Sa isang lipunan kung saan ang diploma ay madalas na isinasabit sa pader na parang ginto, at ang titulo bago ang pangalan ay tila mas matimbang pa kaysa sa laman ng puso, isang pahayag ang gumulantang sa marami: Isang doktora ang di-umano’y tahasang nagsabing ayaw niyang mag-asawa ng isang mangingisda.

Ang dahilan? Isang katagang simple pero matalim: “Baka raw puro isda lang ang ipakain sa kanya.”

Sa unang dinig, ito’y parang isang biro. Isang mababaw na usapan sa kainan. Ngunit habang ninanamnam ang mga salita, lumalabas ang isang mapait na lasa—ang lasa ng diskriminasyon, ng pagmamataas, at ng isang malalim na hindi pagkakakilala sa tunay na halaga ng pagkatao.

Hindi ito kwento tungkol sa pagkain. Hindi ito tungkol sa “isda.” Ito ay isang malungkot na salamin ng isang lipunang may sakit, kung saan ang propesyon ay nagiging batayan ng pag-ibig at ang kamay na may hawak na panulat ay itinuturing na mas banal kaysa sa kamay na may hawak na lambat.

Ang Sampal sa Propesyong Nagpapakain sa Bansa
Isipin natin ang mangingisda. Ano ang unang pumapasok sa iyong isip? Marahil ay isang lalaking maghapon o magdamag na bilad sa araw, amoy-dagat, magaspang ang palad, at pagod ang mukha. Isang taong nabubuhay sa “isang kahig, isang tuka,” na ang kita ay depende sa huli ng panahon.

Ito ang imaheng nakikita ng marami. At tila ito rin ang imaheng nakita ng doktora.

Ang hindi niya nakita—o piniling hindi makita—ay ang katotohanang ang magaspang na palad na iyon ang naghahain ng pagkain sa kanyang sariling plato. Ang amoy-dagat na iyon ay simbolo ng pakikipagsapalaran sa alon upang may maiuwi sa pamilya. Ang “puro isda” na kanyang kinatatakutan ay ang mismong protina na nagbibigay lakas sa kanyang katawan upang makapag-aral siya, makapasa sa board exam, at maging “Doktora.”

Ang pangingisda ay hindi lamang isang trabaho; ito ay isang serbisyo. Sa isang bansang tulad ng Pilipinas na pinalilibutan ng tubig, ang mangingisda ang gulugod ng ating seguridad sa pagkain. Ang bawat piraso ng galunggong, tilapia, o tuna na ating kinakain ay bunga ng kanilang pawis, dugo, at kung minsan, maging ng kanilang sariling kaligtasan.

Ang sabihin na “puro isda lang” ang kayang ibigay ng isang mangingisda ay isang malaking sampal sa isang buong industriya. Ito ay pagbabalewala sa panganib na kanilang sinusuong—ang pakikipaglaban sa bagyo sa gitna ng dagat, ang kawalan ng katiyakan kung may mahuhuli ba o wala, at ang pisikal na pagod na hindi kayang tumbasan ng anumang suweldo sa opisina.

Ang Diploma ba ang Sukatan ng Pagmamahal?
Lumipat tayo sa panig ng doktora. Bilang isang propesyonal, dumaan siya sa maraming taon ng mahirap na pag-aaral, puyat, at sakripisyo. Natural lamang na magnais siya ng isang buhay na komportable, isang kapareha na “ka-level” niya, na maiintindihan ang kanyang mundo.

Walang masama sa pangarap na iyon. Ang pagkakaroon ng “standards” ay karapatan ng bawat isa.

Subalit, kailan nagiging diskriminasyon ang “standards”? Nagiging mapanganib ito kapag ang batayan natin ay hindi na ang karakter, kundi ang titulo.

Ang problema sa pahayag ng doktora ay ang kanyang awtomatikong paghusga. Para sa kanya, ang “mangingisda” ay katumbas ng “kahirapan,” at ang “kahirapan” ay katumbas ng “hindi karapat-dapat.” Ipinapalagay niya na ang isang mangingisda ay hanggang doon na lamang—isang tagaprovide ng isda at wala nang iba pa.

Hindi ba niya naisip na ang isang mangingisda ay maaaring maging isang tapat na asawa? Isang mapagmahal na ama? Isang taong masipag at may diskarte sa buhay? Hindi ba niya naisip na ang pagiging “doktora” ay hindi garantiya ng isang masayang pagsasama, kung ang ugali naman ay mapagmataas?

Ang tunay na “compatibility” ay hindi nasusukat sa dami ng pera sa bangko o sa taas ng pinag-aralan. Ito ay nasusukat sa kung paano ninyo tinitingnan ang mundo, kung paano kayo nagtutulungan, at kung paano ninyo nirerespeto ang isa’t isa. Anong silbi ng pagiging “Doktora” at “Abogado” kung sa loob ng mansyon ay parang aso’t pusa kayo? At anong masama kung “Mangingisda” at “Labandera,” kung ang tahanan naman ay puno ng tawanan at pagmamahalan?

Ang Kabalintunaan ng “Puro Isda”
Ang pinakanakakatawang bahagi ng lohika ng doktora ay ang mismong bagay na kanyang inirereklamo: ang isda.

Kung “puro isda” lang ang ihahain sa kanya, hindi ba’t iyon ay isang biyaya? Ang isda ay mayaman sa Omega-3, mabuti sa puso at utak. Bilang isang doktora, hindi ba’t dapat ay alam niya ang benepisyong ito sa kalusugan?

Subalit, alam nating hindi literal na “isda” ang kanyang tinutukoy. Ang “isda” ay simbolo. Ito ang simbolo ng simpleng pamumuhay, ng buhay na walang luho, ng buhay na malayo sa kanyang inaasahan bilang isang propesyonal.

Ang hindi niya nakikita ay ang potensyal. Maraming mangingisda ang hindi lang basta mangingisda. Ang iba sa kanila ay may-ari ng mga bangka. Ang iba ay negosyante—nagpapatakbo ng mga palaisdaan o “buy and sell.” Ang sipag ng isang mangingisda, kapag nailagay sa tamang oportunidad, ay kayang higitan pa ang kita ng isang empleyado sa opisina.

Ang pag-iisip na “puro isda lang” ay isang makitid na pananaw. Ipinapakita nito ang kawalan ng imahinasyon at ang pagiging sarado sa posibilidad na ang taong minamaliit niya ngayon ay maaaring maging mas matagumpay pa kaysa sa kanya bukas. Ang tunay na “diskarte” ay wala sa diploma; nasa pagkatao.

Isang Lipunang Sumasamba sa Titulo
Ang insidenteng ito ay sintomas ng isang mas malaking karamdaman sa ating kultura: ang “title worship” o ang pagsamba sa titulo.

Mula pagkabata, ibinabala sa atin: “Mag-aral kang mabuti para maging doktor, abogado, o inhinyero.” Bihira nating marinig, “Mag-aral kang mabuti para maging isang tapat na karpintero, isang mahusay na magsasaka, o isang responsableng mangingisda.”

Dahil dito, lumaki tayo sa isang sistema kung saan ang “blue-collar” jobs ay itinuturing na mas mababa kaysa sa “white-collar” jobs, kahit na ang mga “blue-collar” jobs na ito ang nagpapatakbo ng ating mundo.

Nakalimutan natin na ang bawat trabaho ay may dignidad. Ang basurero na humahakot ng ating dumi ay kasinghalaga ng manager na nakaupo sa naka-aircon na opisina. Ang mangingisda na lumalabas sa dagat ay kasinghalaga ng doktora na nag-oopera sa ospital. Magkaiba sila ng larangan, ngunit pareho silang naglilingkod sa kapwa.

Kung walang mangingisda, ang doktora ay walang masustansyang kakainin. Kung walang doktora, ang mangingisda ay walang tatakbuhan kapag siya ay nagkasakit. Sila ay bahagi ng iisang ekosistema.

Ang Hamon sa Atin
Bago natin tuluyang husgahan ang doktora, tanungin natin ang ating sarili: Hindi ba’t minsan, may ganito rin tayong kaisipan?

Ilang beses tayong tumingin sa isang tao at agad siyang hinusgahan batay sa kanyang pananamit, sa kanyang trabaho, o sa kanyang antas ng edukasyon? Ilang magulang ang nagsabi sa kanilang mga anak na huwag makipagkaibigan sa “anak lang ng tsuper”?

Ang kwento ng doktora at ng mangingisda ay hindi lamang tungkol sa kanila. Ito ay tungkol sa ating lahat.

Ang pag-ibig ay hindi dapat maging transaksyon. Hindi ito listahan ng mga katangian na kailangang tsek-an—may kotse, may bahay, may titulo. Ang tunay na pag-ibig ay ang pagtanggap sa kabuuan ng isang tao, kasama ang kanyang propesyon, ang kanyang pinagmulan, at ang kanyang mga pangarap.

Kung ang batayan ng pagpili ng makakasama sa buhay ay ang yaman o ang diploma, naghahanap ka ng negosyo, hindi ng asawa.

Sa huli, ang mentalidad na “ayaw ko sa mangingisda dahil puro isda lang” ay mas mabaho pa sa pinakamalansang isda sa palengke. Ito ang amoy ng arogansya, ng diskriminasyon, at ng isang pusong hindi pa natututong magmahal nang tunay.

Sana, mahanap ng doktora ang isang lalaking makapagpapakain sa kanya ng higit pa sa isda. At sana, mahanap ng mangingisda ang isang babaeng makikita ang halaga ng kanyang puso—isang pusong mas malalim pa kaysa sa karagatang kanyang pinangingisdaan.