Lumalakas ang panawagan ng publiko para sa masusing imbestigasyon matapos madiskubre ang umano’y substandard flood control projects sa Davao at ilang “palpak” na proyekto sa Cebu — kabilang pa raw ang mga tinatawag na ghost projects na kumain ng milyon-milyong pondo ng bayan.

Ayon sa ulat ng mga lokal na awtoridad, nakadiskubre sila ng ilang proyekto sa Davao na hindi pumasa sa pamantayan ng Department of Public Works and Highways (DPWH). Ilan sa mga flood control systems na dapat ay magpapabawas sa baha sa mga pangunahing lugar ng lungsod ay tila itinayo nang minadali at ginamitan ng murang materyales.

“Hindi maayos ang semento, mababaw ang drainage, at may ilang bahagi na bumigay kahit wala pang malakas na ulan,” pahayag ng isang engineer mula sa lokal na pamahalaan. Dagdag pa niya, may mga kontrata raw na natapos “on paper” pero hindi talaga nagampanan nang maayos sa aktwal.

Sa Cebu naman, mas matindi ang isyu. Ayon sa Commission on Audit (COA), ilang proyekto sa ilalim ng flood control at road improvement program ay walang aktwal na lokasyon o di kaya’y natagpuan sa estado ng pagkakabagsak kahit bagong tapos pa lamang. May mga proyekto rin umanong ginastusan ngunit hindi makita sa lugar kung saan ito dapat itinayo — mga tinaguriang ghost projects.

Isang residente ng Cebu City ang nagreklamo, “Taon-taon may budget daw para sa flood control, pero taon-taon din kaming lumulubog sa baha. Saan napupunta ang pondo?”

Sa mga dokumentong inilabas ng mga auditor, umabot umano sa daang milyong piso ang pondo na hindi maipaliwanag kung saan napunta. May ilang contractor daw na paulit-ulit na nakakuha ng proyekto kahit may naunang kaso ng hindi maayos na implementasyon.

Ang mga natuklasan ay agad na nagdulot ng matinding reaksyon mula sa publiko at sa mga opisyal ng gobyerno. Ayon kay isang senador, “Kung totoo ang mga ito, hindi lang ito kapabayaan — ito ay malinaw na pag-abuso sa pondo ng bayan. Dapat managot ang mga sangkot.”

Samantala, tiniyak naman ng DPWH regional office sa Davao at Cebu na sisimulan nila ang internal audit para malaman kung sino ang responsable. “Hindi namin palalampasin ang ganitong uri ng anomalya. Kung may kasalanan, pananagutin,” pahayag ng kanilang tagapagsalita.

Ngunit ayon sa ilang eksperto, matagal nang problema sa bansa ang “build-and-forget” system — kung saan matapos ang ribbon cutting, nakalilimutan na ang maintenance at kalidad ng mga proyekto. “Ang flood control projects ay dapat pangmatagalang solusyon, hindi panandaliang photo-op,” ani ng isang urban planner.

Sa social media, hindi napigilan ng mga mamamayan ang galit at pagkadismaya. Marami ang nagtanong kung paano nagkakaroon ng ghost projects sa panahon ng modernong teknolohiya at online transparency. “Kung may satellite images at public bidding records, bakit hindi agad nahuhuli ang mga ito?” komento ng isang netizen.

Sa gitna ng mga imbestigasyon, marami ang umaasa na hindi ito mauuwi sa tahimik na pagkalimot. Ang mga proyekto na dapat sana ay nagpoprotekta sa mga komunidad laban sa kalamidad ay siya pa ngayong nagiging simbolo ng kapabayaan at katiwalian.

Ayon sa isang residente sa Davao, “Hindi kami galit dahil may baha — galit kami dahil alam naming may pondo pero walang nangyari. Paulit-ulit na lang.”

Hanggang ngayon, patuloy pa rin ang pagbusisi ng COA at ng mga lokal na opisyal sa mga dokumento at kontrata. May mga contractor nang pinadalhan ng show cause order, habang inaasahan na maglalabas ng opisyal na ulat ang DPWH sa mga susunod na linggo.

Kung mapapatunayan ang mga iregularidad, posibleng maharap sa kasong kriminal ang ilang opisyal at pribadong kontratista na sangkot sa mga anomalya.

Para sa mga residente ng Davao at Cebu, isa lang ang hiling — hustisya at tunay na pagbabago. “Sawang-sawa na kami sa mga proyektong papel lang ang matibay,” wika ng isang netizen.