo. Ngunit sa likod ng bawat ngiting iyon ay isang lihim na sakit na hindi niya kailanman ipinakita sa iba: iniwan siya ng sariling anak doon, at walang nakaalam kung bakit.

Si Aling Teresa ay may nag-iisang anak na si Marco. Matalino, masipag, at may ambisyon. Lumaki silang mag-ina na magkadikit, dahil maagang pumanaw ang asawa ni Aling Teresa at siya na lamang ang sandalan ng binatilyo. Ngunit nang lumaki si Marco, mas lumalim ang pangarap niyang makalabas sa hirap. Nangako siyang babalikan ang kanyang ina kapag nakahanap na ng magandang buhay.

Hanggang isang araw, nang may mahanap na siyang trabaho sa Maynila, sinama niya ang kanyang ina sa isang paglalakbay. Nakarating sila sa isang maliit na isla—maganda, tahimik, at tila malayo sa mundo. Akala ni Aling Teresa ay magbabakasyon lamang sila. Ngunit pagdating nila, hindi niya inaasahang iyon na pala ang huling araw na makikita niya ang anak sa mahabang panahon.

“Nanay… dito muna kayo. Babalikan ko kayo pag may pera na ako para sa magandang bahay,” sabi ni Marco—mabilis, malamig, at walang bakas ng dati niyang lambing.

Hindi nakasagot si Aling Teresa. Isang kisapmata lang, tumalikod ang kanyang anak at sumakay sa bangka. At habang lumalayo ang motor, hindi niya alam kung bakit bigla na lang siya naiwan—walang pera, walang gamit, at walang kasiguruhan kung babalikan pa siya.

Pero hindi siya nagalit. Hindi siya nagtanim ng sama ng loob. Ang tanging baon niya ay pag-asa: “Babalik siya. Anak ko ‘yon.”

Lumipas ang mga araw, linggo, buwan. Natuto si Aling Teresa makisama sa mga taga-isla, tumulong sa pangisdaan, magtanim, at mamuhay nang simple. At kahit madalas siyang tanungin ng kapitbahay kung bakit mag-isa siya, lagi siyang nakangiti:

“May parating sa akin. Hindi lang ngayon.”

Sa Maynila, naging abala si Marco sa paghabol sa pangarap. Pagsapit ng gabi, minsan niyang iniisip ang kanyang ina—but bawat beses, tinitimbang niya ang katotohanan: wala pa siyang ipon, wala pa siyang oras, wala pa siyang pagkakataon. At ang paghihintay ay nauwi sa taon.

Taon na hindi niya napansin.

Isang umaga, inattend siya ng isang pagpupulong na nagbago sa lahat. Habang nagkukuwento ang isang mayamang kasosyo tungkol sa “babaeng nagligtas sa buhay niya nang ma-stranded siya sa isang isla,” nabanggit nito ang pangalang Teresa. Aling Teresa.

Natigilan si Marco. “Teresa po? Matanda? Nakatira sa maliit na kubo sa gilid ng gubat?”

“Oo,” sagot ng lalaki. “Pero ngayon, may komunidad na siyang inuugnay. Maraming batang tinutulungan. Parang nanay ng buong isla.”

Parang tinamaan si Marco sa dibdib. Sa loob ng maraming taon, ang inang iniwan niya pala… ay naging ilaw ng buong isla.

Hindi na siya nakapagtrabaho nang maayos. Hindi na rin siya nakatulog nang gabi. Sa unang pagkakataon, naramdaman niya ang bigat ng kasalanan: iniwan niya ang nag-iisang taong hindi siya iniwan kahit kailan.

Kinabukasan, sumakay siya ng eroplano, jeep, bangka—anumang sasakyan para makarating sa lugar kung saan niya huling iniwan ang kanyang ina. Habang papalapit ang bangka sa pampang, nanginginig ang kanyang kamay. Anong mukha ang sasalubong sa kanya? Galit? Luha? Pagkamuhi?

Pagbaba niya, may mga batang nagtatakbuhan sa dalampasigan. May mga babaeng nagluluto sa tabi ng mga bangka. May ilang mangingisdang nag-aayos ng lambat. At sa gitna ng lahat ng iyon, natanaw niya ang isang babaeng nakaputi, nakaupo sa ilalim ng punong malapit sa baybayin, nakangiti habang tinuturuan ang ilang bata.

Si Aling Teresa.

Payat, mas matured, ngunit mas maliwanag ang ngiti.

Naglakad si Marco. Mabagal. Mabigat. At nang makita siya ng kanyang ina, natigilan ito. Nagkatinginan sila—anak na puno ng pagsisisi at ina na hindi kailanman nagkulang magmahal.

Nang tumakbo siya palapit, hindi na siya nakapagsalita. Yumuko siya at niyakap ang ina nang mahigpit, halos hindi na humihinga.

“Nay… patawarin n’yo po ako,” hikbi niya. “Iniwan ko kayo. Hindi ko kayo binalikan. Mali ako… sobra.”

Dahan-dahang humaplos ang kamay ni Aling Teresa sa likod niya. “Anak… matagal kitang hinintay. Pero alam kong darating ka. Hindi ako nagalit. Ang mahalaga, nandito ka.”

Humagulgol si Marco. At sa unang beses sa maraming taon, naramdaman niyang muli ang yakap ng tahanan.

Pero hindi lang iyon ang ikinagulat niya.

Nang ipinasyal siya ng mga taga-isla, nakita niya ang maliit na lupang tinaniman ng kanyang ina, ang komunidad na tinulungan nitong itayo, at ang mga batang itinuring nito na parang sariling apo. Ang inang minsang iniwan niya ay hindi naging mahina—naging haligi ito ng buong isla.

Para kay Marco, higit pa iyon sa kahit anong tagumpay na akala niyang kailangan niya.

At sa huli, tumayo siya sa harap ng kubong ginawa ng kanyang ina at tumingala sa kalangitan. “Kailangan kong magsimula ulit—dito.”

Nanatili siya sa isla, hindi dahil sa guilt, kundi dahil nakita niyang ang tunay na kayamanan ay matagal nang naghihintay sa kanya.

Minsan, ang iniwan mo… siya palang pinakamatatag sa lahat.