Sa isang panayam na bumasag sa puso ng marami, nagsalita sa wakas si Kuya Kim Atienza tungkol sa pinakamalalalim na detalye ng pagpanaw ng kanyang bunsong anak na si Emman Atienza. Ang kanyang pagsisiwalat ay hindi lamang tungkol sa sakit ng pagluluksa, kundi isang masakit na pag-amin sa isang katotohanan na ngayon pa lamang niya lubos na nauunawaan. Ang pinakanakagigimbal sa lahat ay ang kanyang binitawang salita: “Ayaw na ayaw ni Eman na magkasama kami… naka-block ako.”

Ito ay isang pahayag na nagbigay ng bagong liwanag sa kumplikadong mundo na ginagalawan ng kanyang anak. Hindi ito isang simpleng alitan sa social media. Para kay Kuya Kim, ang pag-block sa kanya ni Emman—ang pag-iwas na makita ang kanyang mga post o ang pagbabawal na makipag-“duet” o “stitch” sa mga video ng anak—ay isang simbolo. Isang simbolo ng pader na itinayo ni Emman, hindi dahil sa galit, kundi dahil sa isang malalim na pagnanais na patunayan ang sarili. “I want to do this on my own,” sabi umano ni Emman. Ang pagnanais na ito para sa kalayaan ay, sa trahedyang pagbabalik-tanaw, ay isa ring maskara para sa isang pakikibakang hindi niya nais ibahagi, kahit sa sariling ama.

Ang masakit para kay Kuya Kim ay ang katotohanang siya mismo ay naniwala sa maskara. Sa publiko, si Emman ay isang bolang-apoy ng enerhiya. Isang influencer na bukas na nagsasalita tungkol sa mental health, isang kabataang malambing at palabiro. Ang pagiging bukas na ito ang naging “strong front” ni Emman. Naalala ni Kuya Kim ang isang insidente kung saan si Emman ay dumanas ng matinding pambu-bully online dahil sa isang “20,000 guess the bill challenge.” Sa halip na magtago, buong tapang na hinarap at sinagot ni Emman ang mga kritiko. Para kay Kuya Kim, ito ay isang senyales ng katatagan. “Doon ko nasabi na matatag ang anak ko,” pag-amin niya. “Akala ko talaga ay okay na siya.”

Ang paniniwalang ito na “okay” si Emman ay lalong pinatibay ng kanilang pang-araw-araw na interaksyon. Sa kabila ng distansya, palaging kinukumusta ni Kuya Kim ang anak. Ang palaging sagot ni Emman: “All good papa!” Ngayon, ang tatlong salitang iyon ay parang mga punyal na tumatarak sa puso ni Kuya Kim. “Hindi ko alam na sa likod ng mga ngiti niya may mabigat pala siya na dinadala,” sabi niya sa isang basag na boses. “Sinasabi niyang okay siya pero hindi pala totoo.” Ito ang sentro ng trahedya: ang isang ama na buong pusong nagtatanong, at ang isang anak na buong tapang na nagsisinungaling upang hindi maging pabigat.

Ang katotohanan, ang pakikibaka ni Emman ay hindi bago. Matagal na itong dinadala ng pamilya. Ibinahagi ni Kuya Kim na si Emman ay na-diagnose ng bipolar disorder noong siya ay teenager pa lamang. Ang kondisyong ito ay lalong lumala sa panahon ng pandemya, na humantong sa mga puntong pinakakinatatakutan ng sinumang magulang—mga pagkakataon na sinubukan ni Emman na saktan ang kanyang sarili. Ang “strong front” na nakikita ng publiko ay binuo mula sa mga taon ng paglaban sa isang sakit na hindi nakikita.

Sa isa sa mga pinakamadilim na sandaling iyon, ibinahagi ni Kuya Kim ang isang napakapersonal na alaala. Habang nasa ospital si Emman matapos ang isang pagtatangka, naramdaman ni Kuya Kim ang kawalan ng kapangyarihan. Bilang isang ama, wala siyang ibang magawa kundi ang humawak sa pananampalataya. Umupo siya sa tabi ng kama, hinawakan ang kamay ng anak, at paulit-ulit na binasa ang Aklat ng mga Awit mula sa Bibliya. “Kahit akala ko naiirita na siya,” pag-amin ni Kuya Kim, “wala na akong ibang magawa kundi magdasal.”

Ang masakit na dagok ay dumating pagkatapos ng pagpanaw ni Emman. Nakatanggap si Kuya Kim ng isang liham mula sa kaibigan ni Emman sa Amerika. Sa liham na iyon, isinalaysay ng kaibigan kung gaano hinangaan ni Emman ang kanyang ama. Ikinuwento pala ni Emman sa kaibigang ito kung paano siya binabasahan ng kanyang ama ng Bibliya sa ospital, at kung paano iyon ang nag-iisang bagay na nagpapalakas ng kanyang loob sa mga panahong pakiramdam niya ay wala nang pag-asa. Ang bagay na inakala ni Kuya Kim ay ikinaiirita ni Emman ay siya palang pinanghahawakan nito. Ang realisasyong ito—na kahit sa kanilang pinakamalapit na sandali, ay mayroon pa ring hindi pagkakaintindihan—ang lalong nagpapabigat sa kanyang pagluluksa.

Ang mga huling 48 oras ng buhay ni Emman ay isang serye ng mga maling pag-asa. Dalawang araw bago ang insidente, nag-message si Emman sa kanyang ina, si Felicia. “Mom, I’m in an emergency right now,” sabi sa text. “But worry not, there’s no selfharm but I need to go to a therapy center.” Ang mensaheng ito ay ang perpektong halimbawa ng “strong front” ni Emman—umaamin ng problema, ngunit agad na pinapakalma ang pamilya. At naging epektibo ito. Inakala nilang si Emman ay nasa proseso ng paghingi ng tulong. Ngunit kinabukasan, hindi na nila ito ma-contact. Ang mga tawag ay hindi na sinasagot. Hanggang sa dumating ang balitang nagpaguho sa kanilang mundo. “Nang sinabi sa akin ni Felly,” sabi ni Kuya Kim, “nanlamig ako.”

Sa gitna ng sakit, ginawa ni Kuya Kim ang lahat upang ipakita sa mundo kung sino talaga si Emman sa likod ng kanyang diagnosis. Si Emman ay hindi ang kanyang sakit. Siya ay isang simpleng tao na may mabuting puso. Hindi siya materyalistiko. “Mahilig siya sa ukay-ukay,” kuwento ni Kuya Kim. Ang mga alahas niya ay “peke lang” pero dala niya ito nang may kumpiyansa. Ibinahagi pa niya ang isang kuwento kung saan nakatanggap si Emman ng malaking regalo mula sa kanyang lolo, ngunit sa halip na gastusin para sa sarili, tahimik niya itong ipinamigay sa kanilang kasambahay at driver. “Totoo sa sarili at hindi kailangang magpanggap,” paglalarawan niya.

Ang pagpanaw ni Emman ay nag-iwan ng isang aral na nais ibahagi ni Kuya Kim sa lahat. Ito ay isang pakiusap, isang pakiusap mula sa isang amang nagsisisi sa mga bagay na hindi niya nakita. “Hindi natin kailan man alam kung ano ang pinagdadaanan ng isang tao,” sabi niya. “Dapat matuto tayong maging mabait.” Sa mundong pinapatakbo ng social media, kung saan ang isang komento ay maaaring makasira ng buhay, ang pakiusap ni Kuya Kim ay simple: mag-isip bago mag-post. “Pwedeng hintayin muna natin ng isang araw bago mag-post… baka sa simpleng kabaitan mo ay may maliligtas kang puso sa pagod at sakit.”

Para kay Kuya Kim, ang pagbabalik sa trabaho ay ang kanyang paraan upang makayanan ang sakit. “Therapy ko ang trabaho,” pag-amin niya. Ito ang kanyang paraan upang magpatuloy, upang alagaan ang kanyang asawa at ang dalawa pa niyang anak. Ang buhay ni Emman, ayon sa kanya, ay “isang apoy… maliit pero maliwanag.” Marami itong naliwanagan kahit sa sandaling panahon. Ang “block” sa social media ay isang pader na hindi nagawang tibagin ni Kuya Kim noong nabubuhay pa ang kanyang anak, ngunit ngayon, sa pamamagitan ng kanyang mga salita, sinusubukan niyang tibagin ang mga pader na naghihiwalay sa lahat ng tao. Ang kanyang huling mensahe ay isang pag-asa: “Kapag mabait tayo ngayon, nabubuhay si Eman sa puso natin.”