Tila isang lumang kasabihan ang muling pinatutunayan ng panahon: “Walang lihim ang hindi nabubunyag, at walang baho ang hindi aalingasaw.” Sa gitna ng mga umiinit na isyung pampulitika, isang malaking bomba ang sumabog na ngayon ay yumanig sa pinakamatataas na tanggapan ng gobyerno.

Ang matagal nang ibinubulong na bilyon-bilyong anomalya sa mga proyektong flood control sa ilalim ng administrasyon ni Pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. ay hindi na lamang isang usap-usapan. Ito ay naging isang pormal na usapin na diringgin sa pinakamataas na hukuman ng bansa. Matapos ang mahabang panahon ng pagkikimkim ng saloobin ng taumbayan, ang Korte Suprema ay sa wakas ay binasag na ang katahimikan at naglabas ng isang matinding utos na naglalagay sa buong administrasyon sa isang alanganing posisyon.

Ang malaking katanungan: Ito na ba ang simula ng mas malalim na pagbubunyag, o isa na namang masalimuot na kabanata sa pulitika ng Pilipinas?

Ang ‘Ultimatum’ ng Kataas-taasang Hukuman

Ang balitang gumimbal sa marami ay ang desisyon ng Supreme Court (SC) En Banc na pormal nang atasan ang mga pinakamataas na opisyal ng bansa na magkomento sa isang petisyon para sa Writ of Kalikasan. Ang petisyong ito, na inihain ng mga abogado at environmentalist, ay direktang tinutumbok ang mga “sablay” at di-umanong “ghost project” ng pamahalaan sa ilalim ng flood control program.

Sa isang notice na inilabas ng SC, hindi lamang si Pangulong Marcos Jr., sa pamamagitan ng Office of the President, ang pinasasagot. Kasama sa listahan ang Office of the Senate President (tinukoy sa ilang ulat si Sen. Tito Sotto), ang Kamara de Representantes na pinamumunuan ni Speaker Martin Romualdez, ang Department of Budget and Management (DBM), Department of Public Works and Highways (DPWH), Department of Environment and Natural Resources (DENR), Department of the Interior and Local Government (DILG), Metro Manila Development Authority (MMDA), at maging ang mga lokal na pamahalaan at mga kontratista na nakakuha ng mga kontrata para sa nasabing mga proyekto.

Binigyan lamang ng ilang araw ang lahat ng respondent na ito upang magsumite ng kanilang opisyal na komento mula sa araw na matanggap nila ang notice.

Ang hakbang na ito ng Korte Suprema ay ikinatuwa ng maraming netizen na matagal nang naghihinala sa mga proyektong ito. Bumaha ang mga komento sa social media na nagpapahayag ng suporta sa SC. “Salamat Supreme Court! Ituloy niyo po ang pagtatanggol sa karapatan ng taong bayan,” sabi ng isang komento. “Tama lang ‘yan, kumilos na din po kayo. Sobra na po sila sa korupsyon, simot na ang kayamanan ng Pilipinas, may utang pa,” hinaing naman ng isa pa.

Marami rin ang nagpahayag ng kanilang pagkadismaya sa kasalukuyang administrasyon. “Wala si BBM nagagawa sa tatlong taon niyang nakaupo… mas lalong lulubog pa ang bansa natin. Parang awa niyo na po, palitan na ‘yan,” isang desperadong pakiusap ng isang mamamayan.

Ang Pulitikal na Laro sa Likod ng ICI

Kasabay ng pag-usad ng kaso sa Korte Suprema, lumulutang ang isang mas malalim na anggulo sa buong isyu na ito. Maraming kritiko ang nagsasabi na ang kontrobersyal na Independent Commission for Infrastructures (ICI), na binuo mismo ni Pangulong Marcos, ay hindi tunay na layuning habulin ang mga tiwali.

Ayon sa mga mapanuring obserbasyon, ang ICI ay isang “palabas” lamang o “kadramahan” na may klarong motibo: ang pagtakpan ang mga umano’y kabulastugan ng kasalukuyang administrasyon. Higit pa rito, ang tunay na target di-umano ay ang mga Duterte, partikular na si Bise Presidente Sara Duterte.

Ang teorya ay simple: si VP Sara ay nananatiling nangunguna sa lahat ng mga survey para sa pampanguluhang halalan sa 2028. Ang administrasyon, di-umano, ay takot sa posibleng pagbabalik ng mga Duterte sa kapangyarihan. Kaya naman, ang ICI ay ginagamit umano bilang kasangkapan upang “pilayan” si VP Sara, idiin ang kanyang mga kaalyado, at sirain ang kanyang kredibilidad bago pa man magsimula ang kampanya.

Ito ang dahilan kung bakit ang pagkilos ng Korte Suprema ay tinitingnan bilang isang hiwalay at mas kapani-paniwalang landas tungo sa katotohanan, malayo sa mga akusasyon ng pamumulitika na ibinabato sa ICI.

Gulo sa Kongreso: Ang Rebelyon ni Barsaga

Habang umiinit ang isyu sa hudikatura, sumasabog din ang tensyon sa loob mismo ng lehislatura. Ang mga miyembro ng Lakas-CMD, ang partido ni Speaker Romualdez, ay pinag-aaralan ngayon ang pagsasampa ng isang ethics complaint laban kay Dasmariñas Representative Francisco “Kiko” Barsaga.

Ang ugat ng gulo ay ang mga “unsubstantiated allegations” o walang basehang alegasyon na ibinabato ni Barsaga. Ayon sa mga ulat, inakusahan ni Barsaga na ang isang pagpupulong ng Lakas-CMD ay may kinalaman sa di-umanong plano na gawing state witness si Speaker Romualdez, protektahan si House Majority Leader Sandro Marcos, at suportahan si PBBM kapalit ng proteksyon para kina dating Senador Bong Revilla at iba pang kongresista. Idinawit din umano sa alegasyon ang plano na si Senador Francis Escudero ay iimplikahin ng Unang Ginang Lisa Araneta-Marcos gamit ang ICI.

Mabilis itong pinabulaanan ni Lanao del Sur Representative Alonto Adiong, na tinawag ang mga alegasyon ni Barsaga na “pure nonsense.” Gayunpaman, para sa mga kritiko, ang insidenteng ito ay nagpapakita ng mas malaking problema.

Ayon sa isang pagsusuri, ang reaksyon laban kay Barsaga ay nagpapakita na ang mga kasapi ng Kamara, maging ang mga nasa mayorya, ay hindi sanay sa demokrasya o sa pagkakaroon ng hindi pagsang-ayon. Sila ay nasanay di-umano na “oo lang ng oo” at sunod lamang nang sunod sa kung ano ang idikta ng Speaker. Nang isang “batang-bata” na kongresista tulad ni Barsaga ang tumayo at kumontra, nagulantang sila.

Pinupuna rin maging ang blokeng minorya sa Kamara, na imbes na magsilbing tunay na oposisyon, ay tila mas nauuna pa raw magtanggol sa Speaker. Para sa maraming tagamasid, ang tunay na oposisyon na lamang sa ngayon ay ang mga Duterte.

Ang Misteryosong Pagbisita ng US Embassy

At kung hindi pa sapat ang presyur mula sa Korte Suprema at ang panloob na alitan sa Kongreso, isang bagong manlalaro ang biglang pumasok sa eksena: ang gobyerno ng Estados Unidos.

Kinumpirma na si Michael Keller, ang Acting Deputy Chief of Mission ng US Embassy, ay nagsagawa ng isang “closed-door meeting” kasama ang mga pinuno ng ICI, kabilang si Chairperson Andres Rapreza Jr. at miyembrong si Rogelio Singson.

Ang opisyal na paliwanag, ayon sa tagapagsalita ng ICI, ay “interesado” umano ang Estados Unidos sa kung ano ang gagawin ng komisyon upang matugunan ang problema sa mga maanomalyang proyekto sa imprastraktura. “Basically, he wanted to know what we have done, what we will be doing and what we expect from the ICI,” ayon sa pahayag.

Ngunit ang paliwanag na ito ay nag-iwan ng mas maraming tanong kaysa sa sagot. Bakit ang isang “independent” na komisyon ng Pilipinas ay kailangang makipagpulong nang sarado sa isang dayuhang opisyal? Kung sila ay independent, bakit tatanungin pa ng press kung nag-alok ba ng “assistance” ang US Embassy?

Para sa mga political analyst, ang sagot ay nakaugat sa geopolitics. Ang Pilipinas, sa ilalim ni Pangulong Marcos, ay muling bumalik sa pagiging “numero unong tuta” o pangunahing kaalyado ng Amerika sa Asya, lalo na sa gitna ng tensyon laban sa China. Ang Amerika ay nasa isang matinding “propaganda war” laban sa China, kung saan ipinapakita ng US ang sarili nito bilang tagapagtanggol ng demokrasya at kaayusan.

Ang problema, ayon sa pagsusuri, ay nakakahiya para sa Estados Unidos kung ang kanilang numero unong kaalyado sa Asya ay lantaran at malawakang nababalot sa korapsyon. Mapupulaan ang US ng buong mundo: “Akala ko ba anti-corruption kayo? Bakit ‘yung numero uno ninyong tagasunod, hindi ninyo mapigilan ang korupsyon?”

Ang ICI ay binuo upang ipakita na nilulutas ang korapsyon. Ngunit ang bagal ng imbestigasyon ay kapansin-pansin. Hanggang ngayon, wala pa ring napapakulong na malaking isda. Ito ay tila isang “delaying tactic” lamang.

Ang Utak at ang Cover-Up

Ang lahat ng ito ay bumabalik sa isang pangalan na paulit-ulit na lumalabas sa mga talakayan: si Speaker Martin Romualdez.

Maraming Pilipino ang hindi makalimot sa live na testimonya ni Gutesa, na nagsabing siya mismo ang nagdala ng mga “maletang pera” kay Romualdez, na di-umano’y may pinakamalaking share sa hatian. Ang testimonya ay live na napanood ng lahat. Ngunit ang imbestigasyon ng ICI ay hindi man lang naka-live.

Dahil dito, ang teorya ay lumalakas: ang US State Department, na nabalitaan ang tila “kalokohan” at pagtatakip na ginagawa ng ICI para protektahan ang isa sa pinakamakapangyarihang tao sa bansa—ang mismong Speaker ng Kamara—ay nag-utos na sa kanilang embahada: “Silipin ninyo kung anong ginagawa sa ICI.”

Ang gobyerno ng Pilipinas ngayon ay nasa isang napakasikip na sitwasyon. Mula sa loob, ang mga kasamahan ay nagrerebelde. Mula sa itaas, ang Korte Suprema ay nag-uutos. At mula sa labas, ang kanilang “Big Brother” na si Uncle Sam ay nagmamasid at nagtatanong.

Sa gitna ng lahat ng presyur na ito, ang bilyon-bilyong tanong ay nananatili: Hanggang kailan kayang pagtakpan ang katotohanan? At sino ang unang bibigay?