Sa isang mundong mabilis humusga base sa panlabas na anyo, ang kasabihang “Don’t judge a book by its cover” ay madalas na isang paalala na lamang, kaysa isang prinsipyong isinasabuhay. Madalas, ang halaga ng isang tao ay sinusukat sa tatak ng kanyang damit, sa kintab ng kanyang sapatos, o sa modelo ng kanyang cellphone. Ngunit isang pangyayari sa isang mamahaling car dealership ang muling nagpatunay na ang tunay na yaman ay hindi palaging nakikita sa panlabas na kaanyuan.

Isang hapon, sa isa sa mga pinakamagarang showroom ng luxury sports cars sa puso ng Maynila, kung saan ang bawat sasakyan ay nagkakahalaga ng sampu hanggang daan-daang milyong piso, isang di-pangkaraniwang bisita ang pumasok.

Siya ay si “Mang Lito” (hindi tunay na pangalan), isang lalaking nasa edad na humigit-kumulang sitenta. Ang kanyang kasuotan ay simple: isang medyo kupas na polo shirt, maluwag na shorts, at isang pares ng lumang tsinelas na may bakas pa ng bahagyang putik, na tila nagmula pa sa isang malayong probinsya. Sa kanyang pagpasok, ang malamig na aircon ng showroom ay tila hindi bumagay sa kanyang simpleng presensya.

Ang mga sales agent, na pawang nakasuot ng mamahaling amerikana at sapatos, ay agad napatingin. Sa una ay pagtataka, na mabilis na nauwi sa mapang-utyang mga ngiti at bulungan. Mula ulo hanggang paa, sinukat nila si Mang Lito.

“Baka naligaw lang ‘yan, ‘pre,” bulong ng isa.

“Siguro naghahanap ng mapapalimusan,” sagot naman ng isa pa, na may kasamang mahinang halakhak.

Ilang minuto ang lumipas, si Mang Lito ay naglalakad-lakad, tinitignan ang mga makikinang na Ferrari, Lamborghini, at Porsche. Walang isa man lang sa mga ahente ang lumapit upang siya ay asikasuhin. Itinuring siyang parang hangin, isang bagay na hindi nabibilang sa lugar na iyon.

Nang sa wakas ay may lumapit sa kanya, ito ay si “Mark,” ang itinuturing na top sales agent ng branch. Ngunit ang kanyang paglapit ay hindi para mag-alok ng tulong, kundi para magtaboy.

“Manong, pasensya na po. Baka pwede po kayong maghintay sa labas? Para po sa mga kliyente lang ang lugar na ito,” sabi ni Mark na may halong pagmamataas.

Kalmado namang sumagot si Mang Lito. “Ineng, kliyente ako. Gusto kong tumingin ng sports car. Bibilhin ko sana.”

Dito na hindi napigilan ni Mark ang pagtawa. “Manong, seryoso po kayo? Alam niyo po ba kung magkano ang mga ‘to?” sabay turo sa isang pulang kotse. “Ang isang gulong lang po nito, baka katumbas na ng buong bahay at lupa ninyo.”

Hindi pa nakuntento, ipinagpatuloy ni Mark ang kanyang pangmamaliit. “Sige po, para ‘di kayo mapahiya, bibigyan ko kayo ng brochure. Baka gusto niyo pong pag-ipunan. O baka gusto niyo po ng tubig? Mukhang napagod kayo sa paglalakad.”

Ang ibang mga ahente ay nagtawanan na rin sa isang sulok, ginagawang katatawanan ang matanda.

Si Mang Lito ay huminga nang malalim. Ang kanyang mga mata ay nagpakita ng bahagyang lungkot, hindi dahil sa sinabi, kundi dahil sa ugaling kanyang nasaksihan.

“Iho,” mahinahong sabi ng matanda. “Gusto kong bumili ng lima. Pula, asul, dilaw, at dalawang itim. Pwede ko bang makausap ang manager ninyo?”

Ang hiling na ito ang lalong nagpasiklab sa katatawanan ni Mark. “Lima? Manong, tama na po ang biro. Kung wala po kayong gagawing matino, ipapatawag ko na po ang security.”

Sa puntong ito, alam ni Mang Lito na wala siyang mapapala sa mga empleyadong ito. Imbes na makipagtalo, kinuha niya mula sa kanyang bulsa ang isang luma, de-keypad na cellphone. Hindi ito smartphone. Mas mukha pa itong laruan kumpara sa mga high-end na telepono ng mga ahente.

Nag-dial siya ng numero. Ilang segundo lang, may sumagot sa kabilang linya.

“Reyes? Oo, ako ‘to,” sabi ni Mang Lito sa telepono. “Nandito ako sa showroom mo sa Makati. Gusto ko sanang bumili ng limang kotse, pero ayaw akong pansinin ng mga tao mo. Sabi nila, baka ‘di ko raw kaya.”

Sa kabilang linya, narinig ang pag-panic.

Wala pang isang minuto, isang lalaking naka-amerikana ang nagmamadaling bumaba mula sa opisina sa itaas. Ito si Mr. Reyes, ang General Manager at may-ari ng buong dealership. Siya ay namumutla at tila natataranta.

Diretso siyang tumakbo palapit kay Mang Lito, hindi pinapansin ang kanyang mga empleyado.

“Tito Lito! Pasensya na po! Diyos ko, bakit ‘di po kayo nagsabi na darating kayo? Sana nasundo ko kayo!” sabi ni Mr. Reyes, habang bahagyang yumuyuko sa matanda bilang tanda ng sukdulang paggalang.

Ang buong showroom ay biglang tumahimik. Ang mga ahente, lalo na si Mark, ay natigilan. Ang kanilang mga panga ay tila nalaglag sa sahig. Ang kaninang mga mapang-asar na ngiti ay napalitan ng purong takot at pagkabigla.

Si “Tito Lito” pala. Siya si Don Lito, isang kilalang ngunit napaka-pribadong bilyonaryo. Isa siyang “old money” na nagmamay-ari ng malalawak na lupain, mga plantasyon, at iba’t ibang kumpanya na tahimik na kumikita. Kilala siya sa pagiging simpleng mamuhay, na mas gustong magsuot ng simpleng damit kaysa magpakita ng kayamanan. Si Mr. Reyes ay anak ng isa sa kanyang mga matalik na kaibigan.

“Okay lang, Reyes,” sabi ni Mang Lito. “Gusto ko lang sana ‘yung pula, ‘yung asul, ‘yung dilaw, at dalawang itim. Para sa mga apo ko. Regalo sa graduation nila.”

Tumingin si Mr. Reyes kay Mark, ang kanyang mga mata ay nag-aapoy sa galit. “Mark! Ano’ng nangyari dito?”

Si Mark ay hindi makapagsalita. Nanginginig ang kanyang mga labi.

“Reyes, huwag mo nang pagalitan,” sabi ni Mang Lito. “Itong batang ito,” sabay turo kay Mark, “ang nagsabi sa akin na ang isang gulong ay kasing halaga na ng bahay ko. Baka nga tama siya.”

Humugot si Mang Lito ng isang lumang passbook mula sa kanyang bulsa, at isang manager’s check mula sa kanyang simpleng shoulder bag. Ang halaga sa tseke ay sapat na para bilhin ang limang kotse, cash.

Si Mr. Reyes ay halos mapaluhod sa hiya. Agad niyang inasikaso si Mang Lito, personal na ipinakita ang mga unit, at inalok ng pinakamagandang kape sa kanyang opisina. Habang paakyat sila sa hagdan, narinig si Mr. Reyes na nagsabi, “Mark, consider this your last day. Get your things and leave. Now.”

Si Mark ay naiwang nakatayo, tulala, hawak ang brochure na dapat sana ay ibibigay niya sa matanda. Ang kanyang komisyon na sana ay milyon-milyon, nawala sa isang iglap dahil sa kanyang pagmamataas at maling paghusga.

Ang insidenteng ito ay isang masakit ngunit mahalagang aral sa ating lahat. Sa lipunan ngayon, napakadaling husgahan ang isang tao batay sa kanilang panlabas na anyo. Hinuhusgahan natin ang kakayahan ng isang tao batay sa tatak ng kanilang damit, o ang kanilang karunungan batay sa kanilang itsura.

Ang kwento ni Mang Lito ay nagpapaalala sa atin na ang tunay na halaga ng isang indibidwal ay wala sa kintab ng kanyang sapatos, kundi nasa kanyang karakter. Ang tunay na yaman ay hindi kailangang ipangalandakan; ito ay tahimik, payak, at madalas, nagtatago sa likod ng simpleng kasuotan.

Bago tayo manghusga, mangmaliit, o magtawa sa kapwa, marahil ay dapat muna tayong tumingin sa salamin. Baka ang taong hinuhusgahan natin ay mas mayaman pa, hindi lang sa pera, kundi maging sa karanasan at dignidad, kaysa sa ating inaakala.

Bago umalis si Mang Lito, matapos pirmahan ang mga papeles, nilingon niya ang mga natitirang empleyado na ngayon ay nakayuko lahat.

“Sana matuto kayo,” sabi niya. “Matutong rumespeto ng tao, hindi dahil sa kung ano ang suot niya, kundi dahil tao siya.”