“Hay, sa wakas. Makakapagpahinga na rin,” bulong ni Roliver sa kanyang sarili, habang inuunat ang mga braso sa loob ng kanyang marangyang opisina. Katatapos lamang ng isang tatlong oras na pulong kasama ang ilan sa pinakamabibigat na pangalan sa industriya. Pagod man, tagumpay ang pakiramdam niya. Handa na siyang umuwi nang biglang pumasok ang kanyang sekretarya.

“Sir, saan po kayo pupunta?” tanong ni Joyce.

“Uuwi na. Bakit? Kailangan ko nang magpahinga,” sagot ni Roliver.

“Pero sir, ngayon po ang flight niyo papuntang Hawaii. Birthday po ng anak ninyo, ni Liza. Nangako po kayo,” paalala ng sekretarya.

Isang salita lang iyon, pero tumagos iyon sa pagod ni Roliver na parang kidlat. Napahawak siya sa kanyang noo. “Shit. Nalimutan ko.”

Ang araw na iyon ay ang ika-18 na kaarawan ni Liza, ang kanyang kaisa-isang anak. Ito ang araw na matagal na nilang pinlano. Napatingin siya sa relo: 4:00 PM. Ang flight niya ay 8:00 PM. Kailangan niya ng halos dalawang oras para makarating sa airport. Wala na siyang oras para magpahinga. “Sige, maliligo lang ako. Pakitawag ang driver. Kailangan kong makahabol,” mabilis niyang utos.

Habang nagmamadaling mag-ayos, bumalik sa kanya ang lahat ng pagkukulang niya kay Liza. Dahil sa pagiging abala sa negosyo, lumaki ang kanyang anak na madalas ay wala siya sa tabi nito. Si Liza at ang ina nitong si Annabelle, na matagal na niyang hiwalay, ay sa Hawaii na naninirahan. Maayos ang kanilang pagsasama bilang magkaibigan, at hindi siya nagkulang sa suportang pinansyal, ngunit alam niyang iba pa rin ang presensya.

Samantala, sa Hawaii, hindi na mapakali si Liza. “Mama, ano na sabi ni Papa? Kanina ko pa siya hinihintay,” tanong nito kay Annabelle, bakas ang tampo sa boses.

“Huwag kang mag-alala, anak. Siguradong darating ang Papa mo. Nakapag-book na ‘yon,” pilit na pinapakalma ni Annabelle ang anak, kahit siya man ay may kaba.

Pabalik sa Maynila, mabilis na tinungo ni Roliver at ng kanyang sekretarya ang sasakyan. Ngunit tila ba ang tadhana ay may ibang plano. Pag-alis pa lang nila, biglang bumuhos ang isang napakalakas na ulan. At kasabay nito, isang matinding trapik ang sumalubong sa kanila. May ginagawang kalsada na hindi nila inaasahan.

“Pasensya na kayo, Sir. Hindi ko rin inaakala na ngayon pa nila aayusin ‘to,” paumanhin ng driver.

Tinapik ni Roliver ang balikat nito. “Wala ‘yun. Ako nga dapat humingi ng patawad, hindi kita nasabihan agad.”

Ganito si Roliver bilang amo. Sa kabila ng kanyang yaman at estado sa buhay, nanatili siyang mapagkumbaba at pantay ang trato sa lahat. Habang naghihintay na umusad ang trapiko, kinumusta niya ang kanyang mga empleyado.

“Balita ko nanganak na ang asawa mo, Tol?” tanong niya sa driver.

“Oho, Sir. Salamat po,” masayang sagot ng driver.

“Ayos ‘yan. Mahalin mo lang ang pamilya mo. Sila ang tunay na biyaya,” payo ni Roliver.

Dito na sumingit ang kanyang sekretarya. “Eh kayo, Sir? Bakit hindi pa po kayo nagkakaroon ng pangalawang anak? Mag-18 na pala si Liza.”

Isang malungkot na ngiti ang gumuhit sa labi ni Roliver. “Masyado na tayong personal,” biro niya, bago nagpatuloy. “Alam niyo, hindi kami naghiwalay ni Annabelle dahil may iba akong babae, o may iba siyang lalaki. Naghiwalay kami dahil mahal na mahal namin ang isa’t isa, at mahal na mahal ko si Liza.”

Nakinig ang dalawa habang nagbubuhos ng damdamin ang kanilang amo. “Nung nagsisimula pa lang ako,” kwento niya, “ang dami kong oras sa kanila. Pero habang lumalago ang kumpanya, unti-unting naubos ang oras ko. Sinubukan kong mag-hire ng maraming tao, pero ako ang kailangan ng kumpanya. Katulad ng kung paano ako kailangan ng pamilya ko.”

“Bakit hindi niyo na lang po sinara ang kumpanya?” tanong ni Joyce.

Ngumisi si Roliver. “Dahil sa inyo. Oo, may pamilya ako, pero tinuring ko na ring pamilya ang kumpanya. Marami sa inyo ang umaasa dito para sa pang-araw-araw. Kung isasara ko ang kumpanya, para ko na ring winakasan ang pag-asa ng mga pamilyang umaasa sa inyo. Ang iba, sila lang ang nagtatrabaho para sa pamilya. Paano ko ‘yun matitiis?”

Tumulo ang luha sa gilid ng kanyang mga mata. “Ginive-up ko ang sariling kaligayahan ko para sa pagiging komportable ninyo. Umabot sa puntong nag-usap kami ni Annabelle na maghiwalay na lang. Napakasakit, pero ‘yun ang kailangan. Lumipat sila sa Hawaii. Para sa akin, ‘win-win situation’ na ‘yun.”

“Win-win situation po ba talaga, Sir?” tanong ng sekretarya, na nakikita ang lungkot sa mga mata ng amo.

Hindi na nakasagot si Roliver. Habang nag-e-emote sila, hindi nila namalayan ang sunod na kamalasan. Biglang lumagapak ang sasakyan. Nahulog ang dalawang gulong sa likuran sa isang butas sa kalsada. Flat ang mga ito.

“Sir, wait lang po, titignan ko,” sabi ng driver. Bumaba ito sa gitna ng malakas na ulan. Sumunod si Roliver, hindi alintana ang mabasa.

Ang masamang balita: dalawang gulong ang sira, ngunit isa lang ang kanilang spare. Wala silang magagawa.

“Manong, maiwan na po kami. Magta-taxi na lang ako,” desisyon ni Roliver. “Joyce, samahan mo na ako.”

Sa gitna ng rumaragasang ulan, nag-abang sila ng taxi. Basang-basa, giniginaw, at paubos na ang oras. Sa wakas, may dumating na taxi.

“Napakasama ng panahon, Sir, ‘no?” bati ng taxi driver na nagpakilalang si Nicolo.

“Oo nga, eh. Baka hindi na ako makahabol sa flight ko. Basang-basa pa kami,” sagot ni Roliver.

Napatingin si Nicolo sa kanila. “Sir, oo nga po. May extra po akong mga damit diyan sa likod, mga pambahay ko. Hiramin niyo na muna. Malinis po ‘yan. Uuwi na rin naman ako pagkatapos nito.”

Isang biyaya sa gitna ng kamalasan. “Talaga? Maraming salamat!” sabi ni Roliver. Nagpalit siya sa loob ng taxi. Ang kanyang mamahaling suit ay napalitan ng isang simpleng sando, isang pares ng shorts, at tsinelas.

“Sir, okay lang po ba talaga ‘yang suot niyo sa airport?” nag-aalalang tanong ni Joyce.

“Okay lang ‘yan. Alangan naman pagbawalan nila akong sumakay, e may ticket naman tayo. Sa Hawaii na lang ako magbibihis,” sagot ni Roliver.

Makalipas ang isang oras, nakarating sila sa airport. Dalawampung minuto na lang bago ang flight. Nagpasalamat sila nang malaki kay Nicolo, na inabutan ni Roliver ng malaking tip, at nagmamadaling tumakbo papasok.

Nakahinga sila nang maluwag. Aabot sila.

Ngunit habang papunta na sila sa mismong eroplano, isang staff ng airport ang bigla silang hinarang.

“Anong ibig sabihin ninyo na bawal akong pumasok? May flight ako. Ito ang ticket ko,” sabi ni Roliver, ipinapakita ang kanyang economy ticket. Ayaw ni Roliver na magsayang ng pera sa first class; para sa kanya, pareho lang ang destinasyon.

Tinignan ng staff si Roliver mula ulo hanggang paa—sa kanyang sando, shorts, at tsinelas. “Pasensya na, Sir. Hindi kayo pwedeng pumasok dito,” seryosong sabi ng staff.

“Anong ibig mong sabihin? Bayad na ‘to. Kaarawan ng anak ko!” giit ni Roliver, pilit na kumakalma.

“Bawal kaming magpasakay ng pasaherong katulad ninyo. Tignan niyo nga ang kasuotan ninyo. May sasakay ba ng eroplanong naka-sando at short lang? Hindi ito domestic flight, papuntang Hawaii ‘to,” walang pakialam na sagot ng staff.

“So, hinahamak mo kami dahil sa suot ko? Paano ‘yung binayaran namin?”

“Ire-refund na lang namin. Hindi kami pwedeng magpasakay ng ganitong pasahero.”

Dito na unti-unting naubos ang pasensya ni Roliver. Tumindig siya nang diretso. “Sigurado ka na bang hindi magbabago ang desisyon mo? Baka pagsisihan mo ‘yang ginagawa mo sa amin.”

Ito ang unang beses na nakita ni Joyce na nagalit nang ganoon ang kanyang amo.

Ngunit tumawa lang ang staff. “Oo, sigurado na ako. Hindi namin ikalulugi kung hindi ka makasakay. Bukod pa diyan, ‘yung ticket mo, economy lang. Sa tingin mo ba malulugi ang airport kapag hindi ka nakasakay?”

Sa sandaling iyon, narinig ni Roliver ang huling tawag para sa kanyang flight. Kasunod nito, ang anunsyo na lumipad na ang eroplano.

“Alam mo ba kung gaano karaming kamalasan ang pinagdaanan namin makarating lang dito?” halos pabulong ngunit madiin na sabi ni Roliver. “Maling-mali pala na nag-invest ako sa airport na ‘to.”

Muling tumawa ang staff. “Napakayabang mo naman. Anong nag-invest? Economy nga lang ticket mo. Nagpapatawa ka ba?”

Hindi na sumagot si Roliver. Kalmado niyang kinuha ang kanyang cellphone, nag-dial ng numero, at may kinausap.

Limang minuto lang ang nakalipas, isang matipunong lalaki na nakasuot ng mamahaling itim na suit ang mabilis na dumating, na tila nagmamadali.

“Anong kaguluhan ‘to?” tanong ng lalaki.

Biglang namutla ang staff. “Sir Richard! Kayo po pala. Magandang araw po,” sabi ng staff, sabay yuko.

Seryosong tumingin si Richard, ang private owner at isa sa may pinakamalaking share sa airport, sa kanyang empleyado. “Tama ba ‘yung narinig ko?”

“Sir? Ano po ‘yung narinig niyo?”

“Tama ba ‘yung balita na ayaw mong pasakayin itong kaibigan kong si Sir Roliver sa flight niya?” pag-uulit ni Richard, tumataas na ang boses.

“Pasensya na po, Sir… Hindi ko po alam…” Nanginginig na ang staff. Ang yabang niya kanina ay biglang nawala.

“Sino ang nagbigay sa’yo ng awtoridad na harangan ang mga pasahero?” galit na sigaw ni Richard. “Alam mo ba, itong si Sir Roliver, isa siya sa may mga shares at nagmamay-ari sa airport na ‘to! Anong karapatan mo na harangan siya? Baka hindi mo alam, boss mo si Roliver! Kanina pa ako nanonood sa CCTV. Napakabastos mo!”

Gusto nang lumubog sa lupa ng staff sa kahihiyan. Lumapit si Roliver at tinapik ang kanyang kaibigan. “Pare, okay na ‘yun. Tama na. Siguro bawal talaga sa rules niyo ang naka-sando.”

“Pare, paano ‘yan? Hindi ka nakaabot sa flight mo. Siguradong sasama ang loob ng anak mo,” puno ng pag-aalalang sabi ni Richard. “Ganito na lang. Gagawa ako ng paraan. Hiramin mo ang private jet ko. Ililipad ka namin papuntang Hawaii ngayon din. Sagot ko na lahat. Pasensya ka na talaga.”

Sa tulong ng kanyang kaibigan, nailipad si Roliver papuntang Hawaii, sakto sa oras para sa party ng kanyang anak.

Ang empleyado na nanghamak sa kanya ay agad na pinatawag at sinibak sa trabaho. Ngunit nang malaman ito ni Roliver, tinawagan niya si Richard mula sa Hawaii.

“Pre, huwag mo namang sibakin sa trabaho ‘yung tao. Ginagawa niya lang naman ang trabaho niya. Siguro bigyan niyo na lang ng warning,” pakiusap ni Roliver.

“Sigurado ka ba, pare? Nakakahiya ang ginawa niya.”

“Oo, pare. Okay na ‘yun. Hayaan niyo na. May pamilya ‘yang umaasa sa kanya. Kailangan niya ‘yung trabaho na ‘yan.”

Ito ang tunay na pagkatao ni Roliver.

Sa Hawaii, hindi mapagsidlan ang tuwa ni Liza nang makita ang kanyang ama. Muling nagkita sina Roliver at Annabelle. Ngunit sa pagkakataong ito, may kakaiba. Ang mga naranasan ni Roliver sa loob ng ilang oras—ang mga kamalasan, ang panghahamak, at ang realisasyon na muntik na naman niyang mapalampas ang isang mahalagang okasyon—ay nagbigay sa kanya ng bagong perspektibo.

Nilapitan niya si Annabelle sa gitna ng party. “Kumusta ka na, Annabelle?”

“Okay lang naman ako,” sagot ng babae, bakas sa mga mata nila ang pagmamahal na hindi kailanman nawala.

“May nakilala ka na ba dito?” tanong ni Roliver. Umiling si Annabelle. “Ikaw?”

“Syempre, wala rin,” sagot niya. “Alam mo, Annabelle, may mga napagtanto ako habang papunta rito. Napakaikli lang pala ng oras. Ito si Liza, 18 na. Ibig sabihin, 18 taon na rin ang sinayang ko na hindi siya nakasama. Siguro… siguro hindi pa huli para magbago ng desisyon.”

“Anong ibig mong sabihin?” naguguluhang tanong ni Annabelle.

“Ang ibig kong sabihin, sapat na siguro ang narating ko. Sapat na ang mga kumpanya. Ayoko nang magparami pa ng pera at magsayang ng oras. Walang katumbas ang oras.”

Sa harap ng lahat, biglang lumuhod si Roliver, na ikinagulat maging ng kanyang sekretarya na si Joyce, na nakasunod pala sa private jet. Dumukot siya ng isang singsing.

“Annabelle… will you marry me again?”

Halos hindi makapagsalita si Annabelle. Si Liza ay napaiyak na sa tuwa habang pinapanood ang kanyang mga magulang. Tumango si Annabelle. “Yes, Roliver. Yes! Kahit ilang beses pa. Mahal na mahal kita.”

Naghiyawan ang mga tao. Napagdesisyonan ni Roliver na ibenta ang malaking parte ng kanyang kumpanya at hayaan na ang iba na magpatakbo nito. Nagpasya siyang manirahan na sa Hawaii kasama ang kanyang pamilya. Para sa isang taong isinakripisyo ang pamilya para sa tagumpay, natagpuan niya sa wakas ang pinakamalaking tagumpay—ang mabawi ang oras na nawala at ang pamilyang pinakamamahal niya.