Sa gitna ng patuloy na hamon ng kahirapan sa ating bansa, ang ayuda mula sa gobyerno ay parang hininga ng buhay para sa milyun-milyong Pilipino. Subalit, isang nakakagimbal na insidente ang nagbunsod ng malalim na pagdududa at pag-aalala sa kalidad ng serbisyo at pananagutan ng mga ahensya ng gobyerno. Ang kuwento ni “Kuya Nonie,” isang ordinaryong mamamayan, ay naglantad ng isang nakakalungkot na realidad: ang pagrereklamo laban sa substandard na ayuda ay tila mas mabilis pang masolusyunan ng banta kaysa ng aksyon.

Ang Hinaing na Nauwi sa S*mmons: Bigas na ‘Di-Maayos’ at Mabaho
Nagsimula ang lahat sa isang simpleng pagpapakita ng kalungkutan at galit sa social media. Si Kuya Nonie, matapos makatanggap ng bigas mula sa Department of Social Welfare and Development (DSWD), ay nagbahagi ng kanyang karanasan. Ayon sa kanyang reklamo, ang bigas na ipinamahagi, na dapat sana’y magpapakalma sa gutom at magbibigay ginhawa sa kanyang pamilya, ay “mabaho at di-maayos para kainin.” Mayroong nagkomento pa na ang bigas ay tila “amoy narik” o nabubulok. Ang simpleng hinaing na ito, na dulot ng matinding pagkadismaya sa kalidad ng ayuda, ay naging mitsa ng isang mas malaking kontrobersiya.

Imbes na tugunan ang reklamo at agad na imbestigahan ang kalidad ng bigas, ang tugon ng DSWD ay nakakabigla at nakakagalit. Si Kuya Nonie, na naglabas lang ng kanyang saloobin at katotohanan, ay pinadalhan ng pormal na smmon* o patawag mula sa ahensya. Ang mensahe ay malinaw at nakakabinging: ang pagreklamo ay may kaakibat na parusa.

Ang pangyayaring ito ay nag-iwan ng matitinding katanungan: Bakit mas mabilis pa ang pagpapatawag sa nagreklamo kaysa sa pag-aksyon sa substandard na produkto? Saan napunta ang pananagutan sa pagtiyak na ang mga ipinamamahaging relief goods ay de-kalidad at ligtas para sa konsumo ng tao, lalo na para sa mga mahihirap na umaasa lamang dito?

Ang Di-Pantay na Batas: Ang Hirap na Baluktutin ang Katotohanan
Ang kaso ni Kuya Nonie ay hindi lamang tungkol sa isang sako ng bigas; ito ay isang salamin ng malalim na problema sa ating sistema ng pamamahala at hustisya. Sa panig ng ordinaryong mamamayan, tulad ni Kuya Nonie, ang batas ay mabilis na umaaksyon. Kapag may paglabag, maliit man o malaki, mabilis silang mahuhuli at mapaparusahan. Sila ang madaling baluktotin, dahil wala silang kapangyarihan o koneksyon para ipagtanggol ang kanilang sarili.

Sa kabilang banda, tila iba naman ang sitwasyon kapag ang anomalya ay nagmumula sa loob ng pamahalaan. Ayon sa mga kritiko, lantaran na ang mga isyu ng katiwalian at kapabayaan, ngunit iilan lang ang talagang nakukulong o napapanagot. Kapag may lumabas na isyu, ang madalas na solusyon ay “pa-resignin” ang opisyal sa puwesto, tapos sa bandang huli ay malalaman na lang na inilipat lang pala sa ibang departamento o binigyan ng bagong posisyon. Ang ganitong sistema ay nagpapakita ng isang kultura ng impunity o kawalan ng pananagutan.

Ang mga mahihirap, na dapat sana ay inaalagaan at binibigyan ng disenteng tulong, ay tila lalo pang pinahihirapan. Ang pananaw na “porket libreng pamigay, kahit anong kalidad ay puwede na” ay isang nakakalungkot at nakakainsultong pag-iisip. Ang mga mahihirap ay hindi hayop na puwedeng bigyan ng ano mang klase ng pagkain; sila ay tao na may dignidad at karapatang tumanggap ng tulong na de-kalidad at makatao.

Dignidad at Karapatan sa Hinaing
Ang komento ng isang netizen, “Baka nga nmn amoy narik e di nmn pwede kainin porket mahirap wala ng karapatan mag reklamo?” ay tumama sa puso ng problema. Ang karapatan sa pagrereklamo ay isang pundasyon ng isang malayang lipunan. Ito ay isang mekanismo para sa pagbabago at pag-aayos. Ang pagtawag ng pansin sa kapalpakan sa serbisyo ay hindi isang krimen kundi isang gawaing sibil.

Ang insidente ni Kuya Nonie ay nagpapakita na ang ordinaryong Pilipino ay tila nawawalan na ng espasyo para maglabas ng sama ng loob nang walang takot sa ganti. Kung ang pagreklamo sa isang substandard na sako ng bigas ay nauuwi sa legal na banta, paano pa kaya ang mga mas malalaking isyu ng katiwalian na dapat sana ay mas seryosohin?

Ang ating mga opisyal at ahensya ay may moral at legal na obligasyon na magbigay ng serbisyong tapat, de-kalidad, at may dignidad. Ang pagpapamahagi ng pagkain na hindi na karapat-dapat kainin ay hindi lamang kapabayaan; ito ay paglabag sa dignidad ng mga taong dapat sana ay tinutulungan.

Ang kuwento ni Kuya Nonie ay dapat magsilbing wake-up call hindi lamang para sa DSWD kundi sa buong gobyerno. Kailangang baguhin ang kultura ng pananagutan at pagpapatupad ng batas. Ang panawagan para sa “matuwid na daan” ay mananatiling walang laman kung ang mga nagreklamo tungkol sa anomalya ay sila pa ang kinakasuhan, samantalang ang mga nagkasala ay tila pinoprotektahan.

Ang laban ni Kuya Nonie ay laban ng bawat Pilipinong naghahangad ng tapat at disenteng serbisyo mula sa kanilang gobyerno. Sana’y maging simula ito ng mas malalim at mas seryosong pag-iimbestiga sa kalidad ng lahat ng relief goods at tulong na ipinamamahagi sa mga nangangailangan. Hindi kailanman dapat maging krimen ang paghahangad ng kalidad at karangalan.