Ang amoy ng kumukulong mantika at ang walang tigil na tunog ng mga pinggan na nagbabanggaan ang bumubuo sa mundo ni Maya. Sa edad na bente-uno, ang kanyang buhay ay isang paulit-ulit na kumpas: gising bago sumikat ang araw, maghanda ng almusal para sa kanyang maysakit na ina, at pagkatapos ay ang labindalawang oras na pagbabad sa “Josie’s Karinderya,” kung saan siya ay waitress, tagahugas, at minsan, tagaluto.

Ang sahod ay maliit, pero ang pangangailangan ay malaki. Ang kanyang ina, si Aling Fe, ay may malubhang sakit sa bato. Tatlong beses sa isang linggo kung maaari ang dialysis, pero sa kanilang kalagayan, ang mamahaling mga gamot na pampababa ng creatinine at pampaihi ang tanging nagpapahaba sa mga araw na hindi sila nasa ospital.

Nang Biyernes na iyon, ang pagod ni Maya ay hindi lang pisikal. Na-delay ang kanyang sahod. “Pasensya na, Maya,” sabi ni Aling Josie. “Wala pang padala ‘yung anak ko sa abroad. Sa Lunes na lang, sigurado.”

Ang “sa Lunes” ay parang isang habangbuhay. Ang gamot ng kanyang ina ay mauubos na mamayang gabi. Ang tanging natitira sa kanyang bulsa ay isang luma, lukot na isang daang pisong papel. Pinagkasya niya ang barya sa pamasahe papunta sa trabaho kaninang umaga. Ang isang daang piso na ito ay ang nakatago niyang “emergency fund”—sapat para sa isang tableta ng pinakamahalagang gamot ng ina. Gutom na siya, pero ang 100 pesos ay sagrado.

Gabi na nang makauwi si Maya. Ang araw ay napalitan ng isang malakas na buhos ng ulan, na nagpalubha sa trapiko at nagpabaha sa mga kanto. Basâ na ang laylayan ng kanyang pantalon nang makarating siya sa terminal ng bus. Ang pila ay mahaba, ngunit ang mga tao ay nag-uunahan. Iisang bus na lang pala ang natitira para sa kanilang ruta.

Habang nakikipagsiksikan, narinig niya ang isang hikbi. Hindi iyak ng bata, kundi iyak ng isang lalaking nawalan ng pag-asa.

Sa isang sulok ng madilim na waiting shed, sa ilalim ng isang sirang ilaw, nakita niya ang eksena. Isang lalaki, marahil ay nasa kwarenta anyos, ang nakaupo sa sahig, yakap-yakap ang isang batang lalaki na mga anim na taong gulang. Ang bata ay nanginginig, hindi lang sa lamig, kundi sa mataas na lagnat.

“Tay… ‘yung tiyan ko po…” narinig ni Maya na bulong ng bata.

“T-teka, anak. Sandali lang. May darating na tulong,” sagot ng ama, ngunit ang kanyang boses ay basag, at ang mga luha ay patuloy na dumadaloy sa kanyang mukha.

“Naku, kawawa naman,” narinig ni Maya sa katabi niya. “Kanina pa ‘yan. Na-snatch daw ang wallet habang papasok sa terminal. Taga-probinsya pa. Uuwi sana sa asawa na nanganak.”

Sumikip ang dibdib ni Maya. Lumapit siya, kahit na alam niyang wala siyang maiaambag.

“Manong… ayos lang po kayo?”

Tumingala ang lalaki. Ang kanyang mukha ay puno ng hiya at desperasyon. “Ineng… parang awa mo na. Hindi para sa akin. Para sa anak ko. Kailangan naming makauwi sa Batangas. Na-confine ang asawa ko, nagka-kumplikasyon sa panganganak. Kailangan ko lang… kailangan ko lang ng pamasahe. Kahit isa lang. Itong anak ko, mula pa kaninang tanghali walang kain. Nilalagnat na.”

Tumingin si Maya sa bus. Ang konduktor ay sumisigaw na, “Aalis na! Huling byahe!”

Tumingin si Maya sa kanyang kamay, kung saan mahigpit niyang hawak ang kanyang huling isang daang piso.

Ang gamot ni Nanay.

Ang lagnat ng bata.

Ang tinig ng kanyang ina ay umalingawngaw sa kanyang isip: “Anak, ang pera, kinikita. Ang pagkakataong tumulong, minsan lang dumaan.”

“Manong,” sabi ni Maya, ang kanyang boses ay nanginginig. “Eto na lang po ang huling pera ko. S-isang daan lang po. Alam kong kulang na kulang… pero… sana po makatulong.”

Inilagay niya ang lukot na 100 pesos sa nanginginig na kamay ng lalaki.

Natigilan ang lalaki. Tinitigan niya ang pera, pagkatapos ay si Maya. “H-hindi, ineng. Huli mo na ‘yan. May sakit din… ” Napansin niya ang reseta na nakausli sa bulsa ni Maya. “May pinabibili ka rin. Hindi ko pwedeng tanggapin.”

“Kunin n’yo na po!” pilit ni Maya, itinutulak ang kamay ng lalaki. “Mas kailangan po ng anak ninyo. Aalis na ‘yung bus! Bilisan n’yo na!”

Sa pagpupumilit ni Maya, nakita ng konduktor ang eksena. Ang konduktor, isang matandang lalaki na may mapupungay na mata, ay lumapit.

“Ano ‘to? Hoy, aalis na kami!”

“Boss, parang awa n’yo na,” sabi ng lalaki, hawak ang 100 pesos. “Kulang ‘to sa dalawa, pero baka pwedeng… ‘yung anak ko na lang.”

Tiningnan ng konduktor si Maya, pagkatapos ang mag-ama. Bumuntong-hininga siya. “Sa panahon ngayon… sige na! Sakay na kayong dalawa! ‘Yung isang daan mo, ‘tay, bayad na ‘yan sa batang maysakit. ‘Yung sa’yo, sagot ko na. Umalis na tayo!”

Hindi makapaniwala ang lalaki. Niyakap niya si Maya nang mahigpit. “Salamat, ineng! Salamat! Ano’ng pangalan mo? Hinding-hindi ko ‘to malilimutan!”

“Maya po. Sige na, Manong, humahabol na kayo!”

Mabilis na binuhat ng lalaki ang kanyang anak at tumakbo papasok sa bus. Mula sa bintana, muli siyang lumingon kay Maya, ang kanyang mga mata ay puno ng pasasalamat na hindi kayang ipaliwanag ng salita.

Umalis ang bus.

Naiwan si Maya sa terminal. Mag-isa. Basang-basa sa ulan. At walang-wala na.

Ang lakas ng loob niya kanina ay biglang nawala, napalitan ng isang malamig na takot. Paano na ang gamot ni Nanay?

Naglakad si Maya pauwi. Limang kilometro sa ilalim ng ulan, sa madidilim na kalsada. Ang bawat hakbang ay isang panalangin, ang bawat patak ng ulan ay parang isang parusa. Pagdating niya sa kanilang maliit na barong-barong, nanginginig siya sa ginaw.

Naabutan niya ang kanyang ina na umuubo. “Anak? Bakit ngayon ka lang? Basang-basa ka! At… ‘yung gamot?”

Doon na bumagsak si Maya. Umiyak siya sa paanan ng kanyang ina, ikinuwento ang lahat. Ang mag-ama. Ang lagnat. Ang huling 100 pesos.

“Patawad po, ‘Nay. Patawad… hindi ko po napigilan…”

Hinimlos ni Aling Fe ang basang buhok ng anak. Walang galit sa kanyang mga mata. “Shhh, anak. Ginawa mo ang tama. Ang isang daang piso… papel lang ‘yan. Ang buhay na natulungan mo… ‘yun ang mahalaga. Huwag kang mag-alala sa akin. May awa ang Diyos.”

Nang gabing iyon, magkayakap silang natulog nang walang gamot. Si Maya ay hindi makatulog, binabantayan ang paghinga ng kanyang ina, dinadasal na sana ay hindi bumigay ang katawan nito. Naramdaman niya ang kabigatan ng kanyang desisyon.

Ang hindi alam ni Maya, sa loob ng bus na iyon, may isang pasahero sa likuran—isang batang journalist na nagtatrabaho para sa isang sikat na social media news page. Nakunan ng video ng journalist ang buong eksena sa terminal: ang pag-uusap ni Maya at ng lalaki, ang pag-abot ng huling 100 pesos, ang pag-iyak ng ama.

Kinaumagahan, habang si Maya ay naghahanda pumasok sa trabaho na may mabigat na puso, ang internet ay nag-aapoy na.

Ang video, na may titulong: “ANG HULING 100 PESOS: Waitress, Ibinigay ang Perang Pambili ng Gamot ng Sariling Ina sa Mag-amang Na-Stranded,” ay nag-viral. Sa loob ng anim na oras, mayroon na itong limang milyong views.

Ang mga komento ay bumuhos. Papuri kay Maya. Galit sa mga snatcher. Simpatya sa mag-ama. Pero higit sa lahat, isang tanong: “Sino ang waitress na ito? Tulungan natin siya!”

Ang “Josie’s Karinderya” ay biglang dinumog. Hindi ng mga customer, kundi ng mga media outlet at mga taong gustong tumulong. Si Aling Josie ay nagulat. “Si Maya? Oo, empleyado ko ‘yan. Mabait na bata…”

Isang itim na Mercedes-Benz ang huminto sa harap ng karinderya. Bumaba ang isang matandang lalaki na nakasuot ng eleganteng barong. Siya si Don Enrique Sandoval, isang bilyonaryong kilala sa pagiging low-profile.

Pumasok siya sa karinderya at hinanap si Maya.

“Hija, ikaw ba si Maya?” tanong ng matanda, ang kanyang boses ay mahinahon ngunit may awtoridad.

“O-opo,” nanginginig na sagot ni Maya, iniisip na may nagawang mali.

“Napanood ko ang video,” sabi ni Don Enrique. Ang kanyang mga mata ay biglang naging malambot. “Alam mo ba, limampung taon na ang nakalipas, ang nanay ko ay namatay sa aking mga braso. Alam mo kung bakit? Dahil kulang ang pera ko. Kulang ng isang daang piso para sa gamot niya sa puso.”

Ang matanda ay napaluha. “Nang makita ko ang ginawa mo… nakita ko ang sarili ko. Pero ikaw… mas matapang ka. Pinili mong ibigay ang huli mo, kahit alam mo ang kapalit. Pinili mo ang pag-asa kaysa sa takot.”

“Sir… hindi ko po…”

“Maya,” pagputol ni Don Enrique. “Nasaan ang nanay mo?”

“Nasa bahay po. Tumataas po ang lagnat…”

“Hindi na,” sabi ng matanda. Kinuha niya ang kanyang telepono. “May ambulansya na papunta sa inyo. Siya ay ililipat sa pinakamahusay na ospital sa Maynila. Ako na ang bahala sa lahat. Lahat ng gastusin, bayad na. Ang dialysis niya, ang mga gamot niya… kahit ang kidney transplant kung kailangan. Bayad na.”

Hindi makapagsalita si Maya.

Pero hindi pa tapos si Don Enrique. “At ikaw, hija… ang isang pusong tulad ng sa iyo ay hindi dapat naghuhugas lang ng pinggan. Mula ngayon, iskolar ka ng aking foundation. Mag-aral ka. Tuparin mo ang pangarap mo. Gusto mong maging nurse, hindi ba? Para alagaan ang nanay mo? Sige. Gawin nating ‘Head Nurse’ pa.”

Ang “pero” sa kwento ni Maya ay hindi isang pagtatapos, kundi isang simula.

Si Aling Fe ay na-admit sa ospital at nakatanggap ng pinakamahusay na pangangalaga. Sa loob ng ilang buwan, lumakas siya nang husto. Si Maya ay nag-enroll sa isang prestihiyosong kolehiyo ng nursing.

At ang mag-ama? Nahanap din sila ng foundation ni Don Enrique. Ang lalaki, si Mang Lando, ay nabigyan ng bagong trabaho. Ang kanyang anak ay gumaling. Naging matalik na kaibigan ng pamilya ni Maya ang pamilya ni Mang Lando. Ang dalawang pamilya na pinag-isa ng isang daang piso.

Minsan, binisita ni Maya si Don Enrique sa opisina nito. Sa ibabaw ng kanyang mesa, sa isang mamahaling picture frame, ay hindi isang litrato, kundi isang luma at lukot na isang daang pisong papel.

“Ang isang daang piso mo?” tanong ni Maya.

“Hindi, hija,” ngiti ng matanda. “Ito ang huling isang daang piso ng nanay ko. Isang paalala sa akin kung ano ang nawala sa akin.” Tumingin siya kay Maya. “Ang video mo… ang kwento mo… ‘yun ang nagbigay sa akin ng kapatawaran. Pinakita mo sa akin na ang isang daang piso ay hindi lang kayang pumatay; kaya rin pala nitong bumuhay.”

Ang kwento ni Maya ay isang paalala na walang kabutihan na nasasayang. Ang bawat desisyon na may kasamang sakripisyo ay may kaakibat na pag-asa.

Para sa iyo, sa panahon ngayon kung saan tila lahat tayo ay may pinagdadaanan, naniniwala ka pa ba na ang isang maliit na kabutihan ay may kakayahang baguhin ang mundo? At kung ikaw ang nasa kalagayan ni Maya, ano ang pipiliin mo: ang sigurado para sa iyo, o ang pag-asa para sa iba?

I-share ang iyong saloobin sa comments.