“Huwag kayong iiyak ha… kapag wala na si Mama.”—Ito ang huling habilin ng isang inang lumalaban sa sakit, habang mahina na ang tinig at mabilis nang kumakawala ang hininga.

“Huwag kayong iiyak ha… kapag wala na si Mama.”

Ito ang mga salitang binitiwan ng isang ina habang nakahiga sa kama ng ospital, pinipilit maging matatag sa kabila ng unti-unting paghina ng kanyang katawan. Isa itong hiling na bumaon sa puso ng kanyang tatlong anak—maliliit pa, walang kamuwang-muwang sa bigat ng ibig sabihin ng salitang “paalam.”

Sa tabi ng kanyang kama, nakaupo ang kanyang mga anak, may hawak na laruan, nakatingin sa ina na dati’y palaging masigla, puno ng halakhak. Ngayon, ang kanyang mga mata ay mistulang dagat ng luha na pilit pinipigilan para huwag madama ng mga bata ang lungkot ng kanyang pinagdaraanan.

Bawat halik niya sa noo ng mga anak ay puno ng pangungulila. Tila ba isinasaulo niya ang amoy, ang init, ang huling sandali ng pagiging ina sa pisikal na anyo. Wala siyang hiniling na luho, wala siyang iniwang ari-arian—ang tanging habilin niya ay lakas ng loob para sa mga iniwan.

Ngunit sa araw ng kanyang pagpanaw, hindi napigil ang luha. Umalingawngaw sa buong ospital ang mga iyak ng tatlong munting tinig na tila humahanap ng kandungang nawala. Hindi nila alam kung paano babangon kinabukasan, kung sino ang maghahanda ng baon, kung sino ang kakanta ng lullaby sa gabi.

Ang kanilang pag-iyak ay hindi senyales ng kahinaan. Ito ay pag-iyak ng pusong nawalan ng tahanan. Ito ay panaghoy ng mga batang ang buong mundo ay umiikot sa isang taong ngayon ay hindi na nila makita.

Sa bawat larawan na yakap nila ang unan ni Mama, sa bawat pagtitig sa langit habang tinatanong kung nasaan na siya, mararamdaman mong hindi basta luha ang bumabagsak sa sahig—kundi mga patak ng pusong unti-unting natutong magmahal at masaktan.

Ang huling hiling ni Mama ay hindi kalungkutan. Ang nais niya ay katatagan—para sa kanyang mga anak na ngayon ay kailangang lumakad sa mundo na wala siya sa tabi. Ngunit kahit wala na siya sa pisikal na anyo, naiwan sa puso ng mga bata ang kanyang tinig, ang kanyang mga halakhak, ang kanyang mga aral.

Ang kwento niyang ito ay isang paalala sa ating lahat na ang pagmamahal ng isang ina ay walang kapantay. Ito’y pagmamahal na kahit sa huling sandali ay iniisip pa rin ang kapakanan ng anak, kahit siya’y nahihirapan.

Ngayon, tungkulin nating hawakan ang kamay ng mga batang naiwan. Tungkulin nating sabihin sa kanila, “Hindi kayo nag-iisa. Mahal kayo ng Mama n’yo. At habang buhay, dala-dala niya ang pagmamahal niya sa inyo.”

Sa bawat tanong nila, sa bawat sandaling nangungulila, tayo na ang sasagot. Tayo na ang magsisilbing tulay para maalala nila kung gaano sila minahal. Tayo na ang gagabay para sa pangarap na iniwan ng kanilang ina.

Hindi kailanman mawawala si Mama sa puso ng kanyang mga anak. Nandoon siya sa bawat huni ng ibon, sa bawat bulaklak na bumubuka, sa bawat gabi na may bituing nagniningning.

At sa bawat pagtulog ng mga bata, sa panaginip, nariyan si Mama. Hindi upang magpaalam, kundi upang muling sabihin ang kanyang huling bilin: “Huwag kayong iiyak ha… mahal ko kayo.”