Sa malamig na hangin ng Istanbul, may isang lalaking nagngangalang Ramon “Mon” Delgado, isang ordinaryong manggagawang Pinoy na napadpad sa impyerno ng sistemang hindi niya akalaing papasukin niya. Anim na taon siyang nagtrabaho bilang construction foreman sa Turkey — tahimik, masipag, at laging iniisip ang pamilya sa Pilipinas. Pero isang gabi, isang maling desisyon ang bumago sa lahat.

Isang kasamahan niya ang nahuling may dalang ipinagbabawal na gamot. At dahil nakatira sila sa iisang barracks, nadawit si Mon. Walang abogado, walang saksi, at halos walang pambili ng pagkain sa loob ng kulungan. Ang verdict: 15 taon sa kulungan ng Silivri, isa sa pinakamalupit na bilangguan sa Turkey.

Doon, natutunan ni Mon kung gaano kabagsik ang lugar na iyon. Araw-araw ay may bugbog, gutom, at sigaw ng mga bilanggo. Ang ilan, hindi na nakakayanan at tuluyang nawawala sa sarili. Pero si Mon, kahit gutom at sugatan, ay may isang panata: makakauwi ako sa pamilya ko.

Habang ang iba’y sumusuko, nagsimula siyang magplano. Lahat ng kilos niya ay maingat — bawat araw, bawat maliit na pagkakataon, tinitingnan niya kung paano makakatakas. Ngunit sa kulungang may bakal, baril, at bantay sa bawat kanto, imposible. Hanggang sa isang araw, may naisip siyang kakaiba: magbaliw-baliwan.

Nagsimula siyang magsalita mag-isa, tumawa sa kawalan, at minsan pa’y sumisigaw ng mga walang saysay na salita. Noong una, inakala ng mga bantay na stress lang. Pero nang tumagal, naniwala silang nababaliw na talaga si Mon. Inilipat siya sa isang mas maliit na silid — isang “rehab cell” malapit sa pier ng kulungan, kung saan dinadala ang mga supply ng pagkain at tubig.

Doon nagsimula ang kanyang pagtakbo tungo sa kalayaan.

Sa loob ng tatlong buwan, palihim siyang nangalap ng impormasyon. Nakikipagkaibigan siya sa ilang tagapagtustos, pinapalitan ang maliliit na pabor ng impormasyon tungkol sa mga oras ng pagbabantay. Sa tuwing magdadala ng isda o tubig ang mga bangka, nagmamasid siya sa ruta.

Isang gabi ng malakas na ulan, habang abala ang mga bantay sa loob, nagpatuloy si Mon sa pag-arte ng “pagkabaliw.” Humahagikhik siya sa loob ng selda, tumatawa habang nakatingin sa kisame. Hanggang sa bumukas ang pinto — dalawang bantay ang pumasok upang pakalmahin siya. Sa isang iglap, gamit ang sirang metal na pinagpiraso niya mula sa kama, tinulak niya ang isa at sinunggaban ang susi.

Basang-basa at nanginginig, tumakbo siya papunta sa pier. Wala siyang dala kundi ang pag-asa. Nakakita siya ng maliit na bangkang kahoy na ginamit sa paghatid ng pagkain, mabilis siyang sumampa roon at itinulak iyon sa alon.

Walang gasolina. Walang direksyon. Pero may puso.

Ilang oras siyang naglayag, tinutulak ng ulan at hangin, habang ang mga spotlight mula sa kulungan ay pilit siyang hinahanap. Nang makita siya ng mga bantay, nagsimula silang magpaputok — ngunit dahil sa dilim at ulan, hindi nila siya naabutan.

Sa umaga, napadpad ang bangka sa baybayin ng isang maliit na nayon sa Greece. Sugatan siya, nanginginig, halos walang malay. Ngunit buhay. Isang lokal na mangingisda ang nakakita sa kanya at tinulungan siyang magtago. Ilang linggo siyang nanatili roon hanggang makakuha ng tulong mula sa embahada.

Pagkaraan ng tatlong buwan, nakauwi siya sa Pilipinas. Paglapag niya sa NAIA, niyakap siya ng asawa at dalawang anak na akala’y patay na siya. Luha, halakhak, at pananahimik ang bumalot sa reunion nilang iyon.

“Kung hindi ako nagpanggap na baliw,” sabi ni Mon sa isang panayam makalipas ang ilang taon, “baka ngayon, totoo na akong baliw sa loob ng kulungan.”

Ang kanyang kwento ay umani ng libu-libong komento online — inspirasyon ng mga OFW at simbolo ng matinding tapang sa gitna ng kawalan ng pag-asa. Hindi dahil tumakas siya, kundi dahil hindi siya sumuko sa kalayaan.

At sa kasaysayan ng Silivri Prison, may isang pangalang hindi na nila malilimutan — ang lalaking “nabaliw,” pero siya pala ang pinakamatinong nakakulong doon.