Ang araw ay nagsisimula para kay Mang Elias bago pa man tumilaok ang mga manok sa kanilang siksikang eskinita sa Tondo. Sa edad na sisenta’y otso, ang kanyang katawan ay matagal nang sumuko sa mga sakit na dala ng katandaan at ng isang buhay na puno ng serbisyo. Ngunit ang kanyang mga mata, bagama’t malabo na, ay may angking talim pa rin—isang talim na nahasa sa mga dekada ng pagmamasid at pagtitiis. Si Mang Elias, o “Sergeant Elias Torres, Retired” sa mga iilang nakaaalam, ay isang Afro-Filipino. Anak ng isang itim na Amerikanong sundalo na naiwan noong dekada sisenta at isang Pilipinang labandera. Ang kulay niya ang naging una niyang kalaban sa buhay, ngunit ito rin ang nagpatibay sa kanya.

Naglingkod siya sa Philippine Army sa loob ng tatlumpung taon. Isang Scout Ranger. Ang balat niyang maitim ay naging perpektong kalasag sa mga gubat ng Mindanao kung saan siya na-assign sa halos lahat ng kanyang karera. Siya ay isang alamat sa mga kapwa niya sundalo—isang anino na gumagapang, isang dalubhasa sa demolisyon, isang lider na hindi kailanman nang-iwan ng tauhan. Ngunit ang mga medalya at parangal ay nakatago na lamang sa isang lumang baul na kinakain ng anay, kasama ng mga litrato ng kanyang yumaong asawa, si Elena.

Ngayon, siya ay isa na lamang matandang balo, namumuhay sa maliit na pensiyon na halos hindi sapat para sa kanyang mga gamot sa alta-presyon at rayuma. Ang kanyang tanging yaman, ang kanyang tanging ipinagmamalaki, ay ang kanyang nag-iisang anak na babae. Si Kaila.

“Tay, huwag ka na mamalengke. Magpadala na lang ako ng grocery,” madalas sabihin ni Kaila sa telepono, ang boses niya ay laging tila nagmamadali, tila may hinahabol na operasyon.

“Anak, ano ka ba. Ayos lang ako. Kailangan kong lumabas, makita ang araw. Baka manghina ako lalo kapag nagkulong lang dito,” palaging sagot ni Mang Elias, kahit na ang totoo, ang paglalakad papuntang palengke ang tanging ehersisyo na nakakayanan pa ng kanyang mga tuhod.

Nang umagang iyon, suot ang kanyang paboritong kupas na polo shirt at luma, ngunit malinis, na tsinelas, dahan-dahan siyang naglakad papunta sa Divisoria. Ang kanyang bayong ay may lamang listahan ng bibilhin: isang kilong tilapia, sitaw, kalabasa, at isang maliit na papaya para sa kanyang manok na tinola mamayang gabi. Ang pagluluto ay isa sa mga ritwal na nagpapaalala sa kanya kay Elena.

Ang palengke ay isang pamilyar na kaguluhan. Ang sigawan ng mga tindera, ang amoy ng pinaghalong isda, prutas, at putik. Para kay Mang Elias, ito ang tunog ng buhay. Ngumiti siya kay Aling Nena, ang suki niyang tindera ng isda. Habang naghihintay na makiskisan ang kanyang tilapia, isang komosyon ang pumukaw sa kanyang atensyon.

Dalawang pulis, sina PO1 Gomez at PO2 Santos, ang nakapalibot sa isang batang tindero ng gulay, marahil ay mga labinlimang taong gulang pa lamang. Si Gomez ay malaki ang tiyan at may mayabang na tindig; si Santos ay bata pa, payat, at tila alanganin.

“Wala kang permit! Iligal ‘to! Kumpiskado lahat ‘yan!” sigaw ni Gomez, sabay sipa sa isang kaing ng kamatis. Gumulong ang mga pula at hinog na kamatis sa maputik na sahig.

“Sir, parang awa niyo na. Pang-matrikula ko lang po,” humahagulgol na pakiusap ng bata, sinusubukang pulutin ang mga natapong gulay.

Hindi kumibo si Mang Elias. Natutunan niya sa gubat na ang unang hakbang ay pagmamasid. Nakita niya ang ginawa ni Gomez. Kumuha ito ng isang supot ng mangga mula sa kabilang pwesto, ibinulsa ang perang iniabot ng tindera, at ngayon ay ang bata naman ang pinagdidiskitahan. Ito ay hindi pagpapatupad ng batas; ito ay pangingikil.

Tinapik ni Gomez ang batuta sa kanyang palad. “Anong gusto mo? Matrikula o makulong? Bigay mo na lang ‘yang benta mo para makaalis ka na.”

Tumayo ang bata. “Hindi po pwede, sir. Wala na po kaming kakainin.”

Akmang dadakmain ni Gomez ang kuwelyo ng bata nang marinig nila ang isang mahinahon, ngunit may awtoridad na boses.

“Huwag ‘yan, ‘ho. Bata ‘yan.”

Napalingon ang lahat kay Mang Elias. Nakatayo siya roon, ang kanyang bayong ay nasa isang kamay, ang kanyang mga mata ay nakatuon sa dalawang pulis.

Ngumisi si PO1 Gomez. Tiningnan niya si Mang Elias mula ulo hangang paa. Isang matandang maitim, gusgusin, at mukhang mahirap. Isang madaling target.

“Sino ka? Tatay ka ba nito? Huwag kang makialam dito, ‘tay. Umuwi ka na’t matulog,” sabi ni Gomez, lumalapit kay Mang Elias.

“Hindi ko siya kaano-ano. Pero nakita ko ang ginawa mo. Mali ‘yon,” simpleng sagot ni Mang Elias. Ang boses niya ay hindi nanginginig.

Ang pagiging kalmado ni Mang Elias ang tila mas nagpagalit kay Gomez. “Ah, matapang ka, ‘no? Anong alam mo sa tama at mali? Baka gusto mong ikaw ang isama ko sa presinto?”

“Ang alam ko lang, hindi ‘yan ang itinuturo sa inyo sa akademya,” sabi ni Mang Elias. “Ang trabaho niyo ay protektahan ang bata, hindi siya biktimahin.”

Ang pagbanggit sa “akademya” ay tumama sa ugat ni Gomez. “Aba’t… sino ka ba para sermonan ako, ha?” Itinulak ni Gomez si Mang Elias.

Hindi inaasahan ng matanda ang tulak. Nawalan siya ng balanse. Bumagsak siya sa maputik na sahig. Ang kanyang bayong ay bumitaw, at kumalat ang kanyang mga pinamili—ang tilapia, ang sitaw, ang kalabasa—lahat ay gumulong sa putik, kasama ng mga kamatis ng bata.

Isang bagay pa ang nahulog mula sa bulsa ng kanyang polo. Isang maliit, bilog na bagay na tanso. Gumulong ito at tumigil malapit sa bota ni PO2 Santos.

Ang medalya. Ang kanyang lumang Medal of Valor, na dala-dala niya hindi bilang parangal, kundi bilang anting-anting, isang alaala ng mga kaibigang naiwan niya sa laban.

Nagtawanan ang mga pulis.

“Wow!” sigaw ni Gomez, pinulot ang medalya at iwinagayway. “May medalya pa si Lolo! Beterano! Beterano ka ng ano? Pagtulog sa pansitan?”

Sinipa ni Gomez ang isang piraso ng kalabasa na malapit sa paanan ni Mang Elias. “Tumayo ka diyan, ‘tay. Obstruction of justice ang kaso mo. At itong… ” dinuro niya ang bata, “…kasabwat mo.”

Sinubukang tumayo ni Mang Elias, ang kanyang mga tuhod ay nanakit, ang kanyang puso ay dinudurog hindi ng sakit, kundi ng kahihiyan. Tumingin siya sa paligid. Ang mga tao ay nanonood, ang iba ay may hawak na cellphone, ngunit walang lumalapit. Ang takot ay mas malagkit pa sa putik sa kanilang paanan.

“Sir, huwag po! Ako na lang po, huwag niyo na siyang idamay!” sigaw ng bata.

“Manahimik ka!” bulyaw ni Santos, na ngayon ay nagkaroon na ng lakas ng loob. Tinulak niya ang bata palapit kay Mang Elias.

Hinawakan ni Gomez ang braso ni Mang Elias at hinila siya patayo. “Sa presinto ka magpaliwanag, Beterano.”

May pagdidiin sa huling salita, puno ng pang-aalipusta. Itinulak nila ang matanda at ang bata papunta sa kanilang mobile patrol, na iniwang nakaparada sa gitna ng kalsada, na nagdudulot ng matinding trapik.

Si Aling Nena, ang tindera ng isda, ay nanginginig sa takot. Pero habang papalayo ang patrol car, kinuha niya ang kanyang lumang Nokia. Alam niya kung sino si Mang Elias. Alam niya kung gaano kabait ang matanda. At higit sa lahat, alam niya ang numero ng telepono ng nag-iisang tao na pinagkakatiwalaan ni Mang Elias: ang kanyang anak.

Samantala, daan-daang kilometro ang layo, sa isang malamig at madilim na “bunker” sa ilalim ng Camp Aguinaldo, isang babae na may matigas na ekspresyon at mga matang kasing talim ng sa kanyang ama ang nakatayo sa harap ng isang holographic map. Napapaligiran siya ng mga heneral at mga intelligence analyst. Ang kanyang buhok ay naka-military bun, ang kanyang suot ay isang itim na high-tech na combat suit na walang anumang marka ng ranggo.

Ito si Major Kaila “Spectre” Torres.

Hindi siya ordinaryong Major. Siya ang pinuno ng pinaka-classified na yunit sa buong AFP: ang “Group 7,” isang “ghost unit” na direktang nagrereport sa National Security Council. Sila ang humahawak sa mga operasyong hindi pwedeng malaman ng publiko—mga high-value target extraction, counter-terrorism sa pinakamataas na antas, at cyber warfare. Ang “Spectre” ay hindi lang isang callsign; ito ay isang babala. Kung narinig mo ang pangalan niya, malamang, huli na ang lahat para sa iyo.

“Ang target natin ay si ‘Hassan,’ isang bomb-maker na may koneksyon sa ISIS. Ayon sa ating intel, magkakaroon ng ‘test run’ sa isang mall sa BGC bukas ng hapon. Hindi natin alam kung aling mall. Gentlemen, ayokong manghula. Gusto ko ng eksaktong lokasyon, bago pa man siya makalabas ng kanyang lungga sa Basilan,” paliwanag ni Kaila, ang boses niya ay kalmado ngunit mabigat, walang bahid ng emosyon.

“Major, ang ating asset sa loob ay hindi pa nagre-report,” sabi ng isang three-star general.

“Hindi na siya magre-report, Sir,” sagot ni Kaila, hindi inaalis ang tingin sa mapa. “Na-kompromiso siya tatlong oras na ang nakalipas. Ang mukha niya ay nasa social media na, pinugutan.”

Natahimik ang buong kwarto.

“Pero,” pagpapatuloy niya, “bago siya mawala, naiwan niya ito.” Isang serye ng mga numero ang lumabas sa screen. “Ito ay hindi coordinates. Ito ay isang bank transaction code. Sinusubukan kong i-trace—”

Biglang nag-vibrate ang kanyang personal, encrypted na satellite phone. Ito ay isang hiwalay na telepono mula sa kanyang mga gamit sa operasyon. Iisang tao lang ang nakakaalam ng numerong iyon bukod sa kanya. Ang kanyang ama.

Pero ang pangalan na lumabas sa screen ay “Aling Nena.”

Ang maskara ng pagiging “Spectre” ay bahagyang nag-crack. Ang mga heneral ay nagkatinginan. Hindi nila kailanman nakitang naantala si Kaila sa gitna ng isang briefing.

Itinaas niya ang kanyang kamay. “Excuse me, gentlemen. One minute.”

Lumabas siya ng bunker at sinagot ang tawag.

“Aling Nena? Napatawag po kayo? Si Tatay…?”

Sa kabilang linya, narinig niya ang humahagulgol na boses ng matandang tindera. “Kaila, iha! Si Mang Elias! Ang Tatay mo! Kinuha ng pulis! Dinala sa presinto! Tinulak siya, inapi… ‘yung mga pinamili niya, tinadyakan… Iha, tulungan mo…”

Ang bawat salita ay parang isang bala na tumama sa puso ni Kaila. Ang kanyang ama. Ang kanyang bayani. Ang lalaking nagturo sa kanya ng dignidad. Inapi. Tinulak. Pinagtawanan.

Ang temperatura sa pasilyo ay tila bumaba ng sampung grado. Ang mga guwardiya sa labas ng bunker ay napaatras, naramdaman ang biglaang pagbabago sa aura ng Major.

“Aling Nena, huminahon po kayo,” sabi ni Kaila, ang boses niya ngayon ay sobrang kalmado, na mas nakakatakot pa kaysa sa isang sigaw. “Aling presinto?”

“Sa Presinto 3 po, dito sa may Recto,” sagot ni Aling Nena.

“Salamat po. Huwag po kayong mag-alala. Ako na po ang bahala.”

Ibinaba niya ang telepono. Ang kanyang mga kamay ay hindi nanginginig. Pumasok siyang muli sa bunker. Ang mga heneral ay naghihintay.

“Gentlemen, I apologize,” sabi niya, diretsong lumakad patungo sa communications panel. “There has been a change of plans.”

“Major? Anong nangyari sa asset?” tanong ng General.

“Ang asset ay mamaya na, Sir. Mayroon lang akong kailangang… pulutin.”

Tumingin siya sa kanyang intelligence officer. “Patch me through to the Chief PNP. Now. Use the Red Line.”

Ang “Red Line” ay ang pinaka-secure na linya ng komunikasyon, na nakalaan lamang para sa mga banta sa pambansang seguridad.

Nanginig ang officer. “Yes, Ma’am.”

Makalipas ang ilang segundo, ang boses ng pinuno ng buong Philippine National Police ay narinig sa speaker. “This is General Alvarez. Who is this? This line is for terror threats only!”

Tumayo si Kaila sa harap ng speaker. “General. This is Major Spectre.”

Narinig ang pag-ubo ng Heneral sa kabilang linya. Natahimik siya. Kilala niya ang pangalang iyon. Ang bawat mataas na opisyal ay may takot sa pangalang iyon.

“Spectre… anong… anong banta? Saan? Hassan?”

“Negative, General. Ang banta ay nasa loob ng bahay ninyo,” malamig na sabi ni Kaila. “Nasa Presinto 3, Recto.”

“Ano? May… may bomba sa Presinto 3?” gulat na tanong ng Heneral.

“Mas malala pa po, Sir. May dalawang ‘terorista’ kayo diyan na kumidnap sa isang war hero. PO1 Gomez. PO2 Santos. Hawak nila ang isang asset ng gobyerno. Ang pangalan niya ay Elias Torres.”

“Elias Torres? Hindi ko kilala…”

“Sergeant, Retired. Scout Ranger. Ang tatay ko,” sabi ni Kaila, ang bawat salita ay may bigat ng isang libong bala. “Gusto kong malinis ang presinto na ‘yan bago ako dumating. At gusto kong makita ang dalawang pulis na ‘yan, nakaposas, sa harap ko. May dugo ang Tatay ko sa damit niya, General. May putik. Kung mayroon siyang galos… kahit isang galos… sisiguraduhin kong ang buong presinto na ‘yan ay ipapasara ko bago pa sumikat ang araw. Am I clear?”

“Yes, Major! Crystal clear! Ako na… ako na ang bahala!” Ang boses ng Heneral ay nanginginig na.

“May labinlimang minuto ka, General. Papunta na ako.”

Ibinaba ni Kaila ang linya. Tumingin siya sa kanyang mga tauhan. “Lock down the operation. Focus on Hassan. I’ll be back in two hours.”

“Ma’am, paano kayo pupunta? Traffic,” sabi ng kanyang aide.

Naglakad si Kaila papunta sa elevator. “Sinong nagsabing magd-drive ako?”

Pagdating niya sa helipad sa itaas ng gusali, isang itim na Black Hawk helicopter ang naghihintay na, ang mga rotor nito ay handa nang umikot.

Samantala, sa marumi at mabahong Presinto 3, si Mang Elias ay nakaupo sa isang bangko, katabi ang umiiyak na batang tindero. Ang kanilang mga cellphone at sintas ay kinuha. Si PO1 Gomez ay abala sa pagta-type ng kanyang “report,” dinadagdagan ang bawat detalye para palabasin na sila ang biktima.

“Obstruction of justice, resisting arrest, at physical assault on an officer of the law,” sabi ni Gomez, tumatawa habang nagta-type. “Galing mo, ‘Tay. Sa edad mong ‘yan, manlalaban ka pa. Magdudusa ka ngayon sa kulungan.”

Si PO2 Santos ay nakangisi lang, kumakain ng chicharon na kinuha niya mula sa isa sa mga nagtitinda kanina.

Ang Hepe ng presinto, si Kapitan Reyes, ay natutulog sa kanyang opisina, ang mga paa ay nakapatong sa mesa.

Biglang, ang radyo ng presinto, ang telepono sa desk, at ang personal na cellphone ni Kapitan Reyes ay sabay-sabay na tumunog, na lumilikha ng isang nakakabinging ingay.

Nagising si Kapitan Reyes, nahulog sa kanyang upuan. “Ano ‘yon?! Sunog?!”

Sinagot niya ang kanyang cellphone. “Reyes!”

“KAPITAN REYES! ITO SI GENERAL ALVAREZ!” ang sigaw mula sa kbilang linya ay napakalakas kaya narinig ito sa buong presinto. “ANO ANG GINAGAWA NINYONG MGA INUTIL KAYO?!”

Napatayo si Kapitan Reyes. “Sir! W-wala po, Sir! Tahimik po ang AOR natin!”

“TAHIMIK? MAY HAWAK KAYONG WAR HERO DIYAN! SI ELIAS TORRES! ALAM MO BA KUNG SINO ANG AMA NIYAN?! HA?! BITAWAN NIYO SIYA! BITAWAN NIYO SIYA NGAYON DIN! AT IBIGAY MO SA AKIN ANG DALAWANG GUNGGONG NA GUMAWA NIYAN!”

Si Gomez at Santos ay natigilan. Nagkatinginan sila, ang kulay sa kanilang mga mukha ay biglang nawala.

“Sir… ‘yung matandang… maitim?” nanginginig na tanong ni Gomez.

“OO! ‘YUNG MATANDANG INAPI NINYO!” sigaw ni General Alvarez. “PAPUNTA NA AKO DIYAN! AT MAS MABUTI NANG NAANDIYAN PA SIYA PAGDATING KO KUNDI IPAPATAPON KO KAYONG LAHAT SA JOLO!”

Ibinaba ang tawag.

Ang buong presinto ay natahimik. Maging ang mga preso sa kabilang selda ay tumigil sa pag-iingay.

Tumingin si Kapitan Reyes kina Gomez at Santos. Ang kanyang mga mata ay nanlilisik. “Anong… ginawa… ninyo?”

Bago pa sila makasagot, isang malakas na ugong ang narinig sa labas. Isang ugong na palakas nang palakas, na nagpayanig sa mga bintana ng presinto. Ito ay tunog ng isang bagay na malaki, at mababa ang lipad.

Lumabas ang isang desk officer, namumutla. “Kapitan… may… may helicopter. Lumapag sa gitna ng Recto.”

Tumakbo si Kapitan Reyes palabas, kasunod ang dalawang pulis.

Sa gitna ng kalsada, kung saan kanina ay trapik, isang Black Hawk helicopter na walang marka ang nakalapag, ang mga rotor nito ay humahampas ng malakas na hangin na nagpapalipad ng mga basura. Bumukas ang pinto sa gilid, at isang babae sa itim na combat suit ang tumalon pababa.

Naglakad siya papasok ng presinto. Ang kanyang mga bota ay tumutunog sa semento. Hindi siya tumingin sa kaliwa o sa kanan. Ang kanyang mga mata ay nakatuon sa loob.

Ang mga pulis sa desk ay napatayo, hindi alam kung sasaludo o magtatago.

Dumaan si Kaila kay Kapitan Reyes na parang hindi niya ito nakita. Dumiretso siya sa holding area, kung saan nakita niya ang kanyang ama.

Nakaupo si Mang Elias, ang kanyang polo ay may putik, ang kanyang buhok ay gulo. Sa tabi niya, ang batang tindero ay humihikbi pa rin.

Tumigil si Kaila sa harap ng rehas.

Nag-angat ng tingin si Mang Elias. Nang makita niya kung sino ito, ang kanyang mga mata ay nagtaka, pagkatapos ay napuno ng isang bagay na hindi pa nakikita ni Kaila kailanman: kahihiyan.

“Anak…” bulong niya. “Anong… ginagawa mo dito?”

Hindi sumagot si Kaila. Tumingin siya sa kandado ng selda.

“KAPITAN!” sigaw niya, ang boses ay umalingawngaw sa buong gusali.

Dumating si Kapitan Reyes, tumatakbo, dala ang mga susi. “Yes, Ma’am! Sorry, Ma’am!”

Nanginginig niyang binuksan ang selda.

Pumasok si Kaila. Lumuhod siya sa harap ng kanyang ama. Hinawakan niya ang matanda at magaspang na kamay ni Mang Elias. Tiningnan niya ang putik sa damit nito, ang maliit na galos sa siko kung saan siya bumagsak.

Hinawakan niya ang mukha ng kanyang ama. “Tay. Okay ka lang?”

Doon na bumigay si Mang Elias. Ang beterano na hindi umiyak sa gitna ng putukan, ang lalaking tiniis ang lahat ng pangungutya, ay tumulo ang luha. “Anak… nakakahiya. Nakita mo akong ganito.”

“Shhh,” sabi ni Kaila, pinunasan ang luha ng ama. “Walang nakakahiya, ‘Tay. Tumayo na po kayo. Uuwi na tayo.”

Inalalayan niyang tumayo ang kanyang ama. Pagkatapos ay lumingon siya sa batang tindero. “Ikaw, anong pangalan mo?”

“Marco po…” sabi ng bata.

“Marco, umuwi ka na. Huwag kang mag-alala, hindi ka na nila gagambalain.”

Tumingin siya kay Kapitan Reyes. “Ang wallet, cellphone, at sintas ng Tatay ko. At ang gamit ng batang ‘to. Ngayon na.”

“Opo, Ma’am!”

Habang kinukuha ang mga gamit, si Kaila ay dahan-dahang inalalayan ang kanyang ama palabas ng selda. Pagdating nila sa lobby, nakita nila sina Gomez at Santos, na ngayon ay pinapalibutan ng mga kapwa nila pulis.

Tumigil si Kaila sa harap nila.

“Ma’am… Major… hindi po namin alam…” nagsimulang magpaliwanag si Gomez.

Itinaas ni Kaila ang kanyang kamay.

“Alam niyo ba kung ilang taon naglingkod ang Tatay ko?” tanong niya, ang boses ay mahina, ngunit bawat tao sa kwarto ay nakarinig. “Tatlumpung taon. Sa gubat. Habang kayo, malamang, ay naglalaro pa lang ng teks. Ang medalya na pinagtawanan ninyo? ‘Yan ang kapalit ng tatlong bala na tinanggap niya sa katawan para iligtas ang buong platoon niya sa Basilan. Ang mga kamay na pinosasan ninyo? ‘Yan ang mga kamay na nagbaon sa mga kaibigan niyang namatay sa tabi niya.”

Tumingin siya kay Gomez. “Sinipa mo ang gulay niya. Tinawag mo siyang ‘beterano ng pansitan’.”

Lumapit si Kaila, ang kanyang mukha ay ilang pulgada na lang mula kay Gomez.

“Ako si Major Kaila Torres. Ang anak niya. At ako ang kumander ng yunit na pumapatay sa mga tao na katulad ni Hassan. Mga terorista. Pero alam mo?” bumulong siya. “Mas mataas ang respeto ko sa kanila kaysa sa inyo. Dahil sila, may pinaniniwalaan. Kayo? Wala. Basura kayo na nagtatago sa likod ng badge.”

Napaatras si Gomez, ang pawis ay tumutulo sa kanyang noo.

“Kapitan,” sabi ni Kaila, lumingon kay Reyes.

“Ma’am?”

“I-detain ang dalawang ‘to. Siguraduhin mong hindi sila makakalabas. Ang DILG at ang Chief PNP ay may ipapadalang team para sa kanila. At… linisin mo ang presinto mo. Mula sa itaas, pababa. Dahil babalik ako. At kapag bumalik ako na marumi pa rin ‘to… ako mismo ang magpapasunog nito.”

Hindi pa siya tapos. Tumingin siya sa buong kwarto. “Ang Tatay ko, at ang batang ‘to, babayaran ninyo lahat ng nawala sa kanila. Doble. Mula sa sarili ninyong bulsa. Maliwanag?”

Sabay-sabay na tumango ang mga pulis. “OPO, MA’AM!”

“Tay, tara na po.”

Inakay niya si Mang Elias palabas. Sa labas, ang buong kalsada ay sarado na. Dalawang patrol car na may matataas na opisyal ang kararating lang, kasama si General Alvarez mismo, na tumatakbo palapit, sumasaludo.

“Major Spectre! A-ako na ang bahala rito! Pasensya na po!”

Hindi pinansin ni Kaila ang Heneral. Inalalayan niya ang kanyang ama papasok sa helicopter. Bago siya sumampa, lumingon siya kay Aling Nena, na nanonood mula sa kabilang kanto, umiiyak sa tuwa. Tumango si Kaila sa kanya. Isang tango ng pasasalamat.

Sumara ang pinto ng helicopter at dahan-dahan itong umangat, ang hangin nito ay naglilinis sa dumi ng kalsada sa ibaba.

Sa loob, habang papalayo sila sa Tondo, hinawakan ni Mang Elias ang kamay ng kanyang anak.

“Masyado kang… maingay, anak,” sabi ng matanda, isang maliit na ngiti ang sumilay sa kanyang labi.

“Nagmana lang po sa inyo, ‘Tay,” sagot ni Kaila, ang kanyang mga mata ay lumambot sa wakas.

“Salamat, Kaila.”

“Wala ‘yon, ‘Tay. Ako naman ang magtatanggol sa inyo.”

Pagkauwi nila sa kanilang maliit na bahay, pinaupo ni Kaila ang kanyang ama, kumuha ng maligamgam na tubig, at dahan-dahang hinugasan ang putik sa kanyang mga binti at paa. Ang “pinakadelikadong kumander” ay nag-aalaga sa kanyang nag-iisang kahinaan, at kanyang nag-iisang lakas.

Ang balita ay mabilis kumalat. Sina Gomez at Santos ay sinibak agad sa serbisyo at kinasuhan ng multiple charges. Si Kapitan Reyes ay na-relieve sa kanyang pwesto. Ang buong Presinto 3 ay inilagay sa ilalim ng “internal cleansing.” Si Marco, ang batang tindero, ay binigyan ng scholarship ng isang “anonymous donor” na kaibigan ni General Alvarez.

At si Mang Elias? Patuloy siyang namalengke. Ngunit ngayon, kapag dumadaan siya, ang mga pulis sa kanto ay hindi lang tumatabi. Sumasaludo sila. Hindi dahil sa takot sa kanyang anak, kundi dahil sa isang bagong-nahanap na respeto para sa isang matandang beterano na minaliit nila noon.

Para naman kay Kaila, pagkatapos niyang siguraduhin na komportable na ang kanyang ama, bumalik siya sa bunker. Ang mga heneral ay naghihintay pa rin.

Umupo siya sa kanyang upuan, ang imahe ng kanyang ama ay nasa isip pa rin niya.

“Gentlemen,” sabi niya, ang boses ay bumalik sa pagiging “Spectre.” “Balik tayo kay Hassan. Nahanap ko na ang bangko. At alam ko na kung aling mall. Let’s go to work.”

Ang buhay ay nagpatuloy. Ngunit isang bagay ang nagbago: sa isang maliit na eskinita sa Tondo, isang matandang lalaki ang natutulog nang mahimbing, alam na kahit gaano pa kadilim ang mundo, may isang anino na laging nagbabantay—hindi para sa bayan, kundi para sa kanya. Ang kanyang kumander.

Tunay ngang walang maliit o malaking tao. Nasa likod ng bawat taong nakikita nating minaliit o mahina ay maaaring may isang kwento ng tapang, o isang tagapagtanggol na hindi natin inaasahan.

Para sa iyo, ano ang tunay na sukatan ng pagiging “delikado” o makapangyarihan? Ang kakayahang manakot, o ang kakayahang magtanggol at magmahal?

I-share ang iyong saloobin sa comments.