Sa isang makapangyarihang pahayag na ngayon ay mabilis na kumakalat at yayanig sa buong Pilipinas, isang kilalang beterano sa pulitika ang lumantad upang ibulgar ang tinawag niyang “pinakamalaking katiwalian” na nasaksihan niya sa loob ng walong administrasyon. Ang dating Gobernador ng Ilocos Sur, si Luis “Chavit” Singson, ay bumasag sa kanyang katahimikan, hindi bilang isang pulitiko, kundi bilang isang Pilipinong nagmamalasakit sa bansa.

Ang kanyang mga alegasyon ay hindi basta-basta; ito ay isang diretsahang pagtuturo ng isang “sistematikong pagnanakaw ng kaban ng bayan” na nakasentro sa bilyun-bilyong pisong pondo para sa mga flood control project sa ilalim ng kasalukuyang administrasyong Marcos.

“Itong flood control scandal ay ang pinakamalaking katiwalian na nasaksihan ko sa buong buhay ko,” deklara ni Singson sa isang video na mabilis na naging viral. “Grabe, walong presidente na ang aking nasaksihan na namuno sa bansang ito. At ngayon lang ako nakakita ng pinakamalaking sabwatan at systematikong pagnanakaw ng kaban ng bayan.”

Ang mga salitang ito ay naglalagay ng mabigat na ulap ng pagdududa sa pamahalaan, lalo na’t ang isyu ng baha ay isang palagiang problema na direktang sumisira sa buhay at kabuhayan ng milyun-milyong Pilipino. Ayon kay Singson, ang sitwasyon ay lalo pang lumala mula nang maupo si Pangulong Bongbong Marcos Jr., at inilatag niya ang isang nakakagulat na teorya kung bakit.

Ang Kadena ng Kapangyarihan: Bakit ang Pangulo ang Tinuturo?

Ang sentro ng akusasyon ni Singson ay ang kanyang paniniwala na ang ganitong kalaking pagnanakaw ay imposible umanong mangyari nang walang pahintulot mula sa pinakatuktok ng kapangyarihan. Iginigiit niya na ang sistema ng gobyerno ay idinisenyo upang ang lahat ng malalaking galaw ng pondo ay dumaan at aprubahan ng iisang tao.

“Tandaan natin ang pera ng ating bayan ay hindi bastang nailalabas. May proseso ‘yan,” paliwanag ni Singson. “At sa dulo ng proseso, isang tao lang ang may hawak ng desisyon. Correct. Ang presidente ng Republika ng Pilipinas.”

Upang patunayan ang kanyang punto, inisa-isa ni Singson ang proseso ng pambansang badyet.

“Bago pa man makarating sa kongreso ang budget, ang pangulo muna ang nag-aapruba ng lahat,” aniya. “Sa kanya muna dumadaan ang National Expenditure Program or NEP. Ang plano kung saan mapupunta ang bilyon-bilyong pera ng gobyerno.”

Ang NEP, sa esensya, ay ang blueprint ng badyet ng Pangulo. Kapag ito ay naaprubahan na niya, ipinapasa ito sa Kongreso para sa deliberasyon. Ngunit hindi diyan nagtatapos ang kanyang kapangyarihan.

Ayon pa kay Singson, ang mga ahensyang direktang nagpapatupad ng mga proyektong ito—partikular ang Department of Budget and Management (DBM) at ang Department of Public Works and Highways (DPWH)—ay parehong nag-uulat nang direkta sa Opisina ng Pangulo.

“Itong mga departamentong ito ay reporting directo sa opisina ng presidente. Hindi sila kumikilos ng sarili lang. Sumusunod sila sa direksyon ng pangulo,” mariing sabi ni Singson.

Binigyang-diin niya ang isang partikular na halimbawa: “Kaya nung naglagay ang kongreso at senado ng 450 billion para sa public work at 29 billion lang ang binawas ni Marcos Jr. Ibig sabihin inaprubahan pa rin niya ang 421 billion.”

Idinagdag pa ni Singson na sa pag-apruba nito, kasama umano ng Pangulo ang kanyang pinsan na si Speaker Martin Romualdez. Ito, para kay Singson, ay patunay na ang lahat ng malalaking proyekto ng gobyerno, kabilang ang bawat flood control project, ay dumaan sa masusing pagsusuri at pagpayag ng Pangulo.

“Lahat ‘yan dumaan sa opisina niya,” giit ni Singson. “Pero anong ginawa? Inaprubahan pa rin ang korapsyon ng mga insertion. Siya ang nag-apruba ng bawat pondo at siya ang pumipirma… sa General Appropriations Act or ang GAA. Tama. Na batas ng pondo ng bayan. Kaya alam niya lahat ito.”

Ang Kabalintunaan ng “Mahiya Naman Kayo”

Isa sa mga pinaka-matalim na puna ni Singson ay nakatuon sa naging pahayag ng Pangulo sa kanyang State of the Nation Address (SONA), kung saan sinabi nitong, “Mahiya naman kayo,” patungkol sa mga tiwaling opisyal at kontratista.

Para kay Singson, ang pahayag na ito ay isang malaking kabalintunaan.

“Nagulat ako nung sinabi niya sa Sona, ‘Mahiya naman kayo.’ Bakit kayo?” tanong ni Singson, na halatang hindi makapaniwala. “Ikaw ang mahiya! Mahiya ka naman Marcos. Ikaw nag-approve niyan.”

Inakusahan ni Singson ang Pangulo ng paglalaglag sa kanyang mga tauhan upang iligtas ang sariling reputasyon.

“Inilaglag niya ang mga engineers at contractors para huwag umabot sa kanya. Sino ba ang may responsibilidad sa bansang ito? Hindi ba kayo Mr. President? Ikaw ang may hawak ng kapangyarihan at ikaw ang pinakatiwalaan ng sambayanang Pilipino?”

Ang mabigat na paratang ni Singson: “Dahil sa pagkukulang mo, nilaglag mo lahat ang ginamit mong mga para mailigtas lang ang sarili mo. Ang tawag diyan ay isang mahinang leader.”

Ang Hamon: Imbestigahan ang Sariling Bakuran

Upang palakasin pa ang kanyang mga alegasyon, nagbitiw ng isang direktang hamon si Singson kay Pangulong Marcos: kung talagang tapat ang Pangulo sa kanyang kampanya laban sa korapsyon, dapat niyang simulan ang paglilinis sa kanyang sariling probinsya, ang Ilocos Norte.

“Bakit hindi imbestigahan ng ICI (Independent Commission on for Infrastructure) ang Ilocos Norte na probinsya mo?” hamon ni Singson.

Dito na niya inilabas ang mga mas espesipikong akusasyon. “Alam niyo ba na karamihan ng mga flood control project doon ay napunta sa Magisaya? Halos 2.7 billion ang halaga. Ang balita ko ay may mga proyekto pang binabayaran muna bago pa matapos, maliban pa sa mga uncompleted or mga ghost project.”

Hindi pa diyan natapos. Idinagdag pa ni Singson na mas marami pang flood control projects ang napunta umano sa isang “paboritong contractor” na tinukoy niyang si “Mayor Rid ng Lawag City.” Ayon kay Singson, “mahigit apat na bilyon ang binuhos ng pondo sa kanya.”

Dahil sa mga alegasyong ito, nanawagan si Singson sa publiko na huwag umasa lamang sa imbestigasyon ng gobyerno.

“Inanyayahan ko ang mga kabataan, ang mga religious group na pumunta sa Ilocos Norte at samahan ng ICI sa pag-imbestiga sa mga flood control project doon. Magsama kayo ng media para hindi maitago ang mga imbestigasyon,” aniya.

Ito ay isang malinaw na pagpapahayag ng kawalan ng tiwala sa ICI, isang komisyon na binuo mismo ng Pangulo. Para sa mga kritiko, kabilang ang vlogger na nag-ulat ng balita, ang ICI ay “scripted” at hindi kailanman gagalawin ang mga makapangyarihang kaalyado ng administrasyon tulad nina Speaker Romualdez o ang mga taong malapit sa Pangulo.

“Kung nagagawa niya ‘yan sa sarili niyang probinsya, paano pa kaya sa buong bansa?” pagtatapos ni Singson sa kanyang hamon. “Ipakita mo muna ang iyong kredibilidad bago mo ipasa ang sisi sa iba.”

Ang Presyo ng Pagbubulgar: Ganti-Pampulitika?

Tila inaasahan na ni Singson ang magiging ganti sa kanyang mga pasabog. Kasunod ng kanyang mga pahayag, mabilis na lumabas ang balita ng isang plunder case na isinampa laban sa kanya. Ngunit sa halip na tumahimik, ginamit pa ito ni Singson bilang ebidensya ng kanyang mga alegasyon.

“Tingnan niyo po kung paano nila ako patatahimikin. Ibabaliktad nila ang kwento… Pilit nila akong sinisiraan… Dahil pinili ko magsabi ng totoo,” sabi ni Singson. “Ang paggawa lang nila ay gumawa ng plunder case sa akin para patahimikin ako.”

Hindi nag-aksaya ng panahon si Singson na kwestyunin ang kredibilidad ng nag-aakusa sa kanya. Tinukoy niya ito bilang si “Attorney T. Cordero,” na aniya ay isang abogadong suspendido ng Korte Suprema ng anim na buwan dahil sa paglabag sa “code of professional responsibility.”

Ikinuwento pa ni Singson ang isang personal na karanasan sa nasabing abogado, kung saan sinubukan umano siyang lokohin sa pagbenta ng isang ari-arian.

“Pumunta po siya sa mismo sa aking bahay upang humingi ng pera at binebentahan niya ako ng hotel and resort, 20 million lang daw,” kuwento ni Singson. Ngunit nang kanilang puntahan ang lugar, ito pala ay isang “maliit na bahay, dalawang kwarto na maliliit” na pinalaki lamang sa litrato sa pamamagitan ng pag-“encroach” sa isang river canal.

“Hindi ba panloloko ‘yan? Ganong klase itong babaeng ‘to,” sabi ni Singson. “Pero ngayon mukhang may nagpupundo na sa kaniya na flood control para lang sirain ako.”

Ikinonekta rin ni Singson ang nagsampa ng kaso sa kanyang mga kalaban sa pulitika. Si Cordero umano ay pinsan ng isang dating mayor na tinalo niya sa Narvacan, si “former mayor Edgar Zaragosa,” na kanyang inakusahan bilang “pinaka-corrupt na mayor ng Ilocos Sur.”

Dito pa ibinunyag ni Singson ang isa pang matinding alegasyon ng korapsyon laban kay Zaragosa, na aniya ay hindi pinapansin ng Ombudsman sa loob ng isang dekada.

“Ang pinakamasamang ginawa niya, ang mag-imbento ng mga ghost farmers,” alegasyon ni Singson. “Ang populasyon po ng bayan ng Narbacan ay 44,000. Ngunit sa isang maliit na barangay, nag-report siya ng halos 65,000 ghost farmers, kung saan 80 farmers lang ang nakarehistro. ‘Yan ang kaso ang dapat atupagin ng Ombudsman. 10 years ago ko pa ‘yan isinampa… pero hindi pa rin iniimbestigahan.”

Ang malaking tanong ni Singson: “Bakit itong fabricated case laban sa akin ay tinanggap agad?”

Para sa kanya, ang sagot ay malinaw: “Patayikin ang mga nagsasabi ng totoo at protektahan ang mga magnanakaw.”

“Never Again”: Isang Panawagan sa Kabataan at Sambayanan

Sa pagtatapos ng kanyang pahayag, nag-iwan si Singson ng isang madamdaming mensahe. Inamin niyang may banta sa kanyang buhay, ngunit handa siyang harapin ito para sa bayan.

“Kung may mangyari sa akin, ikulong man nila ako or patayin… Alam niyo na gusto nila akong patayin. Pero okay lang sa akin dahil nakapaglingkod na ako sa ating bansa at nasabi ko na ang mga katiwalian ng administrasyong ito,” buong tapang niyang sinabi. “Payag akong magpakulong kung totoo ang kasalanan ko.”

Ang kanyang huling panawagan ay isang pamilyar na sigaw, na ngayon ay nabigyan ng bagong kahulugan.

“Ilang beses ba natin pagbibigyan ang isang pamilya na magnanakaw sa kaban ng bayan natin? Never again. Tigilan na natin itong panloloko nila,” deklara ni Singson, na tila direktang inaagaw ang slogan na ginamit laban sa pamilya Marcos.

Nanawagan siya sa mga Pilipino, lalo na sa mga kabataan o “Gen Z,” na magising na sa katotohanan.

“Mga Gen Z diyan, makinig kayo kay Manong Chavit. Para ito sa inyo. Hindi na ito para sa amin. Kayo ‘yung makinabang in the future,” aniya. “Hindi tayo bubo. Hindi tayo pipi. Panahon na para sabihin: tama na, sobra na.”

Ang mga pahayag ni Chavit Singson ay nagbukas ng isang malalim at mapanganib na usapin. Habang ang mga ito ay nananatiling mga alegasyon na nangangailangan ng matibay na ebidensya, ang bigat ng kanyang mga salita, bilang isang taong matagal nang nasa loob ng sistema, ay lumikha ng isang alon na tiyak na hahampas nang malakas sa pampang ng Malacañang. Ang tanong ngayon ay kung paano tutugon ang administrasyon sa pinakamabigat na akusasyon ng korapsyon na ibinabato laban dito hanggang sa kasalukuyan.

Ang buong bansa ay nag-aabang.