News

 

Ang pangalan ni Doña Isabella Sandoval ay isang institusyon. Ang kanyang mukha ay nasa pabalat ng bawat business magazine, ang kanyang mga desisyon sa boardroom ay kayang magpayanig sa stock market. Siya ang “Iron Lady ng Makati,” isang biyuda na nagpatakbo ng isang maliit na kumpanya ng real estate at ginawa itong isang imperyo. Ang kanyang penthouse ay mas mataas pa sa mga ulap, at ang kanyang mga utos ay mas matalim pa sa pinakamatalim na patalim. Ngunit sa ilalim ng mga disenyong damit at alahas na nagkakahalaga ng milyun-milyon, ang kanyang katawan ay isang bilangguan.

Isang ‘rare degenerative disease’ ang unti-unting pumapatay sa kanyang mga ‘nerve endings’. Nagsimula sa pamamanhid ng paa, umakyat sa kanyang mga binti, at ngayon, ang kanyang mga kamay ay halos hindi na niya maigalaw. Ang kanyang yaman ay nakabili sa kanya ng pinakamagaling na mga doktor mula sa Singapore, Amerika, at Europa. Nakabili ito ng pinaka-high-tech na wheelchair na halos nag-iisip para sa kanya. Pero hindi nito nabili ang isang bagay: pag-asa.

“Wala na kaming magagawa, Doña,” ang huling hatol ng isang espesyalista mula sa Germany. “Anim na buwan. Siguro, isang taon. Ihanda niyo na ang lahat.”

Ang “lahat” para sa kanya ay ang kanyang imperyo. Pero habang nakaupo siya sa kanyang opisina sa penthouse, tinitingnan ang abalang Maynila sa ibaba, naramdaman niya ang isang matinding kahungkagan. Para saan pa ang lahat ng ito?

Isang hapon, habang papunta sa isa na namang ‘futile’ na therapy session, naipit ang kanyang convoy sa matinding trapiko malapit sa Quiapo. Ang ugong ng mga busina at ang init ng hapon ay nakadagdag sa kanyang iritasyon.

“Buksan mo ang bintana,” utos niya sa kanyang driver.

“Pero, Doña—” tumutol ang kanyang head of security, si Miguel. “Ang polusyon. Ang ‘security risk’.”

“Gusto ko ng totoong hangin, Miguel! Hindi ‘yung ‘recycled’ na hangin sa kotse na ‘to! Pagod na ako sa pagiging isang halaman!”

Walang nagawa si Miguel kundi sundin ang utos. Ang makapal na ‘bulletproof’ na bintana ay dahan-dahang bumaba.

Ang ingay ng kalsada ay biglang pumasok—ang sigawan ng mga tindero, ang alingawngaw ng musika mula sa isang lumang jeep. At ang amoy. Amoy ng usok, ng pagkain sa kalye, at ng pawis. Para sa lahat, ito ay mabaho. Para kay Doña Isabella, ito ay… buhay. Isang buhay na matagal nang ipinagkait sa kanya.

Doon siya nakita ni Leo.

Si Leo ay sampung taong gulang, pero ang kanyang mga mata ay sing-tanda na ng mga pader ng simbahan ng Quiapo. Siya ang pinuno ng isang maliit na grupo ng mga batang palaboy. Matagal na niyang kabisado ang kalsadang ito. Alam niya kung aling kotse ang nagbibigay, kung aling mukha ang malambot, at kung aling tingin ang mapanganib.

Pero ang babae sa loob ng itim na van na iyon ay iba. Nakita niya ang mga dyamante sa tainga nito, pero hindi iyon ang nakita niya. Nakita niya ang sakit. Isang uri ng sakit na pamilyar sa kanya. Iyon ang eksaktong tingin sa mga mata ng kanyang ina bago ito bawian ng buhay. Isang tingin ng pagod, pagsuko, at isang maliit na kislap ng paghahanap.

Bago pa man makapagreak si Miguel, si Leo ay kumilos na. Parang isang bolang apoy na sumugod mula sa gilid ng kalsada, nilusutan ang dalawang guwardiya na nakabantay sa gilid ng van. Ang bilis niya ay hindi pangkaraniwan.

“Hoy, bata!” sigaw ni Miguel.

Pero huli na. Ang maruming mukha ni Leo ay nasa bintana na, ang kanyang mga mata ay nakatitig nang diretso kay Doña Isabella. Ang mga guwardiya ay dinakma siya, ang isa ay hahampasin na sana siya ng dulo ng kanyang baril.

“HUWAG!” ang sigaw ni Doña Isabella ay nagpatigil sa lahat. Ang boses niya, bagama’t mahina, ay mayroon pa ring kapangyarihan.

Natahimik ang lahat. Ang mga guwardiya ay nakahawak pa rin kay Leo, na nakatingkayad, pero ang mga mata ay hindi bumibitaw sa milyonarya.

Huminga ng malalim si Leo, at sa gitna ng ingay ng Quiapo, bumulong siya.

“Kaya kitang pagalingin, Ale.”

Si Doña Isabella ay natigilan. Hindi sa sinabi ng bata, kundi sa paraan ng pagkakasabi nito. Walang pagmamakaawa. Walang biro. Ito ay isang pahayag.

“Ano’ng sinabi mo?” tanong niya.

“Kaya kitang pagalingin,” ulit ni Leo, mas malakas ng kaunti. “Pero…”

Ang “pero” ay nabitin sa hangin. Ang trapiko ay nagsimulang gumalaw.

“Bitawan n’yo siya,” utos ni Doña Isabella.

“Doña, hindi pwede—”

“Sabi ko, bitawan n’yo siya!”

Binitawan ng mga guwardiya si Leo, na agad na tumayo ng tuwid. Tumingin si Doña Isabella sa bata. Ang lahat ng kanyang pagiging “Iron Lady” ay bumalik. “Ano ang kailangan mo? Pera? Sabihin mo ang presyo.”

Umiling si Leo. Ang pag-iling na iyon ang lalong gumulat kay Doña Isabella. Lahat ng tao, may presyo.

“Hindi po pera,” sabi ni Leo. “Kailangan n’yo pong sumama sa akin. Sa bundok. Sa amin. May halaman po doon. Ginamit ‘yun ni Inay… pero kailangan, ikaw mismo ang pupunta.”

Isang tawa ang gustong kumawala sa lalamunan ni Doña Isabella. Isang bata na nag-aalok ng ‘magic plant’ sa bundok? Ito na ba ang pinakamababang antas ng pangingikil?

“Bata, umalis ka na bago pa kita ipakulong,” malamig niyang sabi.

Isinara niya ang bintana. Ang convoy ay umandar.

Pero sa pag-uwi niya sa kanyang penthouse, ang mga salita ng bata ay umalingawngaw sa kanyang isip. “Kaya kitang pagalingin… pero…” At ang mga mata nito. Walang takot. Walang kasinungalingan.

Lumipas ang isang linggo. Ang sakit sa mga kasu-kasuan ni Doña Isabella ay lalong lumubha. Ang mga gamot ay halos wala nang talab. Sa isang gabi ng matinding sakit, habang pinipilit ng isang private nurse na turukan siya ng morphine, sumigaw siya.

“TAMA NA!”

Tinawag niya si Miguel. “Hanapin mo ‘yung bata sa Quiapo. ‘Yung… ‘yung palaboy. Dalhin mo siya rito.”

Si Miguel, na isang dating sundalo at nakakita na ng lahat ng uri ng laban, ay natigilan. “Doña… sigurado po kayo? Isang scam ‘yon.”

“Gawin mo na lang ang sinabi ko!”

Makalipas ang dalawang araw, dinala si Leo sa penthouse. Ginamit ni Miguel ang lahat ng ‘resources’ ng kumpanya, kabilang ang ‘facial recognition’ mula sa CCTV ng van, para mahanap ang bata sa ilalim ng isang tulay sa Tondo.

Si Leo ay pinaliguan, binihisan ng mga bagong damit na mas mahal pa sa kinikita ng isang pamilya sa isang buwan. Pero ang kanyang mga mata ay ganoon pa rin—alerto, matalino. Tumingin siya sa paligid ng penthouse, hindi na parang isang turista, kundi parang isang ‘scout’ na sinusuri ang teritoryo.

“Ulitin mo ang sinabi mo,” sabi ni Doña Isabella, na nakaupo sa kanyang wheelchair sa gitna ng isang sala na kasing-laki ng isang ‘basketball court’.

“Kaya kitang pagalingin, Ale,” sabi ni Leo. “Pero, kailangan mong maniwala. At kailangan mong sumama.”

“Ipaliwanag mo.”

Ikinuwento ni Leo. Ang kanyang ina ay isang ‘manggagamot’ mula sa isang katutubong tribu sa Sierra Madre. Hindi sila ‘palaboy’. Umuwi sila sa Maynila para ipagamot ang sakit ng kanyang ama sa pabrika. Namatay ang kanyang ama. Nagkasakit ang kanyang ina. Bago ito namatay, itinuro nito sa kanya ang lahat. Lalo na ang tungkol sa isang halaman. Isang bihirang orkidyas na tumutubo lamang sa isang liblib na lambak.

“Ang tawag po ni Inay ay ‘Dugo ng Lupa’,” sabi ni Leo. “Kaya nitong linisin ang lahat ng dumi sa katawan. Pero… hindi ito pwedeng pitasin lang. Kailangan mong hingin. At ang taong may sakit, kailangan nandoon. Kailangan maramdaman ng kagubatan ang puso mo. Kundi, ang lunas na ibibigay niya ay magiging lason.”

Ang mga doktor ni Doña Isabella, na pinatawag para makinig, ay umiling. “Doña, ito ay kabaliwan! Quackery! Papatayin ka ng batang ‘yan!”

Tumingin si Doña Isabella sa kanyang mga kamay na halos hindi na magalaw. Tumingin siya sa mga doktor. “At kayo? Ano’ng ibinibigay ninyo sa akin? Morpina. Isang mabagal na kamatayan. Ano pa ang mawawala sa akin?”

Gumawa siya ng desisyon. Ang desisyon na nagpayanig sa kanyang buong kumpanya.

“Maghahanda tayo ng isang ekspedisyon.”

Ang “ekspedisyon” ay isang bagay na hindi pa nakikita. Isang pribadong helicopter ang inarkila para ihatid sila sa pinakamalapit na ‘landing zone’. Isang high-tech na ‘base camp’ ang itinayo sa paanan ng bundok, kumpleto sa mga ‘solar panel’, ‘satellite internet’, at isang ‘medical tent’ na mas kumpleto pa sa isang maliit na ospital. Si Doña Isabella ay dinala doon, sa kanyang wheelchair, kasama ang dalawa sa kanyang pinaka-mapagkakatiwalaang nurse.

Ang ‘pero’ ay naging malinaw: hindi niya kayang akyatin ang bundok.

“Hanggang dito na lang ako, bata,” sabi ni Doña Isabella, nakatingin sa nagtataasang pader ng mga puno.

“Ayos lang po,” sabi ni Leo. “Basta’t narito ang puso ninyo. Ako na ang kukuha. Pero kailangan ko ng kasama.” Tumingin siya kay Miguel. “Siya po.”

Si Miguel, na sanay sa ‘concrete jungle’ ng Maynila, ay tumango. Ang tiwala sa pagitan ng bata at ng ‘security head’ ay nabuo na.

Umakyat sila. Si Leo, si Miguel, at dalawang piling ‘ex-military’ na tauhan ni Miguel. Sa loob ng gubat, si Leo ay nagbago. Ang ‘batang palaboy’ ng Maynila ay nawala. Ang lumabas ay isang pinuno. Bawat tunog ng ibon, bawat basag na sanga, ay may kahulugan sa kanya. Alam niya kung aling halaman ang makakain, kung aling ilog ang ligtas inuman.

“Ang galing ng bata,” bulong ng isang tauhan kay Miguel.

“Hindi siya bata rito,” sagot ni Miguel. “Siya ang ‘expert’.”

Pagkatapos ng isang araw na pag-akyat, narating nila ang lambak. Ito ay isang lugar na tila hindi pa natatapakn ng tao. Ang hangin ay malinis. Ang mga ‘waterfall’ ay kumikislap. At doon, sa gilid ng isang malaking bato, nakita nila ang mga orkidyas. Ang ‘Dugo ng Lupa’. Ang mga ito ay may kulay na malalim na ‘indigo’, na may isang pulang guhit sa gitna na parang isang ugat.

Habang si Leo ay nagsasagawa ng isang maliit na ritwal—bumubulong sa hangin, humihingi ng paumanhin sa gubat—isang tunog ang bumasag sa katahimikan.

Ang tunog ng ‘chainsaw’.

Biglang lumitaw ang isang grupo ng mga lalaki. Mga ‘illegal logger’. May dala silang mga itak at mga lumang riple. Nakita nila ang ‘base camp’ mula sa itaas. Nakita nila ang helicopter. Akala nila, mga taga-gobernong magpapasara sa kanilang operasyon, o mas malala, isang ‘mining company’ na aagaw sa kanilang teritoryo.

“Sino kayo!” sigaw ng pinuno nila.

Nagkaroon ng ‘standoff’. Si Miguel at ang kanyang mga tauhan ay may mga baril, pero mas marami ang mga ‘logger’.

“Huwag kayong kikilos,” utos ni Miguel.

Ang mga ‘logger’, sa kanilang galit, ay nagsimulang magwasak. Tinaga ng isa sa kanila ang isang puno na malapit sa mga orkidyas. Ang mga halaman ay natabunan ng mga bumabagsak na sanga.

“HUWAG!” sumigaw si Leo.

Pero ang sigaw niya ay hindi sigaw ng galit. Ito ay sigaw ng pakiusap.

Sa halip na magtago sa likod ni Miguel, humakbang si Leo pasulong. Tumingin siya sa pinuno ng mga ‘logger’. At nagsalita siya. Hindi sa Tagalog, kundi sa isang malalim at lumang diyalekto. Ang diyalekto ng kanyang ina.

Kinuwento niya ang tungkol sa lambak. Kinuwento niya na ito ang ‘huling hininga’ ng kanilang mga ninuno. Na ang mga halamang kanilang sinisira ay hindi lang bulaklak, kundi lunas na ipinagkatiwala sa kanila.

Sa ‘base camp’, si Doña Isabella ay nanonood. Isang ‘drone’ na ipinadala ni Miguel ay nagpapadala ng ‘live feed’. Nakikita niya ang tensyon. Narinig niya ang mga putok ng baril (warning shots mula sa mga ‘logger’). Naramdaman niya ang isang bagay na matagal na niyang hindi naramdaman: takot. Takot para sa bata.

Sa bundok, ang pinuno ng mga ‘logger’ ay natigilan. Ang diyalektong ginagamit ni Leo… iyon ang diyalekto ng kanyang yumaong lola. Ang mga kwento tungkol sa ‘Dugo ng Lupa’… iyon ang mga kwentong kinalimutan na niya.

Ibinaba ng pinuno ang kanyang itak. Tumingin siya kay Leo, pagkatapos ay sa kanyang mga kasamahan. Nag-utos siya. Binitawan ng lahat ang kanilang mga armas.

Ang ‘pero’ ni Leo ay hindi lang para kay Doña Isabella. Ito ay para rin sa mga taong iyon.

Bumalik sila sa ‘base camp’ bago lumubog ang araw. Si Leo ay may dalang isang maliit na ‘pouch’ na gawa sa hinabing dahon, naglalaman ng ‘Dugo ng Lupa’.

Ang paggaling ay hindi isang milagro. Hindi ito isang ‘magic potion’ na ininom ni Doña Isabella at bigla siyang tumayo. Ang ‘halaman’ ay ginawang tsaa, at ang ‘extract’ nito ay ginamit ni Leo para dahan-dahang i-‘hilot’ ang mga binti at braso ng milyonarya. Isang proseso na inuulit araw-araw.

“Ang sabi po ni Inay,” bulong ni Leo habang ginagawa ito, “ang halaman, nililinis lang ang daanan. Ang katawan po natin ang may sariling galing. Kailangan lang maalala niya kung paano.”

Tumagal sila sa ‘base camp’ ng isang buwan. Malayo sa ‘signal’ ng telepono, malayo sa ‘stress’ ng boardroom. Si Doña Isabella ay kumakain ng mga gulay na kinuha sa gubat, umiinom ng tubig mula sa bukal, at nakikinig sa mga kwento ni Leo.

Nalaman niya ang buong kwento: kung paano namatay ang ina ni Leo sa isang simpleng impeksyon dahil wala silang pera para sa antibiotics. Kung paano siya nangako sa kanyang ina na babalik siya sa Maynila para “maging malakas,” na ang ibig sabihin pala ay “maghanap ng lunas” para wala nang mamatay tulad ng kanyang ina.

Doon, sa gitna ng gubat, ang “Iron Lady” ay nagsimulang umiyak. Isang pag-iyak na matagal nang nakakulong.

At habang lumuluha siya, naramdaman niya. Isang kislot. Sa kanyang hintuturo.

Isang kislot.

Anim na buwan ang lumipas.

Isang bagong gusali ang pinapasinayaan. Hindi ito isang ‘skyscraper’ sa Makati, kundi isang ‘primary health clinic and research center’ sa gitna ng Sierra Madre. Ang pangalan: “Sentro ng Lunas ni Sabel” (mula sa pangalan ng ina ni Leo, Isabel).

Isang babae ang dahan-dahang lumakad papunta sa podium. Nakasuot siya ng simpleng puting damit. Ang bawat hakbang ay may ‘effort’, at may hawak siyang isang eleganteng tungkod na gawa sa kamagong. Pero siya ay naglalakad.

Si Doña Isabella Sandoval, nakangiti, ang kanyang mga mata ay puno ng buhay.

“Nangako ako sa inyo na babalik ako,” sabi niya sa mga katutubong nakapaligid sa kanya, kabilang na ang mga dating ‘illegal logger’, na ngayon ay mga ‘forest ranger’ na binabayaran ng kanyang bagong foundation.

Sa ‘front row’, isang bata ang nakaupo, nakasuot ng malinis na ‘barong’. Siya na ngayon si “Leonardo L. Sandoval,” legal na inampon ni Doña Isabella. Siya ang ‘Director’ ng ‘Indigenous Knowledge Program’ ng foundation.

Tumingin si Doña Isabella sa kanya at sa madla.

“May isang batang palaboy na nagsabi sa akin na kaya niya akong pagalingin. At ginawa nga niya. Pero… hiningi niya ang lahat. Hiningi niya ang aking takot. Hiningi niya ang aking galit. At higit sa lahat, hiningi niya ang aking puso.”

Nakangiting lumingon sa kanya si Leo. Ang lunas ay natagpuan. Ang ‘pero’ ay natupad na.

Ang kwento ni Doña Isabella at Leo ay nagpapatunay na ang lunas ay madalas wala sa kung ano ang kaya nating bilhin, kundi sa kung ano ang handa nating ibigay at paniwalaan.

Para sa iyo, naniniwala ka ba na ang mga taong hindi natin inaasahan ang siyang nagdadala ng mga pinakamalaking pagbabago sa ating buhay? At ano ang ‘pero’ sa iyong buhay na kailangan mong harapin para makamit ang tunay na paggaling?

I-share ang iyong saloobin sa comments.