Ilang araw na ang lumipas mula nang sumambulat ang balitang ito, ngunit ang pambansang pagkabigla ay patuloy na umaalingawngaw. Noong ika-29 ng Oktubre, 2025, isang Interim Report and Recommendation Number 2025-002 ang pormal na isinumite ng Independent Commission for Infrastructure (ICI) sa tanggapan ng Ombudsman. Ang laman ng ulat? Isang nakakakilabot na detalye ng isang sistematikong pandarambong—isang plunder—na umikot sa bilyon-bilyong pisong pondo para sana sa mga proyekto laban sa baha.

Ito ay hindi lamang isang simpleng imbestigasyon; ito ay isang pambansang paglilinis. Sa unang pagkakataon, ramdam ng taumbayan ang tunay na bigat at bilis ng hustisya. Ang mga pangalan na dati’y akala nating nakatayo sa matibay na pedestal ng kapangyarihan—mga Senador, dating kalihim, at maging isang Komisyoner ng Awdit—ngayo’y nasa listahan ng mga inirerekomendang kasuhan. Sila ay haharap sa pinakabigat na kaso ng katiwalian: Plunder.

ANG MODUS OPERANDI: BAKIT ‘FLOOD CONTROL’ ANG PINILÌ?

Sa gitna ng lahat ng ito ay ang kuwento ng salapi at kasakiman na binuo sa loob ng DPWH, sa pakikipagsabwatan ng mga mambabatas. Ayon sa matitibay na ebidensya at pinagsamang testimonya mula sa mga dating opisyal ng DPWH, kabilang sina Engr. Alcantara, Engr. Ericson Hernandez, at Engr. JP Mendoza, ang iskema ay nakabatay sa isang malinaw at madaling gawing transaksiyon ng kickback.

Narito ang sistema: Mayroong mga **“Project Proponents”—**mga Senador at Kongresista na gagamitin ang kanilang kapangyarihan para ipasok ang mga flood control projects sa National Expenditure Program (NEP) at sa huli, sa General Appropriations Act (GAA). Ngunit bakit tanging flood control ang target ng mga tiwaling opisyal? Dahil mas mataas ang “komisyon” o kickback dito. Kung ang normal na kickback sa ibang proyekto ay nasa 10% lamang, sa flood control projects, ito ay pumapalo sa 20% hanggang 30% ng kabuuang project cost. Mas malaking baha, mas malaking kita. Ang kasakiman ay umabot sa puntong ginamit nilang behikulo ang kalamidad at pagdurusa ng taumbayan.

Ang pera raw ay ibinabayad sa mga inženyer ng DPWH at sa mga cooperating contractor upang masigurong sila ang makakakuha ng kontrata at mapabilis ang pag-release ng pondo. Detalye pa sa report, kapag nailagay na sa GAA ang proyekto, automatic na raw ang advance na 10% kickback at 15% pa kapag tuluyan nang na-aprubahan. Kung buo ang insertion—ang buong project cost—25% na “SOP” (Standard Operating Procedure) agad. Ang nakakalungkot na katotohanan ay ang lahat ng ito ay nagresulta sa paglobo ng halaga ng mga proyekto, pagpapagawa ng substandard na imprastraktura—mga flood control na hindi naman talaga nakokontrol ang baha—at ang paglihis ng bilyon-bilyong piso mula sa kaban ng bayan.

MGA PANGALAN SA LISTAHAN: ANG MGA INAAKUSAHAN

Ang ICI report ay nagbigay ng mga pangalan na gumulantang sa pambansang pulitika at lipunan. Kabilang sa mga inirerekomendang kasuhan ng Ombudsman ay sina Senador Jingoy Estrada at Senador Joel Villanueva. Kasama rin nila sa listahan si dating DPWH Secretary Roberto Bernardo at maging ang COA Commissioner na si Mario Lipana. Kasama rin umano ang dating Kongresista na si Zaldiko at dating Kongresista Miss Kahayon Uy.

Ang listahan ay puno ng mga mukhang kilala at pinagkakatiwalaan ng publiko. Ang pagkakadawit ng Komisyoner ng Awdit ay lalong nagpalala sa pagdududa ng taumbayan sa mga institusyong dapat sana ay tagapagbantay ng pondo ng bayan. Ang bawat pangalan sa listahang ito ay nagdadala ng bigat—ng isang mandato mula sa taumbayan na ngayon ay tila nilapastangan. Ito ay isang malinaw na paglabag sa tiwala ng milyon-milyong Pilipinong nagbabayad ng buwis.

Ayon sa ICI, ang partisipasyon ng mga sangkot ay posibleng bumabagay sa paglabag sa Artikulo 210-212 ng Revised Penal Code (Bribery at Corruption of Public Officers), Seksyon 3(b) at 3(c) ng Republic Act No. 3019 (Anti-Graft and Corrupt Practices Act), at ang pinakamabigat sa lahat, Seksyon 2 ng Republic Act No. 7080, o ang Plunder Law, dahil sa kalakihan ng pondong sangkot.

ANG PAGBABAGO SA HUSTISYA: WALANG SASANTOHIN

Ang nagbigay ng pag-asa sa buong Pilipinas ay ang bilis at katatagan ng aksyon ng ICI. Sa isang opisyal na pahayag, matapang na sinabi ng ICI: “We remain true to our commitment to the Filipino people. No one will be spared in this fight against corruption.” Idinagdag pa na: “Justice will not be delayed this time.”

Ito ang nakakabigla sa marami. Hindi gaya ng mga nakaraang imbestigasyon na tila “usok lang” at nawawala sa ere, ang paglilitis na ito ay ramdam. Ang Ombudsman ay mabilis na naglatag ng mga akusasyon batay sa affidavit, mga papeles, at mismong signature trail na iniwan ng mga sangkot. Ang mabilis na aksyon ay nagdulot ng gulat at tahimik sa Senado, habang ang ilang sangkot ay nagtatago sa likod ng depensa ng due process.

Ngunit ang ICI ay malinaw sa kanilang babala: Ang pulitika, palakasan, at ang impluwensiya ay hindi na uubra. “To aspiring criminals, crime will not and crime does not pay,” ito ang kanilang matinding mensahe. Ang laban na ito ay hindi na tungkol sa pangalan, kundi sa ebidensya at sa pananaig ng batas.

ANG ARAL AT ANG PAG-ASA NG BAYAN

Ang isyung ito ay hindi lamang tungkol sa salapi; ito ay tungkol sa moralidad at kaluluwa ng ating bansa. Ang pera na nilustay ay ang pondo na dapat sana ay nagprotekta sa buhay ng mga tao mula sa baha, nagbigay ng disenteng tulay, at nagpabuti sa buhay ng bawat Pilipino. Ang pagtataksil na ito ay tumagos sa puso ng serbisyo publiko.

Dito pumapasok ang malalim na mensaheng pang-moralidad na binanggit kasabay ng report: “Huwag ninyong dayain ang inyong sarili; ang Diyos ay hindi maaaring lokohin: kung ano ang itinanim ng tao, iyon din ang kanyang aaanihin (Galatians 6:7).” Ang mga nagtanim ng pandaraya ay aanihin ang kahihiyan at kaparusahan. Ngayon, ang taumbayan ay nagtatanim ng katotohanan, kabutihan, at panalangin—umaasang aanihin ang liwanag ng pag-asa.

Ang tanong ngayon ng sambayanan ay, “Talaga bang makukulong sina Estrada, Villanueva, at iba pa?” Ang sagot ay nasa proseso ng batas. Ngunit ang mahalaga ay nagsimula na ang paggalaw. Nagsimula na ang paglilinis.

Ito na marahil ang bagong umaga na matagal nang hinihintay ng mga Pilipino. Isang umaga kung saan ang hustisya ay hindi na bulag sa impluwensiya, kundi mabilis at matalas ang paningin sa katotohanan. Habang nililinis ng batas ang gobyerno, ang ating pananalig sa Diyos at sa pag-asa ay magiging matibay na sandigan.

Ang pangako ng ICI na hindi na maaantala ang hustisya ay isang tawag sa bawat Pilipino na manindigan. Huwag tayong pumikit sa katotohanan. Pera natin ito. Kinabukasan natin ito. Ang laban na ito ay laban ng bawat isa sa atin para sa isang bansang malinis at tapat. Ang pag-asa ay nabubuhay, at ang katotohanan ay patuloy na mananaig. Sa huli, walang lihim na hindi mabubunyag, at walang kasalanan na hindi sisingilin. Tayo na at saksihan ang kasaysayan.