Sa isang mapagpalang araw na puno ng pag-asa, muling binubulabog ang sambayanang Pilipino ng isang napakainit na isyu na sumusubok hindi lamang sa ating pasensya, kundi pati na rin sa ating tiwala sa mismong gobyernong pinagkatiwalaan natin. Ang kontrobersyal na flood control project, na dapat sana ay solusyon sa pagbaha, ay siya pa lang naging ugat ng isa sa pinakamalaking iskandalo ng korupsyon sa kasalukuyang panahon. Pero ang mas nakakagalit pa sa nawawalang bilyon-bilyong piso ay ang tila napakabagal, kung hindi man nagbubulag-bulagan, na aksyon ng gobyerno upang mapanagot ang mga tunay na utak sa likod nito.

Ang galit ng publiko ay hindi na mapigilan. Araw-araw, lumalabas ang mga bagong detalye, hindi ng pag-usad ng kaso, kundi ng mga tila pagmamaniobra upang ilihis ang atensyon at protektahan ang mga makapangyarihang personalidad. Ang mga pangalang matagal nang ibinabato—dating House Speaker Martin Romualdez (na binabanggit sa source bilang Martin Romel Jr. o Martin Raldes) at ang ngayo’y nagbitiw na si Congressman “Saldiko” (o Zaldio/Elisal Deco)—ay tila ba nababalutan ng isang hindi matinag na pader ng proteksyon.

Sa gitna ng lahat ng ito, ang taumbayan ay nagtatanong: Ito ba ay simpleng kapabayaan, o isang malawakan at organisadong sabwatan para pagtakpan ang katotohanan? Ang mga kaganapan sa mga nakalipas na araw ay tila nagbibigay ng mas madilim na kasagutan.

Ang ‘Great Escape’: Paano Nakalusot ang mga Eroplano ni ‘Saldiko’?
Ang pinakabagong dagok sa tiwala ng publiko ay ang kumpirmasyon mula mismo sa Civil Aviation Authority of the Philippines (CAAP) na tatlo sa mga air assets na iniuugnay kay ‘Saldiko’ ay malayang nakalabas ng bansa. Isipin na lamang: habang ang buong bansa ay nagbabantay sa bawat galaw ng mga akusado, tatlong sasakyang panghimpapawid—dalawang Agusta Westland helicopter at isang Gulfstream aircraft—ang tahimik na lumipad patungong Kota Kinabalu, Malaysia at Singapore.

Naganap ang mga pag-alis na ito noon pang Agosto at Setyembre, sa kasagsagan mismo ng pagdinig sa Senado kung saan si ‘Saldiko’ ang pangunahing target. Ang katanungan ng lahat: Bakit hindi ito naagapan? Bakit hindi kaagad na-grounded ang mga ari-ariang ito na malinaw na pagmamay-ari ng isang taong sangkot sa bilyon-bilyong anomalya?

Ang paliwanag ng CAAP ay tila pampalubag-loob na pilit: base raw sa passenger manifest, wala o hindi sakay si ‘Saldiko’ (na binanggit bilang “Salvon” sa isang bahagi) sa tatlong eroplanong iyon. Ayon pa kay CAAP Director General Retired Lieutenant General Raul del Rosario, maaari pa rin namang makumpiska ang mga aircraft na ito oras na magkaroon na ng “forfeiture order.”

Ngunit para sa isang bayang sawang-sawa na sa mga palusot, ang pahayag na ito ay isang malaking insulto. Ito ay isang reaktibong hakbang. Isinara ang pinto matapos makalabas ang kabayo. Ang “forfeiture order” na kanilang hinihintay ay dapat sana’y naisampa na bago pa man uminit ang mga makina ng eroplano. Ngayon, ang mga asset na ito ay nasa ibang bansa na, posibleng maibenta, maipangalan sa iba, o tuluyang maglaho. Ang gobyernong dapat sana’y bantay-sarado ay tila natutulog sa pansitan.

Ang mas malalim na tanong: Mayroon bang tumulong mula sa loob? Isang impormante mula sa mataas na antas ang nagparating na imposible itong mangyari nang walang basbas mula sa itaas. Ang pag-alis ng tatlong eroplano ay hindi simpleng paglipad; ito ay isang operasyon na nangangailangan ng flight plans, clearance, at kooperasyon mula sa iba’t ibang ahensya. Ang malinis na pag-alis na ito ay nagpapahiwatig ng isang antas ng kapabayaan na kahindik-hindik, o mas masahol pa, isang tahasang pagsasabwatan.

Ang Babala ni Tiangco: ‘National Security Issue’ na Ito!
Hindi lahat ay handang tanggapin na lamang ang mga nangyayari. Si Navotas Representative Toby Tiangco (binanggit bilang Tuhanko/Chanko) ay isa sa mga boses na hindi natatakot magsalita laban sa tila kahinaan ng administrasyon.

Para kay Tiangco, ang pag-alis ng mga air assets ay isang malinaw na patunay: “Wala na talagang balak umuwi ng bansa itong si Co [Saldiko] para harapin ang kanyang mga kaso.” Imbes na harapin ang mga alegasyon, ang ginawa nito ay magbitiw bilang kongresista at ilabas ang kanyang mga mamahaling ari-arian.

Dahil dito, mariing isinusulong ni Tiangco ang isang radikal na hakbang: ang pagkansela sa pasaporte ni ‘Saldiko’.

Ngunit dito muli pumapasok ang burukrasya. Ayon sa Department of Foreign Affairs (DFA), hindi ito basta-basta magagawa. Sa ilalim ng New Philippine Passport Act, maaari lamang kanselahin ang pasaporte kung may utos mula sa korte, o kung ang isang indibidwal ay tinuturing nang pugante o convicted na sa isang criminal offense.

Dito ipinasok ni Tiangco ang kanyang pinakamabigat na argumento: ang isyung ito ay hindi na lamang simpleng korupsyon; isa na itong “National Security Issue.”

Bakit? Dahil ang galit ng tao, ayon sa kanya, ay “patindi ng patindi.” Binalikan pa niya ang nangyaring kilos-protesta sa Mendiola noong Setyembre 21, kung saan ang galit ng tao sa infrastructure corruption ay “tinake advantage” umano ng ilang grupo upang “manggulo.” Ang punto ni Tiangco ay malinaw: ang kabagalan at tila pagprotekta ng gobyerno sa mga corrupt na opisyal ang siyang direktang nagtutulak sa mga tao sa kalsada. Ang mismong kapabayaan ng administrasyon ang lumilikha ng destabilisasyon.

Hindi pa tapos si Tiangco. Bilang tugon sa tila pagiging inutil ng mga kasalukuyang mekanismo, naghain siya ng House Bill number 5699. Ang layunin: bumuo ng isang “Independent Commission Against Infrastructure Corruption.” Ito ay isang panukalang batas na naglalayong lumikha ng isang bagong komisyon na may tunay na ngipin—may kapangyarihang magsampa ng reklamo, maghain ng sequestration o pagsamsam ng ari-arian, magpataw ng preventive suspension, at maglabas ng hold departure orders.

Ang paghahain ng batas na ito ay isang malakas na sampal sa mukha ng Ombudsman at ng Department of Justice (DOJ). Ito ay isang pag-amin na ang mga ahensyang dapat sana’y dumudurog sa korupsyon ay tila nabigo, o mas masahol pa, naging bahagi ng problema.

Mga Boses ng Katinuan at ang ‘Gray Area’ ng Batas
Sa gitna ng mainit na debateng ito, may mga boses na nag-aalok ng mas malinaw na daan. Si dating Senadora at abogadong si Leila de Lima (Lila de Lima) ay nagsabing may “gray area” sa usapin ng pagkansela ng pasaporte. Para sa kanya, ang pinakamabilis at pinakasiguradong solusyon ay simple: bilisan na ang pagsasampa ng mga kaso.

“Ang pinakamabilis or pinakasolusyon daw talaga,” ayon sa ulat, “eh bilisan na nga itong pagsasampa ng mga kaso laban kay Co.” Kapag naisampa na ang kaso sa Sandiganbayan at naglabas na ito ng arrest warrant, doon magkakaroon ng solidong legal na basehan para kanselahin ang pasaporte. Higit pa rito, ito ang magiging susi upang pormal na makipag-ugnayan sa Interpol para sa paghahanap at pag-monitor kay ‘Saldiko’.

Ang tanong na bumabalik sa lahat: Ano pa ang hinihintay? Bakit hanggang ngayon ay wala pang kasong naisasampa? Ang bawat araw na lumilipas na walang arrest warrant ay isang araw na pabor sa mga akusado. Ang bawat oras ng pag-aatubili ay nagpapatunay sa hinala ng publiko na may nagmamaniobra sa likod ng mga kurtina.

Ang isyung ito ay lalong naging kapansin-pansin nang muling sumiklab ang usapin ng Statement of Assets, Liabilities, and Net Worth (SALN). Habang ang ilang mambabatas tulad nina Tiangco (PHP 13.93 milyon) at Rep. Edgar Erice (mahigit PHP 70 milyon) ay nagsapubliko na ng kanilang SALN, ang hamon ng Makabayan Bloc ay nananatiling nakabitin sa hangin: “Kung walang itatago, ilabas.”

Ito ay isang direktang patama sa mga pinakamataas na opisyal ng bansa, na hanggang ngayon ay nagtatago sa likod ng mga teknikalidad upang huwag ilabas ang kanilang yaman.

Ang Malawakang ‘Diversion Tactics’ para Protektahan ang mga ‘Mastermind’
Dito na pumapasok ang pinaka-nakakabahalang teorya na lumulutang ngayon sa mga sirkulo ng pulitika, isang teoryang sinusuportahan ng mga kakatwang galaw ng administrasyon: ang paglikha ng mga ‘diversion tactics’ o panggugulo upang ilihis ang atensyon ng publiko mula sa mga tunay na ‘mastermind’—partikular na kay Martin Romualdez at sa mismong administrasyong Marcos.

Ang source na aming nakuha ay mariing nagsasabi na ang galit ng gobyerno ay “pinipili” lamang.

Diversion Tactic A: Ang Biglang Pagbuhay sa Lumang Kaso

Bigla na lamang, ang Ombudsman, na dapat sana’y nangunguna sa imbestigasyon ng flood control scam, ay nag-iba ng focus. Ang pinag-iinitan ngayon ay isang luma at na-dismiss nang kaso, na umano’y kinasasangkutan ni dating Senador Villanueva (at Estrada).

Ayon sa aming source, ito ay isang sinasadyang maniobra. “Maaaring talagang inano nila yan. Sinadya para maingay,” sabi ng source. Ang layunin? Padumiin si Villanueva. Sa pamamagitan ng pagbuhay sa isang ‘patay’ na kaso, at sa tulong ng kaliwa’t kanang interview kay Ombudsman Martirez, ang headline ng balita ay nag-iba. Mula sa “Korupsyon sa Flood Control,” naging “Korupsyon ni Villanueva.”

“Parang pinapadumi nila ng pinadudumi si Villanueva para mawala daw atensyon doun sa talagang tunay na madumi,” dagdag pa ng source. Ito ay isang klasikong political playbook: magturo ng iba, lumikha ng bagong kontrobersya, hanggang sa makalimutan ng tao ang orihinal na krimen.

Diversion Tactic B: Ang Sikreto ng ICI

Ang Independent Commission for Infrastructure (ICI), na dapat sana’y magbibigay-linaw, ay nagiging bahagi pa umano ng pagtatakip. Ang hamon ng source: “Ilabas ninyo yung interview… imbestigasyon ninyo sa lahat.” Bakit kailangang itago ang mga transcript ng panayam kina Romualdez, Villanueva, at Estrada?

Ang pagtatago ng impormasyon ay nagbubunga lamang ng mas malalim na pagdududa. Kung ilalabas nila ang lahat, makikita ng publiko kung sino ang nagsasabi ng totoo. Ngunit sa kanilang pagtatago, ang iisipin ng tao ay iisa: “Ah, malamang na kaya sila dinidemanda [sina Villanueva, atbp.] kasi meron talaga silang kinalaman”—isang konklusyon na maaaring binuo mismo ng ICI para pagtakpan ang iba.

Diversion Tactic C: Ang Biglaang Pag-init ng COMELEC

Kasabay ng lahat ng ito, bigla ring umarangkada ang Commission on Elections (COMELEC) sa ilalim ni Chairman George Garcia. Ang target: 27 contractors ng DPWH na umano’y nagbigay ng donasyon sa mga kandidato noong 2022 elections, isang paglabag sa Omnibus Election Code.

Isang pangalan ang partikular na binanggit: Centerway Construction and Development Incorporated, na nagbigay donasyon umano kay Senador Chiz Escudero.

Muli, ang tanong ng publiko ay: Bakit ngayon lang? At bakit sila lang? Gaya ng sabi ng aming source, “Alam na alam mo talagang pinipili yung kanilang binabanatan.” Habang ang paghabol sa mga ilegal na donasyon ay tama, ang timing nito ay lubhang kahina-hinala. Ito ay isa na namang ingay na idinagdag sa sirkus, isang paraan upang ang atensyon ng media ay mahati, at ang tunay na isyu ng bilyon-bilyong ghost project ay dahan-dahang mabaon sa limot.

Ang Kabalintunaan: SALN, Quiboloy, at ang Pag-ikot ni PBBM
Ang lahat ng ito ay nagaganap sa ilalim ng isang ulap ng matinding kabalintunaan (irony). Ang mismong administrasyon na maingay sa paghabol sa iba ay siya namang tahimik sa sarili nitong mga bakuran.

Naalala ng marami ang maingay na hamon ni Justice Secretary Remulla (“Morya”) laban kay Ombudsman Martirez tungkol sa paghihigpit sa paglabas ng SALN. Ngunit ang tanong ng bayan: “Hindi naglalabas ng SALN ng presidente. Mga kongresista hindi naglabas ng SALN.” Mabuti pa raw ang mga senador, karamihan ay naglabas na. Ang “pautot” na ito, ayon sa source, ay isang “matinding katarantaduhan.”

Mas matindi pa ang pagkumpara sa kaso ni ‘Saldiko’ sa kaso ni Pastor Quiboloy (“pastor kibuloy”). Naalala ng lahat kung gaano kabilis kumilos ang Anti-Money Laundering Council (AMLC) noon. “Ang bilis-bilis na-freeze lahat!”

Ngunit pagdating kay ‘Saldiko’, na ang mga air assets ay nagkakahalaga ng daan-daang milyon, ang sagot ng gobyerno? “May due process.” Ang “due process” na ito, para sa marami, ay naging kasingkahulugan na ng “pinatakas,” “pinabayaan,” o “sadyang may sabwatan.” Ang batas ay mabilis para sa mga kaaway, ngunit mabagal at puno ng “due process” para sa mga kaalyado.

At habang nagkakagulo ang bansa, nasaan ang Pangulo?

Si Pangulong Ferdinand Marcos Jr. (PBBM) ay nasa Busan, South Korea, para sa isang leaders’ meeting. Ayon sa mga ulat, abala siya sa pakikipagpulong sa Filipino community, sa pagsusulong ng kapakanan ng mga Micro, Small, and Medium Enterprises (MSMEs), na 99% ng negosyo sa Pilipinas. Nakikipag-usap siya tungkol sa “digital trade opportunities,” “food and energy security,” at “climate change.” Magbubukas pa raw ng bagong Philippine Consulate at SSS office sa Busan.

Lahat ng ito ay magaganda at mararangal na gawain para sa isang pangulo. Ngunit ang timing ay hindi maaaring maging mas masahol pa. Habang ang “maliliit na negosyo” na nais niyang tulungan ay araw-araw na ninanakawan ng korupsyon na hindi niya mapuksa, ang kanyang pag-aasikaso sa ibang bansa ay tila isang pagtalikod sa pinakamalaking sunog na nagaganap sa kanyang sariling bakuran.

Konklusyon: Isang Bayang Naghihintay sa HUSTISYA
Ang kwento ng flood control scam ay hindi na lamang tungkol sa pera. Ito ay tungkol sa tiwala. Ito ay tungkol sa isang sistema na tila dinisenyo hindi para sa hustisya, kundi para sa proteksyon ng iilan. Ang pag-alis ng mga eroplano ni ‘Saldiko’ ay hindi lamang isang logistical failure; ito ay isang simbolo ng isang gobyernong nabigong bantayan ang kaban ng bayan at ngayon ay bigo ring bantayan ang mga akusado sa pagnanakaw nito.

Ang mga diversion tactics—mula sa mga lumang kaso, sa mga piling donasyon, hanggang sa mga sikretong imbestigasyon—ay hindi na epektibo sa isang bayang mulat na. Ang galit ng tao ay totoo. Ang babala ni Congressman Tiangco ay makatotohanan.

Ang tanong na ngayon ay bumabagabag sa bawat Pilipino ay simple: Sinasadya bang ilihis ang kaso palayo sa mga totoong mastermind? Ang gobyerno ba ni PBBM ay biktima lamang ng isang kumplikadong sistema, o ito na mismo ang nagpapatakbo ng sistema ng sabwatan?

Ang sagot ay kailangang lumabas, hindi sa mga palusot o “due process” na walang katapusan, kundi sa mabilis, transparent, at walang kinikilingang pagpapanagot. Dahil kung hindi, ang “national security issue” na kanilang kinatatakutan ay hindi magmumula sa mga protesta sa Mendiola, kundi magmumula mismo sa pagkaubos ng pasensya ng isang buong bansa.