Ang init sa Pantalan ng Batangas ay walang patawad. Tila isang malagkit na kumot na bumabalot sa bawat taong nagmamadali, nag-aabang, at nagpapaalam. Ang amoy ng dagat, na may halong langis ng makina, usok ng sasakyan, at ang hindi maipagkakailang amoy ng pawis ng libu-libong tao, ay sapat na para masuka ang sinumang hindi sanay. Sa gitna ng kaguluhang ito, nakatayo si Mang Selo. Siya ay isang piraso ng nakaraan sa gitna ng modernong pagmamadali. Ang kanyang buhok ay kulay-pilak na, manipis at magulo. Ang kanyang mukha ay isang mapa ng mga kunot, bawat linya ay kwento ng hirap at pagtitiis. Ang kanyang suot na kamisa ay dating puti, ngunit ngayon ay kulay-abo na sa dumi at may mga punit sa siko. Ang kanyang luma, itim na pantalon ay may mga tagpi, at ang kanyang mga paa ay nakasuksok sa isang pares ng tsinelas na halos pudpod na ang swelas. Dala niya ang isang luma at naninilaw na bayong na gawa sa nipa. Kung titingnan, siya ay isang pulubi, isang taong naligaw sa lugar na puno ng mga pasaherong may bitbit na mamahaling maleta at makukulay na pasalubong.

Ngunit sa mga mata ni Mang Selo, walang bahid ng pagmamakaawa. Mayroon lamang isang malalim na pananabik, isang kalmadong determinasyon. Hawak niya sa kanyang kalyadong kamay ang isang pirasong papel—isang tiket para sa Economy Class ng “MV Island Queen,” ang pinakamalaking barkong bumibiyahe patungong Romblon. Apatnapung taon. Apatnapung taon siyang hindi nakauwi. Umalis siyang isang binatilyong puno ng pangarap at galit sa kahirapan. Ngayon, babalik siyang isang matanda, dala ang parehong bayong na dala niya noong umalis siya, at wala nang iba pa.

Sa di kalayuan, pinupunasan ni Anna ang isang salaming pinto ng terminal. Siya ay dalawampung taona, trainee bilang isang janitress para sa shipping line. Bawat punas niya sa salamin ay may diin, isang paraan upang ilabas ang kanyang pagod at pighati. Ang kanyang ina sa probinsya ay may sakit, kailangan ng mamahaling gamot, at ang kanyang sahod bilang trainee ay halos hindi sapat para sa kanilang dalawa. Ang pangarap niyang maging guro ay matagal nang ibinaon sa limot, napalitan ng realidad ng pagkayod. Nakita niya si Mang Selo. Sa lahat ng tao sa terminal, ang matanda lang ang hindi gumagalaw, nakatitig lang sa malaking barko na tila ba ito ang sagot sa lahat ng kanyang dasal. May kung anong kumurot sa puso ni Anna. Naalala niya ang kanyang yumaong lolo, isang mangingisda na may parehong tindig ng dignidad sa kabila ng kahirapan.

Nagsimula ang pag-akyat sa barko. Isang mahabang pila ang nabuo. Si Mr. Reyes, ang Head Purser, ay nakatayo sa bungad ng gangplank na parang isang hari. Ang kanyang puting uniporme ay plantsadong-plantsado, ang kanyang sapatos ay makintab na parang salamin, at ang kanyang boses ay malakas at puno ng awtoridad. Hinahawi niya ang mga pasahero sa First Class na may malapad na ngiti, habang tinitingnan nang may pandidiri ang mga nasa Economy.

“Dalian ninyo! Dalian ninyo! Hindi namin kayo hihintayin habambuhay!” sigaw niya sa mga pasaherong may bitbit na mabibigat na sako at kahon.

Nang si Mang Selo na ang nasa harap ng pila, ang ngiti ni Mr. Reyes ay biglang naglaho at napalitan ng isang nanlilisik na tingin. Hinarang niya ng kanyang braso ang daan.

“Sandali,” sabi ni Mr. Reyes, ang kanyang boses ay malamig. “Saan ka pupunta, ‘Tay?”

Inabot ni Mang Selo ang kanyang tiket. “Sa Romblon, iho. Pasahero ako.”

Tiningnan ni Mr. Reyes ang tiket, pagkatapos ay tiningnan si Mang Selo mula ulo hanggang paa. Isang mapanuyang tawa ang kumawala sa kanyang bibig. “Pasahero? Sa itsura mong ‘yan? Baka ninakaw mo lang ang tiket na ‘to.”

“Hindi, iho,” mahinahong sagot ni Mang Selo. “Binili ko ‘yan. Apat na dekada na akong ‘di nakakauwi.”

Ang mga tao sa likod ay nagsimulang magreklamo. “Ano ba ‘yan! Ang bagal!”

Lalong uminit ang ulo ni Mr. Reyes. “Hindi pwedeng sumakay ang mga pulubi dito! Baka may sakit ka pa. Nakakahawa. Ang barkong ito ay para sa mga disenteng tao.”

“Pero may tiket ako,” giit ni Mang Selo, ang kanyang boses ay nagsimulang manginig.

“Wala akong pakialam sa tiket mo!” sigaw ni Mr. Reyes. Sa isang mabilis na galaw, hinablot niya ang tiket mula sa kamay ng matanda. At sa harap ng lahat, sa harap ng daan-daang pasahero, pinunit niya ito. Pinunit niya ito sa gitna, pagkatapos ay pinunit ulit, hanggang sa maging maliliit na piraso. Binitiwan niya ang mga piraso na tila dumi, at hinayaang liparin ng hangin ang mga ito sa pantalan.

“Ayan ang tiket mo!” sabi ni Mr. Reyes. “Umalis ka sa harap ko bago kita ipakaladkad sa mga guwardiya! Alis!”

Napatulala si Mang Selo. Ang kanyang mga mata ay nanlaki, hindi sa galit, kundi sa isang malalim na sakit. Dahan-dahan siyang lumuhod, sinusubukang pulutin ang mga pinirasong papel, na para bang mabubuo pa niya ang mga ito. Ang mga tao ay nagbubulungan. Ang iba ay natatawa. Ang iba ay yumuyuko, nahihiya sa kanilang nakikita ngunit walang lakas ng loob na magsalita.

Si Anna, na naglilinis malapit sa lugar na iyon, ay nabitawan ang kanyang hawak na basahan. Ang kanyang puso ay tila pinipiga. Nakita niya ang lahat.

“Sir! Tama na po!” sigaw ni Anna, tumatakbo palapit. “Nakita ko po siya kanina pa! May tiket po talaga siya!”

Tumingin si Mr. Reyes kay Anna na may pagbabanta. “At sino ka? Isang hamak na trainee! Huwag kang makialam sa trabaho ko kung ayaw mong ikaw ang unang sisantehin ko! Bumalik ka sa pagpupunas mo!”

“Pero mali po ‘yung ginawa ninyo!” giit ni Anna, ang kanyang boses ay nanginginig ngunit matatag. “Bakit n’yo pinunit? Tao rin po siya!”

Ang tapang ni Anna ay mas lalong nagpagalit kay Mr. Reyes. Itinaas niya ang kanyang kamay, handang sampalin ang dalaga, ngunit napigilan siya ng isang guwardiya. “Sir Reyes, tama na po. Pinagtitinginan na tayo.”

Ibinaling ni Mr. Reyes ang kanyang galit pabalik kay Mang Selo, na nakaluhod pa rin. “Huling babala. Umalis ka na, pulubi. Hindi ka sasakay sa barkong ito. Kahit kailan.”

Tumalikod si Mr. Reyes at ipinagpatuloy ang pagpapasok ng mga pasahero, na para bang walang nangyari.

Si Mang Selo ay naiwan, nakaupo sa semento, yakap ang kanyang bayong. Ang mga luha ay tahimik na dumadaloy sa kanyang mga kunot. Apatnapung taon. Apatnapung taon ng paghihirap, pag-iipon, at pangungulila. At sa isang iglap, nawala lahat dahil sa isang pirasong papel na pinunit.

Lumapit si Anna sa kanya. Umupo siya sa tabi ng matanda, hindi alintana ang dumi sa kanyang uniporme. “Tay… pasensya na po kayo. Ganoon po talaga ‘yun si Sir Reyes.”

Tumingin si Mang Selo kay Anna, isang mapait na ngiti ang sumilay sa kanyang labi. “Hindi na ako makakauwi, ija. ‘Yun na ang huli kong pera.”

Ang tunog ng busina ng barko ay umalingawngaw. Huling tawag.

Tumingin si Anna sa paligid. Ang kanyang puso ay mabilis na tumibok. Isang desisyon ang kanyang ginawa. Isang desisyong alam niyang ikatatapos ng kanyang trabaho.

“Tay,” bulong niya. “Tumayo po kayo. Mabilis.”

“Saan tayo pupunta, ija? Aalis na ang barko.”

“Sasama po kayo sa akin,” sabi ni Anna, hinihila ang matanda patayo. “May alam akong ibang daan. Pero kailangan nating magmadali. At kailangan n’yo pong magtago.”

Hinila ni Anna si Mang Selo palayo sa pila, patungo sa gilid ng terminal, sa isang lugar na puno ng mga kargamento at mga bariles ng langis. Dinala niya ito sa isang maliit at madilim na pinto na may karatulang “CREW ONLY.”

“Anna, anong ginagawa mo?” sigaw ng isang security guard na nakakakilala sa kanya.

“Kuya Berto, parang awa n’yo na! Lolo ko po siya,” pagsisinungaling ni Anna, ang kanyang boses ay puno ng pakiusap. “Kailangan niya pong makauwi. May sakit po siya. Na-late lang kami, pinunit ni Sir Reyes ‘yung tiket. Isang beses lang po.”

Ang guwardiya ay nag-alinlangan, ngunit nakita niya ang desperasyon sa mata ni Anna at ang kawalan ng pag-asa sa mukha ni Mang Selo. Bumuntong-hininga siya. “Sige na. Pero bilisan n’yo. Kapag nakita kayo ni Reyes, pareho tayong lagot.”

Nagpasalamat si Anna at mabilis niyang hinila si Mang Selo papasok. Dinala niya ito sa pinakailalim na bahagi ng barko, sa tabi ng maingay at mainit na makina. Ang amoy ng langis ay nakakasulasok. Sa dulo ng isang makipot na pasilyo, may isang maliit na utility closet na puno ng mga lumang mop at balde.

“Dito po muna kayo, ‘Tay,” sabi ni Anna, halos pabulong. “Mainit po dito at maingay, pero ligtas po kayo. Huwag po kayong lalabas hangga’t hindi ako bumabalik. Babalhan po kita ng tubig at pagkain mamaya.”

Si Mang Selo ay tumingin sa paligid ng maliit na silid. Tumingin siya kay Anna. Hinawakan niya ang kamay ng dalaga. “Ija, bakit mo ‘to ginagawa? Mapapahamak ka.”

“Wala pong taong dapat tratuhin na parang basura, ‘Tay,” sagot ni Anna, ang kanyang mga mata ay nangingilid sa luha. “Lahat po tayo ay may karapatang umuwi.”

Isinara ni Anna ang pinto, at narinig ni Mang Selo ang pag-vibrate ng sahig. Ang barko ay umaandar na. Sa loob ng madilim na closet, napangiti si Mang Selo sa unang pagkakataon sa araw na iyon.

Ang biyahe ay tumagal ng walong oras. Walong oras ng kadiliman at ingay para kay Mang Selo. Tapat sa kanyang pangako, si Anna ay bumalik dalawang beses. Ang una ay para magdala ng isang bote ng tubig at isang supot ng biskwit—ang sarili niyang baon na hapunan.

“Pasensya na po, ‘Tay. Ito lang po ang nadala ko. Mahigpit po ang bantay sa pantry.”

“Sobra-sobra na ito, ija,” sabi ni Mang Selo, tinatanggap ang pagkain. “Salamat.”

Sa pangalawang pagbabalik ni Anna, nagdala siya ng isang basang tuwalya. “Malapit na po tayong dumaong. Sobrang init po dito.”

Habang pinupunasan ni Mang Selo ang kanyang mukha, naglakas-loob siyang magtanong. “Anna… bakit mo kinuha ang trabahong ito? Mukha kang matalino. Hindi ka bagay dito.”

Napayuko si Anna. “Kailangan po, ‘Tay. Ang nanay ko po, kailangan ng dialysis, tatlong beses sa isang linggo. Huminto po ako sa pag-aaral ng pagka-guro para magtrabaho. Ang pangarap ko po… pangarap na lang muna.”

“Isang guro,” sabi ni Mang Selo, tumatango. “Oo. May puso ka ng isang guro. Isang pusong handang tumulong kahit walang kapalit.”

“Sana nga po, ‘Tay. Pero sa ngayon, isa muna akong janitress na malamang bukas ay wala nang trabaho.”

“Huwag kang mag-alala, ija,” sabi ni Mang Selo, ang kanyang boses ay may isang bigat na hindi napansin ni Anna. “Ang kabutihan ay isang binhi. Kahit itanim mo sa bato, tutubo ‘yan. Laging may paraan ang langit para diligan ito.”

Bumagal ang barko. “Dadaong na po tayo,” sabi ni Anna. “Pagbaba ng lahat ng pasahero, doon po tayo sa daan ng kargamento lalabas. Mag-ingat po kayo.”

Nang makarating sila sa pantalan ng Romblon, ang gabi ay malalim na. Ang hangin ay sariwa, malayo sa amoy ng Maynila. Gaya ng plano, inilabas ni Anna si Mang Selo sa gilid ng barko, sa gitna ng mga kahon ng gulay at mga tangke ng gasul.

“Salamat, Anna,” sabi ni Mang Selo, humihinga nang malalim. “Maligayang pagbabalik sa akin.”

“Mag-iingat po kayo, ‘Tay. Saan po ba ang bahay ninyo?”

“Diyan lang,” sabi ni Mang Selo, itinuro ang kadiliman. “Huwag mo na akong alalahanin. Ikaw ang mag-ingat. Itago mo ito.” May iniabot siyang isang maliit na bagay. Isang luma, tansong barya na may kakaibang marka. “Huwag mong iwawala ‘yan. Paalam.”

Naglakad si Mang Selo palayo, at sa isang iglap, tila nilamon siya ng gabi. Naiwan si Anna na hawak ang barya, nagtataka. Bumalik siya sa barko, handa nang harapin ang anumang sermon na naghihintay sa kanya.

Kinaumagahan, pabalik na ang barko sa Maynila. Si Anna ay pinatawag sa opisina ng kapitan. Nandoon si Mr. Reyes, ang kanyang mukha ay puno ng pagtatagumpay.

“Miss Anna Cruz,” sabi ng kapitan, ang kanyang boses ay walang emosyon. “May report si Mr. Reyes na nagpuslit ka raw ng isang hindi bayad na pasahero kagabi. Isang pulubi. Totoo ba ito?”

Alam ni Anna na wala nang paraan para magsinungaling. “Opo, Kapitan. Pero…”

“Walang pero-pero!” sigaw ni Mr. Reyes. “Inamin mo! Ito ay isang malaking paglabag sa regulasyon! Pagnanakaw ito sa kumpanya! Dapat kang makulong!”

“Kapitan,” sabi ni Anna, ang kanyang mga mata ay puno ng luha ngunit ang kanyang boses ay matatag. “Ang matanda po ay may tiket. Si Sir Reyes po… pinunit niya.”

“Sinungaling!” sabi ni Mr. Reyes.

“HINDI SIYA SINUNGALING!”

Isang malakas na boses ang pumuno sa opisina. Lahat sila ay napalingon. Isang lalaking nakasuot ng mamahaling Barong Tagalog ang pumasok, kasunod ang dalawang lalaking mukhang abogado.

Ngunit ang mukha ng lalaki… Tumingin si Anna. Tumingin si Mr. Reyes. Nanlaki ang kanilang mga mata.

Ito si Mang Selo.

Ngunit hindi na siya si Mang Selo. Ang kanyang buhok ay maayos na nakasudlay. Ang kanyang mukha ay ahit na, at sa likod ng isang mamahaling salamin, ang kanyang mga mata ay matalas at puno ng awtoridad. Ang kanyang suot ay gawa sa pinakamahal na tela.

“Don… Don Sebastian?” nauutal na sabi ng kapitan, biglang napatayo at napayuko.

Si Mr. Reyes ay namutla. Ang kanyang mga tuhod ay nanginig.

“Magandang umaga, Kapitan,” sabi ni Don Sebastian Arguelles, ang kanyang boses ay kalmado ngunit may bigat na parang bakal. “Pauwi na sana ako sa Maynila, ngunit narinig ko na may pulong pala kayo tungkol sa akin.”

“Don Sebastian… Kayo po… kayo po ‘yung pulubi?” si Mr. Reyes ay halos hindi na makahinga.

“Pulubi?” tumawa si Don Sebastian. “Oo, siguro nga. Ganoon ang itsura ko kahapon. Alam mo, Mr. Reyes, apatnapung taon akong nawala. Umalis akong isang basahan, at gusto kong bumalik bilang isang basahan. Gusto kong makita kung ang islang iniwan ko ay nagbago na. Kung ang mga tao ay natuto na bang tumingin sa kapwa, at hindi lang sa suot nito.”

Lumapit siya kay Mr. Reyes, na ngayon ay nanginginig na sa takot. “At ikaw, iho, binigyan mo ako ng napakalinaw na sagot. Pinunit mo ang tiket ko. Isang tiket na binili ko sa opisina mo sa Maynila, gamit ang perang pinaghirapan ko. Hinamak mo ako.”

“Sir… Don… hindi ko po alam! Patawad po!” nagmakaawa si Mr. Reyes.

“Hindi ang pagiging pulubi ko ang problema, Mr. Reyes,” sabi ni Don Sebastian. “Ang problema ay ang pagtrato mo sa isang tao na parang hayop. At ang problema,” lumingon siya sa kapitan, “ay hinahayaan ng kumpanyang ito na mangyari ‘yon.”

“Don Sebastian, parang awa n’yo na! Ang trabaho ko po!”

“Ang trabaho mo?” tanong ni Don Sebastian. “Tapos na ang trabaho mo. Ituring mo ito bilang iyong maagang pagreretiro. At itong buong barko,” tiningnan niya ang kapitan. “Itong ‘Island Queen.’ Simula sa araw na ito, lahat ng kontrata ng Arguelles Shipping sa inyong kumpanya ay kanselado na. Hanapin ninyo sa abogado ko.”

Ang kapitan ay napasandal sa pader. Ang Arguelles Shipping ang pinakamalaki nilang kliyente, nagmamay-ari ng halos kalahati ng kanilang kargamento. Ang kumpanya ay babagsak.

Pagkatapos ay lumingon si Don Sebastian kay Anna, na nakatayo sa sulok, umiiyak sa gulat.

Ang matigas na mukha ng bilyonaryo ay biglang lumambot. Ngumiti siya. “Anna.”

“Sir… ‘Tay… Don Sebastian…”

“Selo. ‘Tay Selo na lang,” sabi niya. Lumapit siya at ipinakita ang isang bagay sa kanyang palad. “Ang sabi ko sa’yo, ang kabutihan ay isang binhi.” Ipinakita niya ang tansong barya na ibinigay niya kay Anna. “Ito ang unang baryang kinita ko sa Maynila, apatnapung taon na ang nakalipas. Ang nagbigay sa akin nito ay isang janitress din, na naawa sa akin dahil gutom na gutom ako. Ibinibigay ko lang ito sa mga taong may puso na kasing-ginto ng kanya.”

Kinuha ni Don Sebastian ang isang sobre mula sa kanyang abogado. “Nalaman ko ang tungkol sa nanay mo. Ang Arguelles Foundation ang bahala sa lahat ng kanyang gamutan. Habambuhay. At ikaw, ija,” ngumiti siya. “Ang sabi mo, pangarap mong maging guro?”

Tumango si Anna, hindi makapagsalita.

“Mabuti. Dahil simula sa susunod na semestre, mag-aaral ka sa pinakamagaling na unibersidad sa Maynila. Isang buong scholarship. At pagkatapos mong grumaduate, naghihintay sa iyo ang isang trabaho… bilang tagapamahala ng bagong eskwelahan na ipapatayo ko sa Romblon. Ang ‘Elara-Anna Academy,’ ipapangalan ko sa nanay ko at sa iyo.”

Hindi na napigilan ni Anna ang kanyang sarili. Napahagulgol siya at niyakap ang matanda. “Salamat po, Tay Selo. Salamat po.”

“Salamat sa iyo, Anna,” bulong ni Don Sebastian. “Salamat sa pagpapaalala sa akin na kahit gaano pa karumi ang mundo, may mga tao pa ring tulad mo na handang magbigay ng tinapay sa isang pulubi, kahit na ‘yun na ang huling pagkain mo.”

Ang kwento ni Don Sebastian Arguelles at ni Anna Cruz ay naging isang alamat sa buong industriya ng shipping. Si Mr. Reyes ay hindi na muling nakapagtrabaho sa anumang barko. Ang “MV Island Queen” ay nabenta sa pagkalugi. Si Anna, sa kabilang banda, ay natupad ang kanyang pangarap. Naging guro siya, at mas mahalaga, naging isang inspirasyon.

Ang buhay ay isang barko. Lahat tayo ay pasahero. Ngunit madalas, ang ating halaga ay hindi nasusukat sa tiket na ating hawak, kundi sa kabutihang-loob na handa nating ibigay sa kapwa nating pasahero, lalo na sa mga taong sa tingin natin ay walang-wala.

Ikaw, kung ikaw ang nasa posisyon ni Anna, gagawin mo rin ba ang tama kahit na ang kapalit nito ay ang iyong trabaho at seguridad? Ibahagi ang iyong saloobin sa comments.