Isang kuwentong hango sa pag-ibig, kasinungalingan, at hustisyang matagal nang natulog sa loob ng lumang bahay…

I. ANG BAHAY NA MAY ALAALA

Lumaki si Mercy sa bayan ng San Teodoro, isang tahimik na lugar sa Bulacan na puno ng mga luma ngunit matitibay na bahay. Isa sa mga ito ay ang ancestral house ng kanyang lola — isang bahay na kahoy at bato, itim na itim na bubong, at mga bintanang kahoy na binubuksan gamit ang kawit.

Doon siya lumaki, at kahit pa may sarili na siyang pamilya ngayon, hindi niya maiwasang bumalik tuwing may okasyon o kailangang asikasuhin. Pero isang bagay lang ang hindi talaga nagbago sa bahay na iyon — ang amoy.

May isang bahagi ng kusina na tila may laging amoy patay. Hindi masangsang na amoy ng kanal o lumang alikabok. Kundi ‘yung tipo ng amoy na nagpapataas ng balahibo mo. Parang may naaagnas. At kahit ilang beses pa itong pinapalinis o pinapaayos ang tubo, bumabalik at bumabalik pa rin.

“Pasensiya na, may daga siguro ulit,” laging sagot ni Aling Mercy sa mga bisitang nagtatanong.

Pero sa gabi, iba ang usapan.

Minsan, naririnig niya ang pag-iyak ng tila batang babae sa bahagi ng likod ng kusina. Mahina lang, minsan parang ungol. Kapag pinuntahan, wala namang tao. Hangin lang. O ‘yun ang gusto niyang paniwalaan.

II. ANG NAGLALAKBAY NA ALAALA

Isang araw ng Agosto, bumisita ang anak niyang si Marco, isang reporter sa isang online news outlet.

“Ma, may kaso ng nawawalang bata dito sa San Teodoro. Kaklase ni Miguel, ‘yung apo niyo. Nakita raw huling naglalakad malapit sa lumang simbahan — malapit dito.”

Kinilabutan si Aling Mercy. “Diyos ko… hindi kaya…”

Hindi niya itinuloy. Pero kagabi lang, narinig na naman niya ang pag-iyak. Mas malakas na ngayon. Mas malinaw.

III. ANG PAGSISIWALAT NG PADER

Lumipas ang ilang araw. Dumating ang mga pulis para magtanong. Isa sa kanila, si SPO1 Alvarez, ay tila hindi mapakali. Sa unang hakbang pa lang niya sa loob ng bahay, napakunot na ang kanyang noo.

“May naaamoy ba kayong… parang patay na hayop sa loob?” tanong niya.

Napayuko si Mercy. “Matagal na ‘yan. Hindi na po bago ‘yan. Wala namang makita.”

Pero sa oras na sinabi iyon, parang may gumalaw sa likod ng pader sa kusina. Parang may umungol.

Agad na tinapik ni SPO1 Alvarez ang bahagi ng pader. Kumalabog. Hollow block. Pero may tila tunog ng something hollow — hindi semento, kundi parang kahon o butas sa loob.

Nagdesisyon ang mga awtoridad. Kumuha ng karpintero. Giniba ang bahagi ng pader.

Pagbukas ng huling layer ng semento, isang amoy na mas matindi pa sa lahat ng kanilang naamoy noon ang bumungad. Halos sabay-sabay napaurong ang mga tao.

At doon, natagpuan ang labi ng isang bata — buto na lamang, naka-baluktot sa isang maliit na espasyo, parang isiniksik at tinabunan. Katabi nito ang isang lumang stuffed toy, at isang piraso ng tela na may pangalan:

“Dolor.”

IV. ANG LIHIM NG PAMILYA

Nanlamig si Aling Mercy. “Si… si Dolor?”

Dolor ang pangalan ng kanyang nakababatang kapatid. Bigla siyang binalikan ng alaala — isang umagang gising siya, wala na si Dolor. Sabi raw ng kanyang lola, dinala sa Maynila. Hindi na nagbalik kailanman.

Ang buong pamilya ay nanahimik. Hindi pinag-uusapan si Dolor. Hanggang sa nakalimutan ng lahat. O pinilit nilang kalimutan.

“Ito ang lihim na binura sa kasaysayan ng pamilya,” bulong ni Mercy.

Lumitaw sa pagsusuri na ang labi ay nasa likod ng pader ng higit 40 taon. Walang naghanap. Walang nagtatanong. At ang pinakamalupit — ang posisyon ng pagkakalibing ay tila hindi aksidente. May pwersang isiniksik siya roon.

V. ANG HUSTISYA NA HINDI NAKAKALIMOT

Lumitaw sa imbestigasyon na may ulat noong dekada 80 tungkol sa isang batang babae na huling nakita sa bahay ng isang matandang babae — si Lola Candida, ang matriarka ng pamilya ni Mercy. Walang kasong naisampa. Walang sumugod.

Si Lola Candida ay pumanaw na, at kasama sa hukay ang lihim ng kanyang krimen.

“Hindi ko alam… hindi ko alam, Marco,” iyak ni Aling Mercy. “Kapatid ko pala ‘yon. Sa sariling bahay. Ginawa ng sarili naming dugo.”

“Pero Ma,” sabi ni Marco, “hindi pa huli ang lahat para itama ang kasaysayan.”

VI. ANG PAG-AHON SA ALAALA

Ang labi ni Dolor ay inilibing nang maayos, sa isang sementeryo ng bayan. Pinagdasalan ng buong pamilya at ng komunidad.

Nagsalita si Aling Mercy sa harap ng mga tao:

“Hindi ko maibabalik ang buhay ng aking kapatid. Pero nawa’y hindi ito mangyari muli sa sinumang bata. Ang katahimikan ay hindi laging kabutihan — minsan, ito ang pumapatay.”

Mula noon, giniba ang bahagi ng bahay na iyon. Ginawang maliit na parke para sa mga bata. Sa gitna nito ay isang maliit na rebulto ng batang babae, may hawak na teddy bear. Sa paanan nito ay nakaukit:

“Para kay Dolor — ang batang hindi nakalimutan ng tadhana.”

VII. ANG WAKAS NA MAY BAGONG SIMULA

Hindi na muling naamoy ang mabahong amoy sa bahay nina Mercy.

Wala na rin ang mga iyak tuwing gabi.

Ngunit ang alaala ni Dolor ay mananatili — hindi na bilang multo, kundi bilang paalala: Ang katotohanan, gaano man ito katagal, ay palaging lumilitaw.

At minsan, kailangang gibain ang pader ng kasinungalingan para marinig ang sigaw ng matagal nang katahimikan.

WAKAS.